Царево Село (Солунско)

Царево Село или Василика (грчки: Βασιλικά) — гратче во Солунско, Егејска Македонија, денес во општината Седес на Солунскиот округ во областа Централна Македонија, Грција. Населението брои 4.115 жители (2021), од кои речиси сите се Македонци, иако од поодамна погрчени.^[2]

Царево Село Βασιλικά
Царево Село
Царево Сeло Местоположба на Царево Село во Општина Седес и областа Централна Македонија
Координати: 40°28.8′N 23°8.2′E
Земја	Грција
Област	Централна Македонија
Округ	Солун
Општина	Седес
Општ. единица	Царево Село
Надм. вис.	&1000000000000007500000075 м
Население (2021)[1]
• Вкупно	4.115
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)
Пошт. бр.	570 06
Повик. бр.	+30-2396
Рег. таб.	NA до NX

Географија и местоположба

Гратчето е сместено во северозападниот дел на Халкидичкиот Полуостров, околу 35 км југоисточно од Солун, во мала котлина помеѓу планините Хортач на север и Холомонда на југ, на надморска височина од 75 м.^[3]

Историја

Среден век

За време на Првата светска војна, во околината на гратчето е откриен воен натпис од IX век на кавханот Исбул.^[4][5]

Главна статија: Пишона

Околу 1 км северозападно до Царево Село, во месноста Пишона се наоѓаат средновековна кула и амам, остатоци на селиштето Пинсон (Πινσών) или Пинасонос (Πινασώνος). За постоењето на оваа населба сведочат голем број регистри на жители од XIV век. Ова село некогаш било метох на светогорскиот манастир Велика Лавра, а Царево Село на Хортачкиот манастир.^[6]

Денешното село за прв пат се спомнува во манастирски документ од 1094 г.^[6]

Во Отоманското Царство

Документ на грчкото училиште во Царево Село од 1904 г.

Во XIX век Царево Село било гратче во Солунската Каза на Солунскиот Санџак. Тоа било најзначајно во нахијата Каламарија и од т.н. алатадски села. Подоцна гратчето станало вакаф на солунската Атик-џамија.^[6]

На 9 јуни 1821 г. кај селото се случила битка помеѓу турските сили и грчки револуционери предводени од капетанот Стамат Капсас. Целото село било запалено, заедно со селската црква „Св. Ѓорѓи“.^[7][8]

Според тенденциозната големогрчка статистика на Александар Синве („Les Grecs de l’Empire Ottoman. Etude Statistique et Ethnographique“) во 1878 г. во Василика (Vassiliki), Касандриска епархија, живеле 1.800 Грци.^[9]

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 г., во селото Василика имало 2.000 жители Грци.^[10] По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Василико (Vassiliko) имало 1.500 Грци. Во селото работеле по едно основно и гимназиско училиште.^[11]

Царево Село во 1916 г.

Во раните 1880-ти Царевна Миладинова, ќерката на Димитар Миладинов, го посетила Царево Село за летување. За него запишала:

„

Така се случи една година да решиме да го поминеме летото во Царево Село (Василика) како семејство и бевме изненадени што најстарите луѓе во селото, кое во тоа време беше речиси грцизирано, сè уште го држеа своето македонско име и кога ќе им поставевте прашање на македонски - тие одговараа на нашиот добар стар јазик („ронка“ наместо рака; „зомби“ наместо заби, „гренда“ наместо гред, „домб“ наместо даб итн.), исто како блиските Киречќојлијци и Заровци, исто како и далечните Костурчани.[2]

“

Според извештај на на Димитриос Сарос од 1906 г. Василика е село во Камбаниската епископија со 2.000 жители со грчка национална свест. Во него работеле шестгодишно грчко училиште и четиригодишно грчко училиште со 300 ученици и 5 учители.^[12]

Во Грција

По Втората балканска војна во 1913 г. Царево Село е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор. Таа година броело 2.379 жители, кои во 1920 г. се намалиле на 2.280 лица.^[3] Со потпишувањето на Лозанскиот договор по 1922 г. во гратчето се населиле неколку доселенички семејства (вкупно 55 бегалци) од Источна Тракија.^[3][13]

Места во заедницата Царево Село преименувани со службен указ на 6 август 1969 година

Име	Име	Ново име	Ново име[14]	Опис[15]
Авулија	Άβούλια	Мити	Μύτη	врв СИ од Чели и ЈЗ од Царево Село (536 м)
Авулија	Άβούλια	Дасомено	Δασωμένο	месност на ЈЈЗ од Царево Село
Вузари	Βούζαρι	Корифи	Κορυφή	возвишение на Хортач на СИ од Царево Село (484,6 м)

Стопанство

Гратчето претставува стопански центар на повеќе околни села. Тука се паоѓаат и некои државпи институции, како и занаетчиски и трговски дуќани. Населението произведува овошје, тутун, жито и други земјоделски производи.^[3]

Население

Преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	2.783	2.998	3.006	2.778	2.858	3.332	4.163	3.762	3.717

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Самоуправа и политика

Во 1918 година, селото станало самостојна општина, чиј атар зафаќал површина од 57 квадратни километри.^[3] Општината Царево Село била укината во 2011 година и станала дел од поголемата општина Седес.

Селото припаѓа на општинската единица Царево Село со седиште во гратчето, која припаѓа на поголемата општина Седес, во округот Солун. Воедно, селото е дел од општинскиот оддел Царево Село, во кој влегува и Турханли.

Културни и природни знаменитости

Цркви

• Црква „Св. Ѓорѓи“ од 1821 г.^[8]

Личности

Ираклис Патикас

Родени во Царево Село

• Атанасиос Патикас (Αναστάσιος Πατίκας) — андартски деец, четник на Атанасиос Минопулос^[16]
• Атанасиос Коѕијас (1750-те – 1821) — трговец и револуционер
• Василиос Гудис (Βασίλειος Γακούδης) — андартски деец, куриер и кријач на андартите^[16]
• Василиос Коѕиоглу — револуционер, учесник во Грчката војна за независност
• Василиос Патикас (Βασίλειος Πατίκας) — андартски деец и куриер^[16]
• Ираклис Патикас — андартски капетан
• Јоанис Аргириу (Ιωάννης Αργυρίου) — андартски деец, соработник на Димитриос Космопулос на Халкидик^[17]
• Нестор Михалакас (Νέστωρ Μιχαλάκας) — андартски деец и четник^[16]
• Филипос Сарафјанос (Φίλιππος Σαραφιανός) — андартски деец^[16]
• Христос Анагностудис (Χρήστος Αναγνωστούδης) — андартски деец^[17]
• Христос Патикас (Χρήστος Πατίκας) — андартски деец и куриер, соработник на Димитриос Космопулос^[16]

Починати во Царево Село

• Стамат Капсас (? – 1821) — револуционер