Orient Mejan

L’Orient Mejan, tanben nomat Pròche Orient, es un espaci geografic situat a la crosiera d'Euròpa, d'Asia e d'Africa. Cuerb Anatolia, Mesopotamia, Siria-Palestina, la peninsula Aràbia e Egipte. Es una region istoricament importanta car veguèt l'aparicion dei premierei civilizacions agricòlas e estatalas. Foguèt tanben lo luòc d'afrontaments remarcables coma lo conflicte entre l'Empèri Roman e Pèrsia, lei premiereis invasions aràbias ò lei Crosadas. Dins lo monde actuau, demòra un espaci fòrça conflictuau, especialament en causa dau conflicte araboisraelian. Es egalament una region economicament centrala en causa de l'importància de sei resèrvas d'idrocarburs.

Païses de l'Orient Mejan

Definicion

Mapa de l'Orient Mejan

La nocion « d'Orient Mejan » es eissit dei trabalhs dei geografs europèus de la fin dau sègle XIX e dau començament dau sègle XX. D'aqueu temps, Euròpa èra vista coma lo centre dau monde e lei diferentei regions asiaticas definissián ansin un « Pròche Orient », un « Orient Mejan » e un « Extrèm Orient » en foncion de lor alunchament. Se la darriera expression a totjorn designat lei país d'Asia Orientala, lei doas autrei avián de sens diferents segon lo locutor. Per un Britanic, lo Pròche Orient designava lei Balcans e l'Empèri Otoman e Orient Mejan lei regions situadas entre Iran, Caucàs e Afganistan^[1]. En revènge, per un Francés, lo Pròche Orient èra leugierament mai a l'èst e cubrissiá puslèu la Mediterranèa Orientala entre l'Empèri Otoman e Egipte e l'Orient Mejan l'espaci format de Pèrsia, de Mesopotamia e de la peninsula Aràbia.

Après la Premiera Guèrra Mondiala, l'influéncia creissenta deis Estats Units dins lei relacions internacionalas entraïnèt una evolucion dei tèrmes. L'expression « Orient Mejan » designèt desenant mai que mai leis estats eissits de la desintegracion de l'Empèri Otoman. Pasmens, la confusion demorèt au sen dei mitans universitaris que contunièron d'utilizar « Orient Mejan » per designar una region pus granda. En particular, leis istorians gardèron l'usatge de l'expression « Orient Mejan Ancian » per parlar dei civilizacions anticas dau Creissent Fertil e dei regions vesinas. Ansin, lo tèrme demorèt fosc. En Occitània, aqueu fenomèn foguèt accentuat per l'influéncia dau francés que considerèt pauc a cha pauc « Pròche Orient » e « Orient Mejan » coma dos sinonims^[2].

A l'ora d'ara, i a donc plusors definicions diferentas de l'Orient Mejan. La pus reducha designa unicament l'Orient arabi, es a dire Liban, lei Territòris Palestinians, Jordania, Siria, Iraq, Egipte e la peninsula Aràbia. Pasmens, per de rasons istoricas, politicas, economicas e culturalas, de definicions pus largas existisson per i integrar la Turquia Anatoliana, Chipre, Iran e Israèl. A l'entorn d'aquel ensemble, se tròban plusors espacis de transicion : Libia a l'èst amb Magrèb, Sodan, Eritrèa e Jiboti au sud amb l'Africa Negra e Armenia e Azerbaitjan au nòrd amb l'Euròpa Orientala.

Geografia

Geografia fisica

L'Orient Mejan se situa entre Euròpa, Asia e Africa dins una zòna geologica formada per la collision entre lei placas eurasiatica e africana e per la disparicion de l'ocean Tetis. Es compausat de tres espacis distints. Au sud, la peninsula Aràbia es una peninsula situada entre la mar Roja, l'ocean Indian e lo golf Persic. Montanhosa a l'oèst, s'abaissa lentament vèrs l'èst. Es un espaci desertic que forma un prolongament de Sahara. La populacion i es concentrada dins lei zònas montanhosas umidas (Iemèn, Oman, etc.), dins leis oasís e dins lei vilas portuàrias.

Au centre, lo Creissent Fertil es un important espaci istoric que s'estend d'Egipte a Mesopotamia en passant per Siria. Aigat per Nil, Eufrates e Tigris, es lo luòc d'aparicion de l'agricultura e plusors vilas importantas de la region s'i tròban (Lo Caire, Alexàndria, Jerusalèm, Damasc, Bagdad, etc.). Pasmens, dempuei l'Antiquitat, lo clima es vengut mai eissuch e la màger part dau país es desenant ocupat per de desèrts. Quauquei zònas situadas en altitud ò au nòrd an de climas pus fregs ò leugierament pus umids (en particular lo litorau mediterranèu).

Enfin, au nòrd, l'Orient Mejan es constituïda per una partida de la Cencha Aupenca, l'ensemble montanhós que s'estend de la peninsula Iberica au sud-èst d'Asia. Lei cadenas pus importantas son lei monts Taurus, Caucàs e lei diferentei montanhas iranianas. Lo clima i es sovent pus umid que dins lei zònas deserticas, mai lo relèu pòu crear de zònas fòrça aridas en foncion de son influéncia sus la circulacion atmosferica. Per exemple, en Iran, fòrça regions interioras an un clima desertic caud en causa de la raretat dei pluejas.

Espacis culturaus

Dempuei l'Antiquitat, l'Orient Mejan es istoricament dominada per lei populacions semiticas que son majoritàrias en Egipte, en Siria-Palestina, en Mesopotamia e dins la peninsula Aràbia. Ara, son mai que mai compausadas per de populacions aràbias e judievas, mai a temps passat, d'autrei pòbles semitics (Akkadians, Fenicians, Assirians, Aramèus, etc.) tenguèron un ròtle centrau dins la region. Dins lo nòrd, Anatolia es dominada per lei Turcs e Iran per leis Iranians. Pasmens, doas minoritats importants i son tanben presentas : lei Curds dins un espaci situat entre Turquia, Siria, Iran e Iraq ; d'Azèris dins lo nòrd-oèst d'Iran. Lei revendicacions independentistas curdas son una importanta question diplomatica car engendrèron plusors conflictes. Leis Azèris iranians son relativament ben integrats au sen d'Iran. Pasmens, en 1945-1946, lei Sovietics i suscitèron una temptativa de secession.

Au nivèu religiós, l'Orient Mejan es dominat per l'islam. Pasmens, la populacion musulmana i es largament devesida. Lo sunisme es majoritari dins lo Creissent Fertil, en Anatolia, dins la peninsula Aràbia (levat d'Oman e dau nòrd d'Iemèn). En Iran e en Iraq, la populacion es mai que mai shiita. De minoritats shiitas importantas se tròban en Liban, en Iemèn e dins lei províncias orientalas de l'Arabia Saudita. Oman es l'unic país musulman dau monde actuau onte l'ibadisme es lo corrent preponderant. La màger part dei país musulmans de la region assostan de minoritats importantas. Pòdon resultar de la preséncia d'una comunautat istorica (còptes d'Egipte, crestians orientaus, etc.) ò de l'arribada de populacions imigradas recentas (indós dei país dau Golf, etc.). Enfin, Israèl es constitucionalament un « estat judieu » (mai assosta mai d'una minoritat religiosa). Fòrça vilas de la region son consideradas coma de vilas santas. Lei mai conegudas son Jerusalèm, La Mèca e Madina.

Organizacion economica

Lo dirigisme economic

Après la Segonda Guèrra Mondiala, la màger part dei país adoptèron de politicas d'industrializacion menada per lei borgesiás. Pasmens, après lei revolucions d'inspiracion socialista en Egipte, en Siria e en Iraq, l'Estat venguèt un actor centrau de l'economia dins mai d'un país. Lei monarquias petrolieras imitèron lo movement, en despiech de lor conservatisme, per mantenir lo contraròtle de la dinastia sus leis afaires importants dau país. En partida protegidas per de barrieras doanieras, aqueleis industrias èran generalament pauc eficaças e son finançadas per d'ajudas exterioras ò per de proteccions doanieras. De mai, son minadas per la manca de man d'òbra qualificada. Dins lei país petroliers dau Golf, aquò explica l'importanta imigracion necessària au foncionament generau de l'economia.

Leis excepcions principalas son Turquia e Israèl que son dos estats connectats a l'economia occidentala. Lo premier país es vengut un especialista deis industrias de basa coma la siderurgia. Lo segond desvolopèt una economia avançada especializada dins lei tecnologias novèlas. Pasmens, lei dos estats dèvon faciar de desequilibris importants au sen de sei populacions.

La renda petroliera

Dempuei leis ans 1950-1960, leis estats de la region desvolopèron l'esplecha deis idrocarburs presents dins la region (petròli, gas naturau, etc.). Gràcias a de jaciments fòrça importants, l'Arabia Saudita, Iran, Iraq, leis Emirats Arabis Units e Kowait fasián partida dei dètz pus importants productors de petròli en 2018. En mai d'aquò, Qatar èra un important productor de gas naturau. Aquò menèt a la creacion d'una situacion de renda petroliera qu'es venguda una caracteristica de l'economia regionala. Favorizèt l'aumentacion dei revenguts de l'Estat e de la populacion, mai encoratjèt pauc la mesa en plaça d'industrias modèrnas. Uei, se pausa tanben la question de l'après-petròli.

La question de l'aiga

Una autra caracteristica generala de l'economia de l'Orient Mejan es la raretat relativa de l'aiga. D'efiech, la màger part de la region es arida e lei flumes locaus vènon de regions exterioras ò perifericas. La creissença demografica accelerada de la segonda mitat dau sègle XX es donc a l'origina de tensions. La qualitat marrida deis infrastructuras de transpòrt e de distribucion agravèt aqueu fenomèn en entraïnant de pèrdas importantas. Per reglar aquelei problèmas, plusors estats decidèron de posar d'aiga dins lei jaç freatics fossils. Pasmens, bòrd qu'aquelei ressorsas son pas renovelablas, lei govèrns actuaus privilègian desenant lo dessalament de l'aiga de mar. Aquò a un còst important, mai permet de contentar una partida dei besonhs urbans. En revènge, lei tensions entre l'agricultura, l'industria e lei populacions ruralas son pas encara regladas.

Istòria

De la Preïstòria a la conquista otomana

Lo Creissent Fertil

Article detalhat: Creissent Fertil.

Segon lei conoissenças actualas, la region dau Creissent Fertil foguèt lo premier luòc d'aparicion de l'agricultura fa 11 000 a 13 000 ans. Conjugat amb leis autreis efiechs de la Revolucion Neolitica, aquò menèt a la formacion dei premierei comunautats agricòlas sedentàrias^[3][4]. Pauc a cha pauc, s'i difusèt tanben lo mestritge de la metallurgia e de progrès en matèria de fabricacion de la terralha. Aquelei progrès permetèron d'aumentar la produccion cerealieras e d'engendrar un demai de norridura. Una partida mai e mai significativa de la populacion poguèt alora s'especializar dins de pretzfachs non alimentaris coma lo comèrci ò l'artesanat. Lei vilas venguèron ansin mai e mai complèxas e, dins aqueu contèxte, se formèron lei premiereis institucions estatalas.

La cronologia d'aquelei transformacions es pas encara ben precisa. Se debanèt probablament entre l'aparicion de l'agricultura e l'aparicion dei premierei rets de fortificacions. D'efiech, durant lo millenari IV avC, la màger part dei vilas dau Creissent Fertil bastiguèron de barris per s'aparar còntra leis atacas exterioras^[5]. Aquela complexificacion deis estructuras socialas s'obsèrva amb l'aparicion de culturas pus sofisticadas coma la cultura d'Obeïd en Mesopotamia^[6] ò lei culturas omariana e badariana en Egipte^[7][8].

Lo periòde mesopotamian

Article detalhat: Mesopotamia.

A partir de la fin dau millenari IV avC, de reiaumes vertadiers se formèron dins lo Creissent Fertil. Lei pus coneguts son aquelei d'Egipte e de Mesopotamia, mai d'estats poderós èran tanben presents en Siria, en Anatolia e en Elam. En Egipte, alternèron lei periòdes d'unificacion (Ancian Empèri, Empèri Mejan e Novèl Empèri) durant lei millenaris III e II avC avans un declin progressiu dau país^[9]. En Mesopotamia, de poders pus divèrs se formèron coma lo reiaume akkadian, la III^a dinastia d'Ur ò lei reiaumes d'Isin e de Larsa. Pasmens, Babilònia e Assiria i ocupèron pus frequentament una posicion importanta dins la region^[10].

Pauc a cha pauc afeblits per de guèrras e de tensions intèrnas, Egipte e Mesopotamia foguèron conquistats per la Pèrsia Aquemenida durant lo sègle VI avC. A respècte de sei predecessors, l'Empèri Aquemenida laissava mai d'autonòmia ai pòbles vencuts. Aquò permetèt de redurre lo nombre de revòutas, mai la dinastia foguèt destabilizada per de problèmas de succession. Entre 334 e 330, Pèrsia foguèt donc envaïda per Alexandre lo Grand^[11]. L'influéncia grèga s'establiguèt alora d'un biais duradís dins la region. En revènge, politicament, lo territòri conquistat per Alexandre se fragmentèt après sa mòrt^[12].

Lo partiment persoroman

Lei reiaumes ellenistics eissits de l'epopèia d'Alexandre dominèron Grècia, Anatolia, Mesopotamia, Pèrsia, Siria e Egipte durant lo sègle III avC. Pasmens, intrèron en declin a partir dau sègle seguent e foguèron pauc a cha pauc conquistats per sei rivaus. Lei Romans e lei Parts foguèron lei dos responsables principaus d'aqueu reculament. Lei premiers ocupèron Grècia e Macedònia en 146 avC, infligiguèron plusors desfachas ai Seleucidas e conquistèron l'Egipte Lagida. Lei segonds prenguèron lo contraròtle de la màger part de l'Empèri Seleucida e restaurèron Pèrsia.

A partir dau sègle I apC, lei Romans e lei Parts intrèron en conflicte per lo contraròtle d'Orient Mejan. Dins aquò, maugrat mai d'una guèrra importanta, la frontiera entre lei dos empèris demorèt relativament establa. Lo remplaçament dei Parts per lei Sassanidas en 224-226 ò la casuda de l'Empèri Roman d'Occident cambièt pas aquela situacion. Pasmens, a partir de la segonda mitat dau sègle VI, l'amplor dei combats entraïnèt un declin dei doas poissanças. Après la Granda Guèrra Pèrsa de 602-628, foguèron incapablas de s'opausar ais invasions aràbias^[13].

Leis empèris araboturcs

Expansion dau califat Omeia.

Durant la primiera mitat dau sègle VII, l'Empèri Roman d'Orient perdiguèt la màger part de sei possessions au profiech deis Arabis venguts de la peninsula Aràbia. Encara pus afeblits per la guèrra de 602-628, lei Sassanidas dispareguèron. Après aver reglat la question de la succession de Maomet, lei venceires fondèron lo Califat Omeia que foguèt remplaçat en 750 per lo Califat Abbassida. Pasmens, leis Abbassidas aguèron rapidament de problèmas de succession e l'empèri arabi se fragmentèt dins lo corrent dau sègle X^[14]. En plaça, emergiguèron lo Califat Fatimida en Egipte, lo Sultanat Seljoquida entre Anatolia e Asia Centrala e divèrsei dinastias localas. Sovent, aquela transformacion s'acompanhèt d'un transferiment dau poder de l'aristocracia aràbia a un elèit guerrier turc. La lucha còntra lei crosadas puei còntra lei Mongòls accelerèron aquela transicion car lei mamelocs turcs tenguèron un ròtle centrau dins lei victòrias musulmanas.

La mesa en plaça de poders musulmans favorizèt la difusion de l'islam en Orient Mejan mai per de rasons fiscalas, lei conversions foguèron pas totjorn sistematicament encoratjadas^[15]. L'islam venguèt donc majoritari dins lo corrent dau sègle XII, siá cinc sègles après la conquista. En parallèl, a partir dau sègle XI, lei referéncias etnicas perdiguèron pauc a cha pauc lor importància e l'arabi venguèt la lenga principala de la region. Lo turc e lo persan se mantenguèron, mai s'arabizèron.

Lo periòde otoman

Article detalhat: Empèri Otoman.

La reorganizacion politica

Expansion territòriala de l'Empèri Otoman entre 1307 e 1683.

Entre lei sègles XIV e XVII, l'Empèri Otoman conquistèt la màger part de l'Orient Mejan. S'i opausèt a Pèrsia per lo contraròtle de Mesopotamia e ai navegaires portugués arribats dins l'ocean Indian en contornejant Africa. Aquò entraïnèt un declin dau comèrci tradicionau d'espècias. Lo cafè, originari de Iemèn, foguèt un bòn produch de remplaçament fins au desvolopament de sa cultura dins lei colonias sud-americanas au sègle XVIII.

Au nivèu politic, la conquista otomana entraïnèt una importanta reorganizacion politica. Lo territòri foguèt devesit en províncias dirigidas per de governaires assistits per d'administracions fiscalas e judiciàrias e per de garnisons militaras. En teoria, totei lei foncionaris e lei magistrats de l'Empèri èran totalament dependents dau poder centrau. Dins aquò, lo declin progressiu de l'autoritat dei sultans li permetèron de s'emancipar a partir dau sègle XVIII. Se formèt ansin de poders neomamelocs mai ò mens autonòms en Egipte e en Mesopotamia.

Lei mutacions socialas

La reorganizacion politica de l'Orient Mejan per leis Otomans s'acompanhèt de plusors mutacions socialas. La premiera foguèt l'emergéncia d'un eleit locau constituït dei foncionaris nomats per lo sultan, deis autoritats religiosas e dei captaus (marchands, proprietaris terrencs, etc.). En cambi dau pagament regular deis impòsts demandants per lo poder centrau, demoravan en plaça e gardavan sei privilègis. En parallèl, lei cambis demografics, culturaus e economics se desvolopèron entre lei diferentei partidas de l'Empèri. Per exemple, de musulmans originaris dei Balcans venguèron s'installar en Orient. Fòrça judieus leis imitèron après l'expulsion dei judieus espanhòus decidida per lei Rèis Catolics. Aquò favorizèt una renaissença culturala marcada per la multiplicacion dei construccions sofisticadas e elegantas. En revènge, la vida intellectuala s'apauriguèt a respècte dei sègles precedents.

Pasmens, lo mantenement deis estructuras agràrias e fiscalas limitèron l'expansion demografica dins lei regions tradicionalament pobladas. Leis epidemias frequentas e la bedoïnizacion creissenta de territòris mai e mai importantas agravèron lo fenomèn^[16]. Aquò favorizèt la formacion de fogaus de poblament dins lei zònas montanhosas qu'èran pus esparnhadas per aquelei dificultats.

Lo declin otoman e la « question d'Orient »

Declin de l'Empèri Otoman de 1798 a 1920.

Article detalhat: Question d'Orient.

Après un lòng periòde d'estanhacion, l'expedicion d'Egipte (1798-1799) mostrèt la feblessa militara de l'Empèri Otoman. Durant lo sègle XIX, Constantinòble perdiguèt plusors territòris e deguèt jogar sus l'equilibri europèu per mantenir son independéncia. Aquò marca la naissença de la « question d'Orient » que foguèt un enjòc major de la diplomacia internacionala fins a la Premiera Guèrra Mondiala. Au sen dau poder otoman, plusors òmes d'Estat comprenguèron la necessitat de reformas per s'adaptar ai menaças. Pasmens, rapidament, aquela politica se turtèt a l'oposicion dei faccions conservatritz, especialament a aquela deis eleits provinciaus desirós de conservar son autonòmia.

Dins aqueu contèxte, doas regions se destrièron. La premiera foguèt l'Egipte de Mehemet Ali. Vice-rèi dau país a partir de 1905, menèt un programa autoritari de reformas inspiradas per l'Occident. Prenguèt lo contraròtle de Sodan e intervenguèt dins la peninsula Aràbia. Vengut quasi independent, assaièt de conquistar Siria, mai deguèt se retirar après una intervencion anglorussa. Pasmens, en 1840, lo tractat de Londres li reconoguèt la possession d'una vice-reiautat d'Egipte ereditària. De facto, aquò marquèt la restauracion de l'independéncia egipciana e la fondacion de l'Egipte modèrna^[17]. La segonda region que concentrèt l'interès dei poissanças foguèt la peninsula Aràbia onte la dinastia saudita aviá conquistat Hasa (1793), obtengut la somission de Qatar (1794), pilhat Karbala (1802) e ocupat La Mèca (1804). A la demanda de Constantinòble, Mehemet Ali mandèt una armada per restablir l'òrdre dins lei Luòcs Sants de l'islam. Après doas campanhas (1818-1824 e 1837-1840), leis Egipcians destruguèron lo premier reiaume saudita. Dins aquò, la dinastia se mantenguèt dins lo desèrt.

Aquel afebliment de la poissança otomana entraïnèt la mesa en plaça dei capitulacions. Èran un ensemble d'acòrdis destinats a autrejar de drechs e de privilègis ai crestians e ai judieus d'Orent. Permetèron ais Europèus de crear de rets d'influéncia au sen de l'Empèri. Durant lo rèsta dau sègle XIX, li permetèron d'intervenir dins leis afaires de l'Empèri^[18].

La revirada dei reformas de l'Empèri

Article detalhat: Tanzimat.

En 1839, l'Empèri Otoman inicièt lo Tanzimat, un important programa de reformas sistematicas inspiradas per lo modèl occidentau (egalitat sociala, emancipacion dei non-musulmans, restabliment dau poder de l'Estat, etc.). Aquò entraïnèt d'esmogudas saunosas en Liban e en Siria onte lei Francés desbarquèron un còrs expedicionari per protegir lei minoritats crestianas en 1860-1861. Pasmens, permetèt a Constantinòble de restablir son autoritat en Mesopotamia e dins la peninsula Aràbia en despiech de l'oposicion britanica.

Au nivèu economic, d'industrias modèrnas foguèron desvolopadas, mai l'abséncia d'engenhaires e d'obriers qualificats necessitèt de demandar una ajuda europèa. L'economia otomana venguèt alora encara pus dependenta deis economias occidentalas. Tanben, la societat otomana foguèt destabilizada per de transformacions importantas. Per exemple, l'industrializacion aguèt mai que mai luòc dins lei vilas portuàrias, çò que marginalizèt plusors vilas de l'interior. Autra evolucion importanta, l'eleit tradicionau, incapable de trobar lei fons necessaris a la construccion deis usinas, perdiguèt son influéncia economica au profiech de companhiás estragieras. Òr, au nivèu militar, aquelei transformacions empachèron pas la perseguida dau declin territòriau de l'Empèri (independéncia deis estats balcanics, pèrda de Tripolitània, etc.). A la fin dau sègle XIX, l'Empèri Otoman èra donc totjorn enfonsat dins una crisi prefonda.

Pasmens, lo periòde dau Tanzimat presidiguèt a una importanta renaissança culturala gràcias a la difusion de l'estampariá. D'efiech, fins a la fin dau sègle XVIII, la produccion d'obratges estampats èra febla dins l'Empèri. Òr, dins lo corrent dau sègle seguent, se multipliquèron lei jornaus e lei libres imprimits. Aquò entraïnèt premier una presa de consciéncia etnica (egipciana, siriana ò pus generalament aràbia ò turca) au sen dei diferents pòples de l'Empèri. Pasmens, una partida deis eleits se ralièt a l'idèa d'otomanisme promouguda per lo poder. Segon ela, l'Empèri deviá reünir la comunautat musulmana sota la direccion dau califa-sultan tot en respectant e en integrant sei minoritats. Aqueu projècte demorèt viu fins a la fin dau rèine d'Abdulhamid II (1879-1909), mai foguèt roïnat per lo còp d'Estat de 1908 e lei Guèrras Balcanicas de 1912-1913. De mai, foguèt refusat per lei mitans religiós – musulmans ò non – qu'èran fòrça estacats a seis avantatges.

De la Premiera Guèrra Mondiala a la fin de la Guèrra Freja

La casuda de l'Empèri Otoman

Partiment de l'Empèri Otoman en 1923.

En 1908, un grop d'opausants modernizators prenguèt lo poder gràcias a un còp d'Estat menat còntra Abdulhamid II, jutjat tròp autoritari. Partisan d'un nacionalisme turc pus afiermat, lei caps dau movement trobèron pauc de sostèn dins lei províncias aràbias. Largament descreditats per la desfacha còntra la coalicion balcanica en 1912-1913, engatjèt l'Empèri Otoman dins lo camp austroalemand en novembre de 1914. En despiech dau succès defensiu de la batalha dei Dardanèls, la guèrra foguèt un lòng periòde de problèmas e de catastròfas per l'Empèri. En particular, lei Francés e lei Britanics sostenguèron un movement independentista arabi. Puei, organizèron lo partiment dau territòri otoman (acòrdis Sykes-Picot, acòrdis signats amb Itàlia, etc.).

A partir de setembre de 1918, l'armada otomana s'afondrèt en Siria e sei rèstas deguèron se retirar en Cilícia. En parallèl, la desfacha de Bulgaria permetèt ais Aliats de preparar una ataca dirècta còntra Constantinòble. Signat lo 30 d'octòbre, l'armistici de Mudros èra en realitat una capitulacion de l'Empèri. En 1920, lo tractat de Sèvres organizèt lo desmantelament de la poissança otomana, reducha a una part d'Anatolia, mai preservèt l'institucion monarquica. Aquò entraïnèt plusors insureccions que foguèron rapidament unificadas per Mustafa Kemal. Après una tiera de guèrras còntra Armenia, França, Itàlia e Grècia, capitèt d'obtenir la revision dau tractat de Sèvres amb la signatura dau tractat de Lausana en 1923. Aqueu tèxte li permetèt de crear un estat turc republican centrat sus Anatolia^[19][20].

L'emergéncia de l'idèa nacionala aràbia

Article detalhat: Panarabisme.

Ja important durant la Premiera Guèrra Mondiala, lo nacionalisme arabi prenguèt una amplor novèla dins lo corrent deis ans 1920. Desirós d'unificar l'ensemble dei populacions aràbias au sen d'un meteis sistèma politic, contestèt lei partiments territòriaus impausats per leis Europèus e desvolopèt son contengut ideologic. Lèu, Francés e Britanics deguèron acordar una autonòmia mai e mai importanta a sei territòris arabis en Orient Mejan. En particular, Londres reconoguèt formalament l'independéncia d'Egipte en 1922 e d'Iraq en 1932. Se la sobeiranetat d'aquelei país èra en realitat limitada, aqueleis acòrdis foguèron a l'origina d'una reduccion rapida de l'influéncia britanica dins la region après la Segonda Guèrra Mondiala. Per quant a França, afeblida per sa desfacha de 1940, abandonèt sei mandats de Siria e de Liban en 1946.

En parallèl, leis Ibn Saud capitèron d'unificar la màger part de la peninsula Aràbia e de fondar l'Arabia Saudita en 1931. Pasmens, foguèt pas en mesura de conquistar Iemèn, vengut independent après la disparicion de la tutèla otomana sus la region. Lei diferents protectorats britanics de la region demorèron tanben inviolables. Rapidament, aqueleis estats monarquics assaièron d'empachar l'emergéncia d'una poissança panaraba egemonica, çò que marquèt una rompedura mai e mai importanta entre lo discors arabi unificator e leis interès pròpris deis Estats.

Leis independéncias e lo conflicte israeloarabi

Esquèma generau de la Premiera Guèrra Israeloaraba.

Article detalhat: Conflicte israeloarabi.

Après la Segonda Guèrra Mondiala, totei lei país dau Creissent Fertil venguèron independents franc de Palestina. Leis estats arabis fondèron la Liga Aràbia en 1945 per donar còrs a la solidaritat aràbia. Tre 1948, se turtèt a la creacion de l'Estat d'Israèl. Après una premiera guèrra mau conducha per lei monarquias aràbias, lo movement nacionalista arabi prenguèt una dimension revolucionària e antiimperialista. L'Egipte revolucionària e socialista de Nassèr ne'n foguèt lo motor. L'islamisme se desvolopèt egalament, mai foguèt durament reprimit per lei govèrns d'inspiracion socialista ò laïc.

Pasmens, leis estats arabis mantenguèron una certana unitat gràcias a l'ostilitat comuna còntra Israèl. Aquò entraïnèt plusors guèrras opausant l'estat ebrieu a de coalicions organizadas a l'entorn d'Egipte, de Siria e de Jordania. S'acabèron per de succès israelians que permetèron a Israèl d'ocupar Cisjordania, Gaza, Sinai e una partida de Golan. En cambi d'un acòrdi de patz amb Egipte, Israèl acceptèt de se retirar de Sinai en 1979. Dempuei aquela data, la formacion d'una coalicion importanta còntra Israèl sembla plus possibla. Pasmens, l'armada israeliana dèu luchar còntra plusors movements de resisténcia, çò qu'entraïnèt de conflictes dins plusors estats de la region (mai que mai en Liban). En parallèl, lo govèrn israelian encoratja la colonizacion dei territòris ocupats. Lo conflicte araboisraelian demòra ansin un dei ponchs de tensions pus importants dins lo monde actuau amb de crisis militaras relativament frequentas.

Lei divisions intèrnas dau monde arabi

Se la lucha còntra Israèl foguèt un factor de mantenement de l'unitat de la Liga Aràbia, de tensions intèrnas devesiguèron lei país arabis. La pus importanta èra l'oposicion entre leis estats socialistas ò revolucionaris e leis estats religiós ò conservators. D'efiech, dins lo quadre de la Guèrra Freja, l'Union Sovietica sostenguèt lo premier blòt e leis Estats Units lo segond. Leis ajudas militaras recebudas per Israèl e lei país arabis foguèron ansin un dei factors explicant la multiplicacion dei guèrras israeloaràbias. Lei desfachas successivas dei coalicions aràbias entraïnèron una division suplementària entre leis estats susceptibles d'acceptar un acòrdi amb Israèl e aquelei fidèus a la linha antisionista. Foguèt agravada per de conflictes coma la Guèrra Civila Libanesa (1975-1991) que suscitèron de tensions suplementàrias entre govèrns arabis.

Lo periòde de Saddam Husayn e lei projèctes de patz israeloarabi

Articles detalhats: Saddam Husayn e Acòrdis d'Òslo.

Dins lo corrent deis ans 1980-1990, la region foguèt mai que mai dominada per leis ambicions dau president iraquian Saddam Husayn. Cap d'un Estat revolucionari vengut una dictatura policiera e burocratica, assaièt d'establir una egemonia militara iraquiana dins la region. Per aquò, reprimiguèt lei movements opausats a son regime (en particular, l'islamisme shiita) e engatjèt son país dins una lònga guèrra còntra Iran en 1980. Pasmens, l'armada iraniana resistiguèt e lo conflicte s'acabèt per una patz blanca en 1988^[21].

Economicament roïnada per lo còst de la guèrra, Iraq aguèt alora de problèmas per tornar pagar son deute. Aquelei dificultats foguèron agravadas per lei monarquias petrolieras dau golf desirosas d'afeblir lo potenciau militar de Bagdad. Per resòuvre sei problèmas financiers, Iraq decidèt d'envaïr Kowait en 1990 per prendre lo contraròtle de sei resèrvas petrolieras. Menada per leis Estats Units, una coalicion internacionala organizèt una còntra-ofensiva en 1991 per liberar lo país. Entraïnèt la destruccion de la màger part de l'armada iraquiana e d'insureccions shiitas e curda dins lo país. Dins aquò, Saddam Husayn capitèt de véncer leis insurgents.

Après aquelei combats, Iraq foguèt somesa a un embarg internacionau qu'aguèt de consequéncias socialas e umanas destructritz, sensa menaçar lei fondacions dau regime. En 2003, leis Estats Units pretextèron un sostèn iraquiana a Al Qaïda e la volontat anciana dau regime de se dotar d'armas de destruccion massisas per l'atacar e ocupar lo país après una brèva guèrra. Aquò entraïnèt l'afondrament dau país e menèt, après plusors guèrras civilas, a l'establiment d'un regime dominat per lei shiitas. Iran poguèt tanben desvolopar son influéncia dins la region.

En parallèl, Israèl deguèt faciar la Premiera Intifada dins lei territòris ocupats (1987-1993). Organizada a l'entorn de manifestacions popularas reprimidas per de militars utilizant seis armas còntra de civius desarmats, aquela insureccion aguèt d'efiechs desastrós per l'imatge d'Israèl. En 1993, foguèron donc signats leis acòrdis d'Òslo entre l'Estat ebrieu e l'Organizacion de Liberacion de Palestina. Preveguèron la formacion d'un govèrn palestinian, d'enclavas palestinianas geridas per aqueu govèrn e de negociacions per definir lo traçat de la frontiera entre Israèl e Palestina. Pasmens, foguèron rapidament minats per la question dei colons israelians e per l'assassinat de Yithzak Rabin, cap dau govèrn israelian signatari deis acòrdis.

L'Orient Mejan dempuei lo començament dau sègle XXI

La revirada deis acòrdis d'Òslo

A partir de setembre de 2000, d'insureccions popularas comencèron tornarmai d'opausar lei movements palestinians a l'armada israeliana. En despiech de divèrsei projèctes de patz prepausats per la Liga Aràbia ò per la comunautat internacionala, la situacion se desgradèt amb una aumentacion creissenta de la colonizacion isrealiana dins lei territòris ocupats e un declin progressiu de l'autoritat de l'OLP. Aquò renforcèt de movements islamistas radicaus coma lo Hamas que prenguèt lo contraròtle de Gaza en 2007. Israèl laissèt alora lo contraròtle de la vila e l'enviroutèt per una muralha. Puei, realizèt una muralha similara per blocar leis infiltracions a partir de Cisjordania. Pasmens, dins aqueu segond, la construccion foguèt installada dins lei zònas ocupadas per permetre la liura circulacion entre lei colonias e lo territòri israelian. Aquela expansion suscitèt plusors conflictes, en particular entre Israèl e lo Hamas (2008-2009, 2012, 2013, 2014 e 2021).

En consequéncia d'aquela perseguida dau conflicte, leis acòrdis d'Òslo son desenant abandonats. D'efiech, l'acceleracion de l'installacion de colons israelians dins lei zònas ocupadas a l'eissida de la guèrra dei Sièis Jorns empacha la formacion d'un Estat Palestinian economicament viable. En plaça, menada per Benjamin Netanyahu, Israèl assaièt d'impausar pauc a cha pauc una annexion de facto d'una partida dei territòris ocupats.

La Prima Aràbia

Article detalhat: Prima Aràbia.

A partir de 2010, la region foguèt tanben tocada per la Prima Aràbia, un movement de contestacion dei regimes dictatoriaus presents dins la region dempuei la segonda mitat dau sègle XX. Se lei monarquias petrolieras capitèron de limitar la contestacion amb quauquei concessions simbolicas^[22], lei manifestacions prenguèron una amplor considerabla en Egipte e en Siria. Dins lo premier país, lo govèrn de Husni Mubarak foguèt reversat en 2011. Aquò menèt a una democratizacion dau país e d'eleccions liuras permetèron a l'islamista moderat Mohamed Morsi de venir president de la Republica en junh de 2012. Pasmens, après quauquei mes, foguèt reversat per un còp d'Estat militar. L'armada, menada per lo generau al-Sissi tornèt prendre lo poder. Capitèt de restablir un regime autoritari.

En Siria, la contestacion foguèt pus tardiva. En març de 2011, se transformèt en guèrra civila entre partisans e adversaris dau regime de Bashar al-Assad. Lo govèrn de Damasc perdiguèt lo contraròtle de plusors vilas importantas e utilizèt d'armas quimicas per blocar d'avançadas rebèlas. Puei, a partir de 2015, foguèt sostengut per Russia, Iran e seis aliats (Hezbollah libanés, milícias shiitas, etc). En parallèl, lei Curds dau nòrd-èst sirian formèron un govèrn autonòm. En fàcia, leis islamistas dominèron la rebellion, mai se devesiguèron entre islamistas alinhats sus Al Qaïda e islamistas alinhats sus l'Estat Islamic.

L'ajuda russoiraniana permetèt au regime de reconquistar lei vilas pus importantas dau país en 2016 e, amb la participacion dei fòrças curdas, de destrurre la branca siriana de l'Estat Islamic en 2017-2018. Lo rèsta dei rebèls s'amassèt dins una pòchi protegida per Turquia a l'entorn de la vila d'Idlib. Aqueu conflicte entraïnèt la fugida de milions d'abitants e roïnèt l'economia siriana. Fòrça corromput, lo regime Al-Assad foguèt pas capable d'organizar una reconstruccion eficaça. De mai, aqueu caòs se conjuguèt amb l'afondrament de l'armada iraquiana en 2014. Après plusors victòrias importantas, leis islamistas e divèrsei tribús sunitas ocupèron lo tèrç nòrd-oèst d'Iraq. Ne'n foguèron expulsats en 2016-2017 après plusors combats saunós.

La crisi regionala dempuei 2023

Lo 7 d'octòbre de 2023, lo movement Hamas organizèt una ataca dau sud d'Israèl a partir de Gaza. Aquò li permetèt de chaplar quauquei centenaus de civius israelians e de capturar aperaquí 250 ostatges e presoniers. Menada per Benjamin Netanyahu, la reaccion israeliana foguèt fòrça violenta amb 56 000 Palestinians tuats en dos ans e una destruccion quasi sistematica de Gaza e de sa region. Aqueu conflicte suscitèt tanben plusors reaccions de part dins leis estats vesins e entraïnèt plusors conflictes.

Lo premier opausèt Israèl e Hezbollah en 2023-2024. S'acabèt per la destruccion d'una partida de Liban e per un afebliment duradís dau movement shiita libanés. En consequéncia, Hezbollah deguèt retirar la màger part de sei fòrças desplegadas en Siria. Afeblida per la corrupcion, l'armada siriana s'afondrèt alora en quauquei jorns en decembre de 2024 après una brèva ofensiva dei rebèls d'Idlib. Puei, Israèl e leis Estats Units bombardèron lo nòrd d'Iemèn per redurre lei capacitats militaras dau movement houthi, un aliat d'Iran qu'aviá tirat quauquei missils en direccion d'Israèl per sostenir Hamas e Hezbollah. Enfin, ataquèron Iran per assaiar de destrurre lo programa nuclear iranian.

Conjugadas amb una acceleracion de la colonizacion, l'ocupacion de quauquei regions sirianas per l'armada israeliana e la volontat dau president Donald Trump d'expulsar la populacion araba de Gaza, aquelei guèrras marcan una recomposicion importanta de l'equilibri dei poissanças dins la region. A l'excepcion d'Egipte, lei regimes nacionalistas e panarabis deis ans 1950-1960 an disparegut e leis estats e movements encara oficialament ostils a Israèl son fòrça afeblits. Israèl, sostengut per leis Estats Units, aparéis en revènge coma l'unica poissança militara capabla d'arbitrar lei conflictes regionaus. Pasmens, leis atrocitats comesas a Gaza per l'armada israeliana an agut un efiech fòrça negatiu sus l'imatge dau país au sen dei societats occidentalas (comprés ais Estats Units).