Fransk

Fransk (le français [lɘˌfʁɑ̃ˈsɛ]) er eit indoeuropeisk språk på den romanske greina. Det vert mellom anna tala i Frankrike, i Vallonia i Belgia, i Romandie i Sveits og i provinsen Quebec i Canada. Det finst òg ein franskspråkleg minoritet i Italia. Fransk vert òg framleis nytta i mange av dei tidlegare franske koloniane, særleg i Magreb og Vest- og Sentral-Afrika. I mange av desse landa er ikkje fransk offisielt språk, men vert likevel nytta i statsforvaltninga og høgare utdanning. Fransk er eit av dei offisielle språka til Dei sameinte nasjonane og Den europeiske unionen, og sjølv om engelsk i stort mon har teke over som diplomatspråk, er fransk framleis eit viktig lingua franca i store delar av verda.

For andre tydingar av oppslagsordet, sjå Fransk (fleirtyding).

Fransk français
Klassifisering	Indoeuropeisk  italiske språk   romanske språk    galloromanske språk
Talarar	Frankspråklege
Bruk
Tala i	Frankrike, Belgia, Sveits, Canada og 48 andre land
Område	Vest-Europa, Nord-Afrika, Asia, Polynesia, Sør-Amerika og Nord-Amerika
Fransktalande i alt	173 000 000
Rangering	13
Skriftsystem	Latinsk
Offisiell status
Offisielt språk i	Frankrike, Belgia, Sveits, Canada, Elfenbeinskysten og 30 andre land
Normert av	Académie française
Språkkodar
ISO 639-1	fr
ISO 639-2	fre (B)/fra (T)
ISO 639-3	fra
Wikipedia på fransk

Fransk skil seg frå andre romanske språk gjennom eit vokalsystem som omfattar fleire nasaliserte vokalar (an, en /ɑ̃/ som i enfant [ɑ̃ˈfɑ̃] («barn»), on /ɔ̃/ som i maison [mɛˈzɔ̃] («hus»), in /ɛ̃/ som i cinq /sɛ̃k/ («fem») og un /œ̃/ som i brun [bʁœ̃] («brun»),^[1] ein labialisert u /y/ som i rue [ʁy] («gate»), skarre-r /ʁ/ som i Paris [paˈʁi] og schwa /ə/ som i cheval [ʃəˈval] («hest»).^[2]

Språket skil ikkje mellom betona og ubetona stavingar, slik at alle stavingar har nokså jamnt trykk. Stavingar med såkalla «ustabil e» eller schwa kan ha mindre betoning medan stavingar sist i ei rytmegrupper har sterkare. Når mange ord blir uttalte etter kvarandre (altså i vanleg tale) er stavings- og rytmegruppene viktige, slik at ord kan gli over i kvarandre og ein stum konsonant kan bli uttalt ved byrjinga av neste ord om det byrjar med vokal (liaison).^[2]

Utbreiing

Utbreiingskart for fransk. ██ Morsmål ██ Administrasjonsspråk ██ Utbreidd språk/viktig kulturspråk ██ Vesentleg minoritetsspråk.

Fransk er offisielt språk i desse landa og territoria:

Land	Infødde talarar	Folketal
	(omtrentleg tal)	(juli 2003)
Frankrike	51 949 900	60 180 600
Kongo-Kinshasa	702 400	55 225 478
Libanon	1 500 000	3 826 018
Canada	7 535 600	32 207 000
Elfenbeinskysten	1 614 500	16 962 500
Kamerun	643 900	15 746 200
Burkina Faso	140 300	13 228 500
Mali	140 800	11 626 300
Senegal	88 100	10 580 400
Belgia	3 807 000	10 290 000
Rwanda	153 600	7 810 100
Haiti	141 200	7 527 800
Sveits	1 515 700	7 318 638
Burundi	63 900	6 096 156
Togo	141 500	5 429 300
Den sentralafrikanske republikken	36 700	3 683 600
Kongo-Brazzaville	267 300	2 954 300
Gabon	109 200	1 321 500
Komorane	15 300	632 948
Djibouti	11 400	457 130
Luxembourg	21 600	454 157
Guadeloupe	110 400	442 200
Martinique	144 600	390 200
Vanuatu	2 900	200 000
Benin	191 200	7 862 944
Guinea	178 700	9 690 222
Réunion	170 600	787 584
Fransk Polynesia	142 900	274 578
Ny-Kaledonia	127 800	219 246
Niger	85 400	12 525 094
Tsjad	85 400	9 944 201
Fransk Guyana	39 900	199 509
Mauretania	21 000	3 177 388
Monaco	15 400	32 543
Mayotte	14 900	201 234
Saint-Pierre og Miquelon	6 700	7 026
Saint Martin	3 500	35 000
Saint-Barthélemy	3 200	7 000
Wallis- og Futunaøyane	1 300	16 025
Ekvatorialguinea	200	540 109
Seychellane	1 500	80 469
Madagaskar	-	16 979 900

I visse land har språket ingen offisiell status, men er andrespråk for store delar av innbyggjarane:

land	folketal
	(juli 2003)
Algerie	32 810 500
Marokko	31 689 600
Mauritius	1 210 500
Tunisia	9 924 800

Det finst også fransktalande grupper i Guinea-Bissau, Kambodsja, Egypt, India (Puducherry), Italia ( Aostadalen), Laos, Storbritannia (Kanaløyane), Israel (jødar med franske og nordafrikanske røter), USA (særleg Louisiana og New England) og Vietnam.