မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဆင်ဆာဖြတ်တောက်ခြင်း

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဆင်ဆာဖြတ်တောက်ခြင်းသည် အစိုးရက အချို့သော သတင်းအချက်အလက်များ၊ အထူးသဖြင့် ဘာသာရေး၊ လူမျိုးရေး၊ နိုင်ငံရေးနှင့် ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များကို ထိန်းချုပ်ခြင်းနှင့် စည်းမျဉ်းသတ်မှတ်ခြင်းတို့မှ ပေါ်ပေါက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတွင် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်နှင့် စာနယ်ဇင်းလွတ်လပ်ခွင့်ကို ဥပဒေအရ အာမခံချက်ပေးထားခြင်း မရှိပါ။ စာနယ်ဇင်းနှင့် သတင်းအချက်အလက်များကို ထိန်းချုပ်သည့် ကိုလိုနီခေတ်ဥပဒေများစွာကို ယနေ့တိုင် ဆက်လက်အသုံးပြုနေဆဲဖြစ်သည်။

၂၀၁၂ ခုနှစ် ဩဂုတ်လအထိ၊ သတင်းစာ၊ ကာတွန်း၊ ကြော်ငြာနှင့် သရုပ်ဖော်ပုံများ အပါအဝင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုတိုင်းသည် ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်ရှိ စာပေစိစစ်နှင့် မှတ်ပုံတင်ဌာနခွဲထံမှ ကြိုတင်ခွင့်ပြုချက် ရယူရန် လိုအပ်ခဲ့သည်။ ဤစနစ်သည် အစိုးရ၏ အာဘော်နှင့်မကိုက်ညီသော အကြောင်းအရာများကို တင်းကျပ်စွာ ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ခဲ့သည်။^[၁][၂] သို့သော်လည်း ၂၀၁၁-၂၀၁၂ ခုနှစ် မြန်မာ့နိုင်ငံရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကြောင့် နိုင်ငံ၏ ဆင်ဆာမူဝါဒများ သိသိသာသာ ဖြေလျှော့ပေးခဲ့သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနသည် ပုံနှိပ်မီဒီယာများအနေဖြင့် ထုတ်ဝေခြင်းမပြုမီ အစိုးရထံသို့ ကြိုတင်တင်ပြရမည့် လိုအပ်ချက်ကို ဖျက်သိမ်းပေးခဲ့သည်။ ဤသည်မှာ မြန်မာ့မီဒီယာလောကအတွက် အရေးပါသော ခြေလှမ်းတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်။^[၃]

နယ်စည်းမခြား သတင်းထောက်များအဖွဲ့ (Reporters Without Borders) က ထုတ်ပြန်ခဲ့သော ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့စာနယ်ဇင်းလွတ်လပ်ခွင့်အညွှန်းကိန်းတွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် နိုင်ငံပေါင်း ၁၇၉ နိုင်ငံတွင် အဆင့် ၁၅၁ ၌ ရပ်တည်ခဲ့သည်။^[၄] ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင်မူ မြန်မာနိုင်ငံသည် ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လွတ်လပ်မှုအနည်းဆုံးနိုင်ငံများထဲမှ တစ်နိုင်ငံအဖြစ် သတ်မှတ်ခံရသည်။ Freedom House အဖွဲ့၏ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာလွတ်လပ်မှုအညွှန်းကိန်းတွင် အမှတ် ၁၀၀ အပြည့်တွင် ၉ မှတ် သာ ရရှိခဲ့ပြီး "လွတ်လပ်မှုမရှိ (not free)" ဟူသောအမျိုးအစားတွင် ထည့်သွင်းသတ်မှတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။^[၅]

သမိုင်းကြောင်း

ကုန်းဘောင်ခေတ်

မြန်မာနိုင်ငံ၏ နောက်ဆုံးမင်းဆက်ဖြစ်သော ကုန်းဘောင်မင်းဆက်လက်ထက် မင်းတုန်းမင်း၏ အုပ်ချုပ်မှုကာလတွင် နိုင်ငံသည် အာရှတွင် စာနယ်ဇင်းလွတ်လပ်ခွင့် အရှိဆုံးနိုင်ငံများထဲမှ တစ်နိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။ ၁၈၇၃ ခုနှစ်တွင် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သော အက်ဥပဒေ ၁၇ ချက်သည် စာနယ်ဇင်းလွတ်လပ်ခွင့်ကို အကာအကွယ်ပေးခဲ့သည်။

ကိုလိုနီခေတ်

၁၈၇၈ ခုနှစ်တွင် အောက်မြန်မာပြည်ကို ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းက သိမ်းပိုက်ပြီးနောက်၊ ပြည်တွင်းဘာသာစကားဖြင့် ထုတ်ဝေသော သတင်းစာများတွင် ဗြိတိသျှအစိုးရကို ဆန့်ကျင်ဝါဒဖြန့်မှုများကို နှိပ်ကွပ်ရန် ရည်ရွယ်သည့် ပြည်တွင်းဘာသာ သတင်းစာများ အက်ဥပဒေ (Vernacular Press Act) ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ၁၈၉၈ ခုနှစ်တွင် ပြစ်မှုဆိုင်ရာကျင့်ထုံးဥပဒေ က အစိုးရအား နိုင်ငံတော်ကို ဆန့်ကျင်သည့် မှားယွင်းသော သတင်းအချက်အလက်များ ဖြန့်ဝေခြင်းကို အကြောင်းပြ၍ လူပုဂ္ဂိုလ်များကို နိုင်ငံတော်သစ္စာဖောက်မှု၊ ပုန်ကန်မှုတို့ဖြင့် အပြစ်ရှိကြောင်း စီရင်ခွင့်ပေးခဲ့သည်။ မကြာမီ ၁၉၀၈ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ပိုမိုနှောင့်နှေးစေရန် မတရားအသင်းများအက်ဥပဒေကို အတည်ပြုခဲ့သည်။^[၆]

၁၉၂၃ ခုနှစ်တွင် အစိုးရလျှို့ဝှက်ချက်များ အက်ဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး မည်သူမဆို နိုင်ငံတော်၏ လျှို့ဝှက်သတင်းအချက်အလက်များကို လက်ဝယ်ထားရှိခြင်းသည် တရားမဝင်ဟု သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအကြာတွင် မြန်မာ့ ကြိုးမဲ့ကြေးနန်း အက်ဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်းကာ အစိုးရခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ ကြေးနန်းစက်များ လက်ဝယ်ထားရှိခြင်းကို ရာဇဝတ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ကိုလိုနီခေတ်တစ်လျှောက်တွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုများစွာ ပျံ့နှံ့လည်ပတ်ခဲ့ပြီး တဖြည်းဖြည်း တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ၁၉၁၁ ခုနှစ်တွင် မဂ္ဂဇင်းနှင့် သတင်းစာ ၄၄ စောင်၊ ၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင် ၁၀၃ စောင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၁၉၃၀ ပြည့်နှစ်များအကုန်တွင် သတင်းစာနှင့် မဂ္ဂဇင်း စောင်ရေ ၂၀၀ ကျော် လည်ပတ်နေပြီဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းသည် ၁၉၂၁ ခုနှစ်ကထက် နှစ်ဆတိုးလာခြင်းဖြစ်သည်။^[၆]

လွတ်လပ်ရေးရပြီးခေတ်

မြန်မာနိုင်ငံသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်ရေးရရှိခဲ့သည်။ ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၁၉၄၇) သည် "အတွေးအခေါ်နှင့် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခြင်းဆိုင်ရာ လွတ်လပ်ခွင့်များ" ကို အာမခံချက်ပေးကာ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို အာမခံခဲ့သည်။^[၇] နှစ်နှစ်အကြာတွင်၊ မှားယွင်းသောသတင်းများကို သိလျက်နှင့်ဖြန့်ဝေခြင်း၊ နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းများနှင့် စစ်ဘက်အရာရှိများကို အသရေဖျက်ခြင်းတို့ကို ရာဇဝတ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်သည့် အရေးပေါ်စီမံချက် အက်ဥပဒေကို အတည်ပြုခဲ့သည်။ ထိုဥပဒေရှိသော်လည်း ၁၉၅၀ ပြည့်နှစ်များတွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် နေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာ ၃၀ စောင် (မြန်မာ၊ တရုတ်၊ အင်္ဂလိပ်နှင့် အိန္ဒိယဘာသာစကားများဖြင့်) ဖြင့် အာရှတွင် စာနယ်ဇင်းလွတ်လပ်ခွင့် အရှိဆုံးနိုင်ငံများထဲမှ တစ်နိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။^[၈]

၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်းက အာဏာသိမ်းပြီးနောက်၊ ပုံနှိပ်သူများနှင့်ထုတ်ဝေသူများ မှတ်ပုံတင်ဥပဒေကို အတည်ပြုခဲ့သည်။ ယနေ့တိုင် အာဏာတည်နေဆဲဖြစ်သော ဤဥပဒေအရ ပုံနှိပ်သူများနှင့် ထုတ်ဝေသူများအားလုံးသည် မှတ်ပုံတင်ရန်နှင့် ၎င်းတို့၏ ထုတ်ဝေမှုမိတ္တူများကို ထိုစဉ်က ပြည်ထဲရေးနှင့် သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာန (ယခု ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန) လက်အောက်ရှိ စာနယ်ဇင်း စိစစ်ရေးအဖွဲ့သို့ တင်ပြရန် လိုအပ်သည်။ ၁၉၇၅ ခုနှစ် ပြည်ထောင်စုဆိုရှယ်လစ်သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၁၉၇၅) ၏ ပုဒ်မ ၁၅၇ က "အလုပ်သမားပြည်သူများနှင့် ဆိုရှယ်လစ်စနစ်၏ အကျိုးစီးပွားကို မဆန့်ကျင်သရွေ့ လွတ်လပ်စွာပြောဆိုခွင့်၊ ထုတ်ဖော်ခွင့်နှင့် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခွင့်" ကို အာမခံခဲ့သည်။^[၈]

ပုံနှိပ်သူများနှင့် ထုတ်ဝေသူများ ဗဟိုမှတ်ပုံတင်ဘုတ်အဖွဲ့က "စာမူကြမ်းများ စိစစ်ရန် တင်သွင်းခြင်းနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ပုံနှိပ်သူများနှင့် ထုတ်ဝေသူများအားလုံးသို့ မှတ်တမ်း" ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ၎င်းတွင် မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်၊ နိုင်ငံတော်၏ အတွေးအခေါ်၊ ဆိုရှယ်လစ်စီးပွားရေး၊ အမျိုးသားစည်းလုံးညီညွတ်မှု၊ လုံခြုံရေး၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးတို့ကို ထိခိုက်စေသော၊ ညစ်ညမ်းစာပေဆန်သော၊ အသရေဖျက်သော၊ သို့မဟုတ် အမျိုးသားအစိုးရကို ဝေဖန်သော အကြောင်းအရာများ အပါအဝင် ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မည့် အကြောင်းအရာများအတွက် ရှင်းလင်းသော လမ်းညွှန်ချက်များ ပါဝင်သည်။ ထိုနှစ်မှာပင် နိုင်ငံတော်ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေးဥပဒေကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး၊ အာဏာပိုင်များအား နိုင်ငံတော်ငြိမ်းချမ်းရေးကို ခြိမ်းခြောက်သည်ဟု သံသယရှိသူ မည်သူ့ကိုမဆို ထောင်သွင်းအကျဉ်းချခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ဤဥပဒေသည် သတင်းထောက်များနှင့် စာရေးဆရာများစွာကို ဖမ်းဆီးရန် အခြေခံဖြစ်ခဲ့သည်။

၁၉၈၈ ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းခြင်း

၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့က ဦးဆောင်၍ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်၊ လူထုစုဝေးခြင်းကို တားမြစ်ခြင်း၊ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များကို ကွဲပြားစေရန် ရည်ရွယ်သော လှုပ်ရှားမှုများ၊ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုများနှင့် မိန့်ခွန်းများကို တားမြစ်ခြင်း၊ နှင့် နိုင်ငံတော်တွင် မှတ်ပုံတင်ခြင်းမရှိဘဲ စာရွက်စာတမ်းများ ထုတ်ဝေခြင်းကို ရာဇဝတ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်သည့် စစ်အုပ်ချုပ်ရေးအမိန့်များကို လျင်မြန်စွာ ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ထိုစစ်အုပ်ချုပ်ရေးအမိန့်များကို နောက်ပိုင်းတွင် ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။

စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကာလ

၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၌ သတင်းအချက်အလက်များ ထပ်မံဖြန့်ဝေခြင်းကို ထိန်းချုပ်ရန် ဥပဒေများစွာကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ၎င်းတို့တွင် ငြိမ်းချမ်းရေး၊ တည်ငြိမ်ရေး၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးတို့ကို ပျက်ပြားစေရန် ရည်ရွယ်သည့် လှုပ်ရှားမှုများကို တားမြစ်သော "နိုင်ငံတော်တာဝန်ကို တည်ငြိမ်အေးချမ်းစွာ စနစ်တကျ လွှဲပြောင်းပေးရေးနှင့် အမျိုးသားညီလာခံလုပ်ငန်းများ အောင်မြင်စွာဆောင်ရွက်ရေးတို့ကို နှောင့်ယှက်ဆန့်ကျင်ခြင်းမှ ကာကွယ်သည့် ဥပဒေ" လည်း ပါဝင်သည်။ ထို့အပြင်၊ အမျိုးသားညီလာခံကို အသရေပျက်စေသည့် လုပ်ရပ်များကိုလည်း တရားမဝင်ဟု သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ရုပ်မြင်သံကြားနှင့် ဗီဒီယို အက်ဥပဒေ (မီဒီယာဖွင့်စက်များဖြစ်သော ရုပ်မြင်သံကြား၊ ဂြိုလ်တု၊ နှင့် ဗီဒီယိုဖွင့်စက် ပိုင်ရှင်များကို ဆက်သွယ်ရေး၊ စာတိုက်နှင့် ကြေးနန်းဝန်ကြီးဌာနထံမှ လိုင်စင်ရယူရန် လိုအပ်စေပြီး ပြည်တွင်းထုတ်ဗီဒီယိုများအတွက် ဗီဒီယိုဆင်ဆာဘုတ်အဖွဲ့များ ဖွဲ့စည်းစေသည်) နှင့် ရုပ်ရှင်ဥပဒေ (ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးရာတွင် မြန်မာ့ရုပ်ရှင်လုပ်ငန်းမှ ထုတ်ပေးသော လိုင်စင်များ လိုအပ်စေသည်) အပါအဝင် မီဒီယာဥပဒေများကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။^[၉]

ရုပ်ရှင်များသည် ရုပ်ရှင်ဆင်ဆာဘုတ်အဖွဲ့၏ ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုကို ခံရသည်။ ထို့အပြင် ကွန်ပျူတာပညာဖွံ့ဖြိုးရေးဥပဒေကိုလည်း ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ဤဥပဒေအရ ကွန်ပျူတာပစ္စည်းများအားလုံးကို ဆက်သွယ်ရေး၊ စာတိုက်နှင့် ကြေးနန်းဝန်ကြီးဌာနက အတည်ပြုရမည်။ ထို့အပြင် နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေး၊ အမျိုးသားစည်းလုံးညီညွတ်မှုနှင့် ယဉ်ကျေးမှုကို ထိခိုက်စေသော သတင်းအချက်အလက်များကို ဖြန့်ဝေခြင်း၊ လွှဲပြောင်းခြင်း သို့မဟုတ် ရယူခြင်းသည် ရာဇဝတ်မှုဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့သည် ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီဟု အမည်ပြောင်းခဲ့သည်။ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် နိုင်ငံတော်အကျိုးစီးပွားကို ထိခိုက်စေသော စာများတင်ခြင်းကို တားမြစ်သည့် အင်တာနက် ဥပဒေကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံခြားသတင်းများကိုလည်း အစိုးရက ဆင်ဆာဖြတ်တောက်ခဲ့သည်။ ဘီဘီစီနှင့် ဗွီအိုအေရေဒီယိုအသံလွှင့်ချက်များကို ၁၉၉၅ ခုနှစ်မှစ၍ လိုင်းထပ်နှောင့်ယှက်ခြင်း ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံခြားသတင်းထောက်များကို မြန်မာနိုင်ငံမှ သတင်းယူခြင်းကို တားဆီးပြီး ပြည်ဝင်ခွင့်ကို ပုံမှန်ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။^[၉]

ဤကာလအတွင်း အောင်ပွင့် ကဲ့သို့သော နာမည်ကြီးသတင်းထောက်များ ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရပြီး၊ သူသည် ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် ဖက်စ်စက်ပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် တားမြစ်ထားသော သတင်းစာများသို့ "သတင်းပို့ခြင်း" အတွက် ထောင်ကျခဲ့သည်။^{[၁၀][၁၁]} ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနေးရှင်း အယ်ဒီတာ သက်ဇင် သည် ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးအစီရင်ခံစာမိတ္တူတစ်စောင် လက်ဝယ်ထားရှိမှုအတွက် ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည်။^[၁၂] ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် သတင်းထောက်ငါးဦးသည် အစိုးရက ဓာတုလက်နက်စက်ရုံသစ်တစ်ခု တည်ဆောက်ရန် စီစဉ်နေသည်ဟု စွပ်စွဲသည့် အစီရင်ခံစာတစ်စောင် ထုတ်ဝေခဲ့ပြီးနောက် ဆယ်နှစ်ထောင်ဒဏ်ချမှတ်ခံခဲ့ရသည်။ သတင်းထောက်များက ထိုသို့ထောင်ချခြင်းသည် ဆယ်စုနှစ်ငါးခုကြာ ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုနှင့် နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုများအပြီး မကြာသေးမီက ရရှိခဲ့သော သတင်းမီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်များအတွက် ထိုးနှက်ချက်တစ်ခုဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြခဲ့ကြသည်။^[၁၃]

အင်တာနက်

အကျယ်တဝင့် ဖော်ပြထားသောဆောင်းပါး - မြန်မာနိုင်ငံရှိ အင်တာနက်

၂၀၁၂ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် OpenNet Initiative ၏ သုံးသပ်ချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အင်တာနက် ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုသည် နိုင်ငံရေးနှင့် အင်တာနက်ကိရိယာကဏ္ဍများတွင် ရွေးချယ်စိစစ်သည်၊ လူမှုရေးကဏ္ဍတွင် သိသာစွာ စိစစ်သည်၊ နှင့် ပဋိပက္ခ/လုံခြုံရေးကဏ္ဍတွင် စိစစ်သည့် အထောက်အထားမရှိဟူ၍ အမျိုးအစားခွဲခြားခံခဲ့ရသည်။^{[၁၄][၁၅]} ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် နယ်စည်းမခြား သတင်းထောက်များအဖွဲ့က မြန်မာနိုင်ငံကို အင်တာနက်၏ ရန်သူတော်အဖြစ် စာရင်းသွင်းခဲ့သည်။^[၁၆]

၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် OpenNet Initiative (ONI) က ပြုလုပ်ခဲ့သော လေ့လာမှုတစ်ခုအရ အင်တာနက်ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုသည် အဓိကအားဖြင့် ဒီမိုကရေစီလိုလားသောအဖွဲ့များနှင့် ညစ်ညမ်းစာပေများဆိုင်ရာ ဝဘ်ဆိုဒ်များတွင်သာ ကန့်သတ်ထားသည်ဟု ဆိုသည်။^[၁၇] ထို့အပြင် အီးမေးလ်ဝန်ဆောင်မှုပေးသည့် ဆိုဒ်များ၏ ၈၅% ကို ပိတ်ပင်ထားခဲ့သည်။ မြန်မာသတင်းအချက်အလက်နှင့် ဆက်သွယ်ရေးနည်းပညာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကော်ပိုရေးရှင်း (MICTDC) သည် အင်တာနက်ဆိုင်များ (cybercafés) ကို လိုင်စင်ချထားပေးသည်။^[၁၇] အသုံးပြုသူများသည် မှတ်ပုံတင်ရန် လိုအပ်ပြီး၊ ဆိုင်ပိုင်ရှင်များသည် အသုံးပြုသူ၏ လှုပ်ရှားမှုများကို ငါးမိနစ်တစ်ကြိမ် စခရင်ရှော့ရိုက်ကူး သိမ်းဆည်းထားရန်နှင့် တောင်းဆိုလာပါက စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးရန်အတွက် MICTDC သို့ ပေးပို့ရန် လိုအပ်သည်။ သို့သော်လည်း အင်တာနက်ဆိုင်များဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းမှာ တင်းကျပ်မှုမရှိဟု ဆိုသည်။^[၁၇]

ONI သည် ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် မြန်မာနိုင်ငံ၌ စမ်းသပ်မှုများ ထပ်မံပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ထိုစမ်းသပ်မှုများ၏ ရလဒ်များအရ ၂၀၀၅ ခုနှစ်မှစ၍ ယခင်စမ်းသပ်မှုများအားလုံးနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက စိစစ်ဖြတ်တောက်ခံရသော အကြောင်းအရာများ၏ အတိုင်းအတာနှင့် အတိမ်အနက်မှာ သိသိသာသာ လျော့ကျသွားကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ သို့သော် နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးကို ထိခိုက်စေသည်ဟု ယူဆသော အကြောင်းအရာများအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များမှာမူ ဆက်လက်တည်ရှိနေခဲ့သည်။ ညစ်ညမ်းစာပေများ၊ အရက်နှင့် မူးယစ်ဆေးဝါးဆိုင်ရာ အကြောင်းအရာများ၊ လောင်းကစားဝဘ်ဆိုဒ်များ၊ အွန်လိုင်းချိန်းတွေ့သည့်ဆိုဒ်များ၊ လိင်ပညာပေး၊ လိင်တူချစ်သူများဆိုင်ရာ အကြောင်းအရာများနှင့် ဆင်ဆာဖြတ်ကျော်သည့် ကိရိယာများကိုမူ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပိတ်ပင်ထားဆဲဖြစ်သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ယခင်က ပိတ်ပင်ထားခဲ့သော အတိုက်အခံနိုင်ငံရေးပါတီများ၏ ဝဘ်ဆိုဒ်များ၊ ဝေဖန်ဆန်းစစ်သော နိုင်ငံရေးအကြောင်းအရာများနှင့် လွတ်လပ်သောသတင်းဆိုဒ်များအားလုံးနီးပါးကို ပြန်လည်ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုနိုင်ခဲ့ပြီး၊ စမ်းသပ်ခဲ့သော နိုင်ငံရေးအမျိုးအစား URL ၅၄၁ ခုအနက် ၅ ခုသာ ပိတ်ပင်ခံထားရသည်ကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။^[၁၅]

နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု

၂၀၁၀ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် နေအိမ်အကျယ်ချုပ်မှ လွတ်မြောက်ပြီး မကြာမီ၊ ပြည်တွင်းထုတ်ဝေရေးလုပ်ငန်း ၁၀ ခုသည် သူ၏လွတ်မြောက်မှုကို အရေးပါလွန်းသည်ဟု သတင်းဆောင်းပါးများတွင် ဖော်ပြခဲ့သည့်အတွက် ထုတ်ဝေခွင့် ဆိုင်းငံ့ခံခဲ့ရသည်။^[၁၈]

၂၀၁၁ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၀ ရက်နေ့မှစ၍ စာပေစိစစ်နှင့် မှတ်ပုံတင်ဌာနသည် ဖျော်ဖြေရေး၊ အားကစား၊ နည်းပညာ၊ ကျန်းမာရေးနှင့် ကလေးသူငယ်ရေးရာ ကိစ္စများနှင့် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုများကို ကိုယ်တိုင်စိစစ်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ဤသည်မှာ အယ်ဒီတာများအား သတင်းမူကြမ်းများကို ထုတ်ဝေခြင်းမပြုမီ စာပေစိစစ်ရေးသို့ တင်ပြရသည့် မဖြစ်မနေလုပ်ဆောင်ရသော အလေ့အကျင့်ကို ဖြေလျှော့ပေးလိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။^[၁၉] ဤဖြေလျှော့မှုကို အချိန်ကာလတစ်ခုအတွင်း စမ်းသပ်မှုအဆင့်ဆင့်ဖြင့် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင်၊ ဂျာနယ်နှင့် မဂ္ဂဇင်း ၁၇၈ စောင်ပါဝင်သော အုပ်စု (၁) ကို ဆင်ဆာဖြတ်တောက်ခြင်း မပြုတော့ပေ။^{[၂၀][၂၁]} စနစ်သစ်တွင်၊ ပထမအကြိမ် သတိပေးခံရပါက ထုတ်ဝေရေးလုပ်ငန်းသည် ကျပ် ၅,၀၀၀,၀၀၀ (အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၅,၀၀၀ ခန့်) ကို အာမခံငွေအဖြစ် ပေးသွင်းရမည်။ ဒုတိယအကြိမ်တွင် ထိုအာမခံငွေမှ ဒဏ်ငွေကို နုတ်ယူသည်။ ကုန်သွားသောပမာဏကို ထုတ်ဝေသူက ပြန်လည်ဖြည့်တင်းရမည်ဖြစ်ပြီး သို့မဟုတ်ပါက ထုတ်ဝေခွင့် ပိတ်ပင်ခံရမည်ဖြစ်သည်။^[၂၀] ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် စီးပွားရေးနှင့် ရာဇဝတ်မှုအမျိုးအစားမှ နောက်ထပ် ထုတ်ဝေရေးလုပ်ငန်း ၅၄ ခုကိုလည်း ၎င်းတို့၏လက်ရာများကို ကိုယ်တိုင်စိစစ်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။^[၂၂]

စပေစိစစ်နှင့် မှတ်ပုံတင်ဌာန၏ ညွှန်ကြားရေးမှူးဖြစ်သူ ဦးတင့်ဆွေက နိုင်ငံအတွင်း မီဒီယာဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုကို ဖျက်သိမ်းရန် လူသိရှင်ကြား တောင်းဆိုခဲ့ပြီး ၎င်းသည် ဒီမိုကရေစီကျင့်ထုံးများနှင့် မကိုက်ညီကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။^{[၁၉][၂၃]} ဦးတင့်ဆွေက ဗီဒီယိုနှင့် ရုပ်ရှင်များအတွက် ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုကိုလည်း အချိန်ကာလအတိအကျမသတ်မှတ်ဘဲ ဖြေလျှော့ပေးမည်ဟု အရိပ်အမြွက်ပြောကြားခဲ့သည်။^[၂၄]

၂၀၁၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင်၊ YouTube၊ ဒီမိုကရက်တစ် မြန်မာ့အသံ နှင့် အမေရိကန်အသံ အပါအဝင် ယခင်က ပိတ်ပင်ထားသော ဝဘ်ဆိုဒ်အချို့ကို ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်ပေးခဲ့သည်။^[၂၅] နောက်တစ်လတွင် ဘီဘီစီနှင့် ဗွီအိုအေမှ သတင်းထောက်များအပါအဝင် နိုင်ငံခြားသတင်းထောက်များကို ပြည်ဝင်ခွင့်ဗီဇာများ ထုတ်ပေးခဲ့သည်။^[၂၆] သမ္မတ၏ အကြံပေးတစ်ဦးက မီဒီယာဥပဒေသစ်အရ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် စာနယ်ဇင်းဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုကို ဖျက်သိမ်းမည်ဟု ပြောဆိုခဲ့သည်။^[၂၇]

၂၀၁၂ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနက မီဒီယာနှင့် စာနယ်ဇင်းဥပဒေမူကြမ်းသစ်တစ်ခုကို သုံးသပ်ရန်အတွက် ပြည်ထောင်စုရှေ့နေချုပ်ရုံးသို့ ပေးပို့ခဲ့ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။^[၂၂] ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်က အတည်ပြုရန် လိုအပ်မည့် ဤဥပဒေမူကြမ်းသည် ကမ္ဘောဒီးယား၊ အင်ဒိုနီးရှားနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံများမှ အလားတူဥပဒေများ၏ အသုံးအနှုန်းအချို့ကို ရယူသုံးစွဲထားသည်။^[၂၂] ၁၉၆၂ ခုနှစ် ပုံနှိပ်သူများနှင့် ထုတ်ဝေသူများ မှတ်ပုံတင်ဥပဒေကို အခြေခံထားသော ဤဥပဒေမူကြမ်းကို ဒုတိယအကြိမ် လွှတ်တော်အစည်းအဝေးတွင် တင်သွင်းမည်မဟုတ်ဟု ဆိုသည်။^[၂၈]

၂၀၁၂ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနသည် ပုံနှိပ်မီဒီယာလုပ်ငန်းများအား ထုတ်ဝေခြင်းမပြုမီ အစိုးရထံသို့ အကြောင်းအရာများ တင်ပြရမည့် လိုအပ်ချက်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့သည်။ ရုပ်ရှင်များမှာမူ ကြိုတင်ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုကို ဆက်လက်ခံယူခဲ့ရသည်။ စာပေစိစစ်ရေး၏ အကြီးအကဲဖြစ်သူ ဦးတင့်ဆွေက Agence France-Presse သို့ "ဆင်ဆာစနစ်သည် ၁၉၆၄ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၆ ရက်နေ့တွင် စတင်ခဲ့ပြီး ၄၈ နှစ်နှင့် နှစ်ပတ်အကြာတွင် အဆုံးသတ်ခဲ့သည်" ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။^[၃] Associated Press က ဤပြောကြားချက်ကို "အချိန်ကြာမြင့်စွာ ဖိနှိပ်ခံခဲ့ရသော နိုင်ငံတွင် လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ခွင့်ပြုရန်အတွက် အထင်ရှားဆုံးသော လှုပ်ရှားမှု" ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။^[၂၉] သို့သော်၊ ပုဂ္ဂလိကပိုင် နေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာများကို တားမြစ်ထားခြင်းနှင့် "နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးလျှို့ဝှက်ချက်များနှင့် သက်ဆိုင်သော သတင်းအချက်အလက်များ" ကို ထုတ်ဝေခြင်းအား တားမြစ်သည့် ဥပဒေမှာမူ ဆက်လက်တည်ရှိနေခဲ့သည်။ သတင်းစာပညာဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများက ဤပြောင်းလဲမှုအပေါ် သတိဖြင့် အကောင်းမြင်ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့ကြသော်လည်း၊ "ပျံ့နှံ့နေသော ကိုယ်တိုင်ဆင်ဆာလုပ်သည့် ယဉ်ကျေးမှု" မှာ ဆက်လက်တည်ရှိနေမည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့ကြသည်။ အကြောင်းမှာ သတင်းထောက်များသည် အသရေဖျက်မှုနှင့် နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ စွဲချက်များနှင့် ဆက်စပ်နေသော ရှည်လျားသည့် ထောင်ဒဏ်များကို စိုးရိမ်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။^[၃၀]

ပြီးခဲ့သည့် ဩဂုတ်လက ကြိုတင်ထုတ်ဝေမှု ဆင်ဆာဖြတ်တောက်ခြင်းကို တားမြစ်ပြီးနောက် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ထုတ်ဝေရေးဥပဒေများ တဖြည်းဖြည်း တိုးတက်လာသော်လည်း၊ ထုတ်ဝေပြီးသော လက်ရာများကို ထုတ်ဝေပြီးနောက်ပိုင်း သုံးသပ်မှု အတွက် ပေးပို့ရမည့် လိုအပ်ချက်အသစ်ကြောင့် အယ်ဒီတာ့အာဘော် လွတ်လပ်ခွင့်မှာ ဆက်လက်အဟန့်အတားဖြစ်နေသည်။ စာပေစိစစ်ရေးသည် လွန်ခဲ့သော ဆယ်စုနှစ်ငါးခုအတွင်းကဲ့သို့ပင် မြန်မာအစိုးရအတွက် လှုံ့ဆော်သည်ဟု ယူဆရသော ထုတ်ဝေမှုများကို စစ်ဆေးအရေးယူနိုင်သည့် တူညီသော အာဏာကို ကိုင်စွဲထားဆဲဖြစ်၍ နိုင်ငံ၏ စာနယ်ဇင်းလွတ်လပ်ခွင့်အတွက် ခြိမ်းခြောက်မှုတစ်ခုအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေသည်။^{[၃၁][၃၂]} ရိုက်တာသတင်းဌာနမှ သတင်းထောက်များဖြစ်သည့် ကိုဝလုံး နှင့် ကိုကျော်စိုးဦး တို့သည် ကိုလိုနီခေတ်ဥပဒေကို ချိုးဖောက်၍ 'လျှို့ဝှက်စာရွက်စာတမ်းများ' ဖုံးကွယ်ထားမှုဖြင့် ရန်ကုန်အနီးတွင် အာဏာပိုင်များက ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် စွဲချက်တင် ထောင်ချခဲ့သည်။^[၃၃] ရိုက်တာသတင်းထောက်နှစ်ဦးသည် နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုကြောင့် နိုင်ငံတွင်းမှ ထွက်ခွာသွားသော အများစုမှာ မူဆလင်ဖြစ်သည့် ရိုဟင်ဂျာများအကြောင်းကို သတင်းယူနေခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၃ ရက်နေ့တွင် ထိုသတင်းထောက်နှစ်ဦးလုံးကို ထောင်ဒဏ်ခုနစ်နှစ် ချမှတ်ခဲ့ရာ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းကြားတွင် ဒေါသတကြီး ဝေဖန်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။^[၃၄]

၂၀၂၁ အာဏာသိမ်းခြင်း

အင်တာနက်

၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် မြန်မာစစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက်၊ မြန်မာပြည်သူများမှာ အင်တာနက်လိုင်းပြတ်တောက်မှုများ၊ မိုဘိုင်းဒေတာကွန်ရက်အချို့ကို မကြာခဏ ပိတ်ထားခြင်း၊ နှင့် အချို့သော ဝဘ်ဆိုဒ်များကို ထိန်းချုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် ပိတ်ပင်ခြင်းတို့ကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။^[၃၅] Facebook အပါအဝင် လူမှုမီဒီယာများ အသုံးပြုမှုကို ကန့်သတ်ခဲ့ပြီး၊ လူမှုမီဒီယာပလက်ဖောင်းများပေါ်တွင် အာဏာသိမ်းမှုဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြမှုများကြောင့် လူမှုမီဒီယာပေါ်တွင်ဩဇာရှိသူများဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည်။^[၃၆] တစ်ချိန်က မြန်မာနိုင်ငံတွင် အဓိကလွှမ်းမိုးခဲ့သော Facebook ကို ယခုအခါ VPN ဖြင့်သာ အသုံးပြုနိုင်တော့သဖြင့် ပရိသတ်ထံရောက်ရှိမှုမှာ ကန့်သတ်ခံနေရသည်။^[၃၇]

ဆက်သွယ်ရေး

အာဏာမသိမ်းမီ လပိုင်းအလိုကတည်းက ဆက်သွယ်ရေးကုမ္ပဏီများနှင့် အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုပေးသူများကို ကြားဖြတ်ထောက်လှမ်းသည့် စပိုင်ဝဲလ်များ ထည့်သွင်းရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။^{[၃၈][၃၉]} အစိုးရသည် MPT, မိုင်တဲလ် ကဲ့သို့သော အကြီးဆုံးဆက်သွယ်ရေးကုမ္ပဏီများကို ထိန်းချုပ်ထားသည်။^[၃၉] နော်ဝေအစိုးရပိုင်ဆိုင်ပြီး လုပ်ကိုင်နေသော နိုင်ငံ၏အကြီးဆုံး ဆက်သွယ်ရေးကုမ္ပဏီတစ်ခုဖြစ်သည့် တယ်လီနော သည် နိုင်ငံတွင်းမှ ထွက်ခွာရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီး၊^[၄၀] ၎င်း၏လုပ်ငန်းကို M1 Group သို့ ရောင်းချခဲ့သည်။ M1 Group က ရှယ်ယာ ၈၀% ကို စစ်တပ်နှင့် ခိုင်မာသောဆက်ဆံရေးရှိသည့် ရွှေဗျိုင်းဖြူကုမ္ပဏီသို့ ပြန်လည်ရောင်းချခဲ့သည်။^{[၄၁][၄၂]} မြန်မာနိုင်ငံတွင် အင်တာနက်အသုံးပြုခမှာလည်း မြင့်တက်လာခဲ့ပြီး အချို့သောပြည်သူများအတွက် အသုံးပြုရန် ပိုမိုခက်ခဲလာစေသည်ဟု ဆိုသည်။ ၎င်းက သတင်းအချက်အလက်နှင့် ဆက်သွယ်ရေးကိရိယာများ ရရှိသုံးစွဲမှုကို ပို၍ ကန့်သတ်လိုက်နိုင်သည်။^[၄၃]

စာနယ်ဇင်း

အစိုးရထုတ်သတင်းစာများကို တပ်မတော်က ထိန်းချုပ်ထားပြီး နိုင်ငံအတွင်း လွတ်လပ်သောသတင်းစာ ထုတ်ဝေမှု လုံးဝမရှိတော့ပေ။^[၄၄] အစိုးရသည် ၇ ရက် နေ့စဉ်သတင်းစာ နှင့် Eleven ကဲ့သို့သော သတင်းစာများကို ထုတ်ဝေမှုရပ်တန့်ရန် ဖိအားပေးခဲ့သည်။ အစိုးရသည် ပြစ်မှုဆိုင်ရာ ဥပဒေပုဒ်မ ၅၀၅(က) ကို အသုံးပြု၍ သတင်းဌာနတစ်ခုလုံးကို ပစ်မှတ်ထားခဲ့ပြီး မီဒီယာများအား "စစ်အုပ်စု (junta)" နှင့် "အာဏာသိမ်းခြင်း (coup d'état)" ဟူသော ဝေါဟာရများကို မသုံးရန်၊ သုံးပါက အရေးယူခံရမည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။^[၄၅]

ရုပ်မြင်သံကြား

စစ်တပ်သည် ဂြိုလ်တုရုပ်မြင်သံကြားကိုလည်း ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့က ပြင်ပမှထုတ်လွှင့်မှုများသည် နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးကို ခြိမ်းခြောက်နေပြီး ဤအမိန့်ကိုချိုးဖောက်သူ မည်သူမဆို ထောင်ဒဏ်တစ်နှစ်ဖြင့် အပြစ်ပေးခံရမည်ဟု ဆိုသည်။^[၄၆] ဤပိတ်ပင်မှုသည် Democratic Voice of Burma (DVB)၊ Mizzima ကဲ့သို့သော လွတ်လပ်သော သတင်းဌာနများနှင့် ကချင်အခြေစိုက် 74 Media နှင့် ရှမ်းအခြေစိုက် Tachileik News Agency ကဲ့သို့သော တိုင်းရင်းသားမီဒီယာများကို ပစ်မှတ်ထားခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ဂြိုလ်တုမှတစ်ဆင့် နိုင်ငံအတွင်းသို့ ထုတ်လွှင့်နေသော နိုင်ငံခြားသတင်းချန်နယ်များကိုလည်း ထိခိုက်စေခဲ့သည်။^[၄၇]