Галиште

Галиште — село во Општина Кавадарци. Денес нема жители.^[2]

Галиште
Галиште Местоположба на Галиште во Македонија Галиште на карта
Координати 41°19′16″N 21°51′50″E
Регион	Вардарски
Општина	Кавадарци
Област	Мариово
Население	0 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	1423
Повик. бр.	043
Шифра на КО	11008
Надм. вис.	740 м
Галиште на општинската карта Атарот на Галиште во рамките на општината
Галиште на Ризницата

Географија и местоположба

Селото е сместено во источниот дел на областа Тиквешко Мариово, на надморска височина од 740 м. Има многу голем атар кој зафаќа површина од 52,1 км². Се претпоставува дека во постаро време Галиште се наоѓало на друго место поради положбата на црквата „Св. Атанасиј“.^[3]

Околу возвишението на селото течат потоци кои подолу ја образуваат Галишка Река, која пак тече во јужен правец и завршува како притока на Црна на јужната атарска граница.

Историја

Подрачјето на Галиште е населено уште од доцната антика, за што сведочат археолошките наоѓалишта во околината.^[4]

Меѓу околното население постои легенда за основањето и настанокот на името на селото, која вели дека во некое многу дамнешно минато во овој крај живееле тројца браќа: Гале кој заминал преку Трибор и го основал Галиште, Вито кој се населил и го основал Витолиште и Раде кој заминал преку Дрен Планина и го основал Радобил.^[5]

Следат османлиски пописни податоци за Галиште од XV и XVI век кои го покажуваат растот на селото според бројот на неговите домаќинства:

Статистички документ[6]	Домаќинства	Неженети	Вдовици	Годишен приход
Дефтер бр. 4 од 1476/77 г.	4			152
Дефтер бр. 16 од 1481/82 г.	5			187
Дефтер бр. 73 од 1519 г.	26	4	1	1363
Дефтер бр. 149 од 1528/29 г.	37		1	1425
Дефтер бр. 232 од 1544/45 г.	30	5		1015

Во XIX век Галиште било чисто македонско село во Рожденската нахија (Мариово) на Тиквешката каза на Отоманското Царство. Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Галиште (Galischté) било село со 49 домаќинства, сочинети од 232 жители Македонци.^[7][8] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 г. Галишта имало 700 жители, сите Македонци христијани.^[7][9]

За народните носии во селото мариовскиот војвода Васил Балевски напишал:

Носијата на мажите и жените е сосема поинаква од онаа во Река и Тиквешко. Таа е бела кај мажите со малку вез, а кај жените со многу вез, која достигнува до 5-6 оки волнена преѓа. Појасите на жените се волнени плетени остри како женска коса и долги. Опашувањето претставува еден многу дебел прстен околу половината, направен од многу плетеници. Над челото потстрижени (цулувци), а од кај ушите се долги потстрижени и се нарекуваат кркма. Вода носат на глава. Мажите си ги носат ризите над гаќите и се опашуваат со разнобојни појаси (кемери).^[10]

Стопанство

Галиште има полјоделско-шумарско стопанство. Според податок од 1998 г. селото располага со 4.011,7 ха шуми, 155,3 ха обработливо земјиште и само 16,7 ха пасишта.

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 420 —     1953 399 −5.0% 1961 418 +4.8% 1971 292 −30.1% 1981 15 −94.9%	Година Нас. ±% 1991 2 −86.7% 1994 2 +0.0% 2002 0 −100.0% 2021 0 0.00%

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 400 Македонци.^[11]

Иако порано било релативно големо село, Галиште почнало да се раселува во XX век, така што веќе по Втората светска војна имало значително помалку жители. Намалувањето на населението продолжило и понатаму, при што најдраматичниот пад се случил во 1970-тите, сведувајќи се од 292 жители во 1971 на само 15 жители во 1981 г. Во следните периоди имало по двајца жители, а според пописот од 2002 година, Галиште веќе немало ниеден жител.^[2] Истото било потврдено и на пописот од 2021 година.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	700	—	420	399	418	292	15	2	2	0	0

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[12]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[13]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[15]

Културни и природни знаменитости

Цркви

• Црква „Св. Атанасиј“, изградена на крајот од XVII век

Археолошки наоѓалишта^[4]

• Галиште — депо на монети од средниот век
• Градиште - Грамаѓето — населба од доцноантичко време и средниот век
• Карарица — утврдување од средниот век
• Равен — утврдување од средниот век
• Ќелиите — кула од средниот век
• Убче — населба од доцноантичко време
• Црепиште — депо на монети од доцноантичко време
• Црквиште — утврдена населба-збег од доцноантичко време

Личности

Личности родени во Галиште:

• Никола Ѓелев - симпатизер на народослободителната војска на Македонија.
• Геле Галишки - Коџабашијата (? - 1904) — македонски револуционер, тиквешки војвода на МРО

Личности починати во Галиште:

• Димката Ангелов Габерот (1916-1943) — македонски партизан, учесник во НОБ на Македонија.

Иселеништво

Според истражувањата направени во 1920-тите, родови со потекло од Галиште има во следниве населени места во тиквешкиот и мариовскиот крај:^[16]

• Бегниште: Кулевци (1 куќи)
• Беловодица: Баба-Брезкинци (1 куќа) потекнуваат од домазет Стојан кој дошол од Царевиќ во 1910 г., а таму неговиот род е доселен од Галиште
• Бојанчиште: Лазовци (1 куќа) доселени најпрвин во Полошко
• Драдња: Дипиновци (6 куќи)
• Праведник: Марчевци (4 куќи; наречени и Мијаилевци и Јуруковци), доселени во XIX век