Dzwonkowiec, kodonopsis[7], dzwonistęp[8][9][10] (Codonopsis Wall.) – rodzaj roślin z rodziny dzwonkowatych. Obejmuje 42[6], 46[5] lub 53[11] gatunki. Różnice w liczbie zaliczanych tu gatunków wiążą się z włączaniem lub wyodrębnianiem roślin z różnych rodzajów, w innych ujęciach przedstawianych jako synonimy (np. Himalocodon, Pankycodon, Pseudocodon)[5]. Rośliny te występują w środkowej i wschodniej Azji[12] na obszarze od Himalajów po Japonię i Jawę[12] (24 gatunki są endemitami Chin)[6]. Zasiedlają zbiorowiska trawiaste, zaroślowe, widne lasy i miejsca skaliste[12]. Kwiaty zapylane są przez pszczoły, kwitnące w kolorze zielonym – także przez osy[12].
Dzwonkowiec jajowaty | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj |
dzwonkowiec | ||
Nazwa systematyczna | |||
Codonopsis Wallich in Roxburgh Fl. Indica 2: 103. Mar-Jun(?) 1824[3] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
C. viridis Wallich[3] | |||
Synonimy | |||
|
Mimo nieprzyjemnego zapachu liści wiele gatunków z tego rodzaju uprawianych jest jako rośliny ozdobne ze względu na efektowny kształt kwiatów[12] i pnący pokrój[5]. Bulwiaste korzenie niektórych gatunków są wykorzystywane w ziołolecznictwie lub spożywane jako jadalne[5]. Popularne w tradycyjnej medycynie chińskiej są korzenie podgatunku tangszeńskiego dzwonkowca kosmatego C. pilosula subsp. tangshen używane jako afrodyzjak[8] i substytut żeń-szenia[5]. Jadalne korzenie ma m.in. C. lanceolata[5].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny o cuchnącym zapachu i spichrzowych korzeniach. Pędy są prosto wzniesione, podnoszące się lub pnące i osiągają do 3,5 m długości[12][6].
- Liście
- Skrętoległe, naprzeciwległe, czasem skupione w nibyokółkach, na brzegu zwykle płytko ząbkowane[12][6].
- Kwiaty
- Wyrastają pojedynczo na szczycie pędu, bocznych odgałęzień, naprzeciw liści lub w kątach liści[6]. Kielich składa się z 5 wolnych działek, bez łatek między nimi[12], w różnym stopniu przylegający lub odstający od korony i zalążni[6]. Korona tworzona jest przez 5 płatków, zrośniętych w dzwonkowaty lub lejkowaty kształt o wolnych i zaostrzonych końcach lub zrośniętych tylko u nasady i rozpostartych[6][12]. O ile od zewnątrz korona jest często niepozornie ubarwiona (zielonkawo, niebieskawo, fioletowo, biało lub żółto, zwykle blado)[12][8] o tyle wewnętrzna strona płatków jest ozdobiona wyraźnymi pomarańczowymi[12], fioletowymi, purpurowymi lub czarniawymi plamkami naprowadzającymi zapylaczy do wnętrza kwiatu[8]. Pręcików jest 5, ich nitki są nagie lub owłosione, często rozrośnięte u nasady dla zatrzymywania nektaru[12][6]. Zalążnia jest dolna, trójkomorowa, z licznymi zalążkami. Pojedyncza szyjka słupka jest naga lub owłosiona i zwieńczona trzema szerokimi łatkami znamion[6], podwijającymi się[12].
- Owoce
- Torebki jajowate lub stożkowate z trwałymi działkami kielicha zawierające liczne nasiona[6]. Otwierają się klapkami naprzeciw działek kielicha[12]. Nasiona jajowate do kulistych, gładkie, pomarszczone w fałdki lub siateczkowato lub oskrzydlone[12][6].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj w obrębie rodziny dzwonkowatych Campanulaceae klasyfikowany jest do podrodziny Campanuloideae[4].
- Codonopsis affinis Hook.f. & Thomson
- Codonopsis alpina Nannf.
- Codonopsis argentea P.C.Tsoong
- Codonopsis benthamii Hook.f. & Thomson
- Codonopsis bhutanica Ludlow
- Codonopsis bragaensis Grey-Wilson
- Codonopsis bulleyana Forrest ex Diels
- Codonopsis canescens Nannf.
- Codonopsis cardiophylla Diels ex Kom.
- Codonopsis chimiliensis J.Anthony
- Codonopsis chlorocodon C.Y.Wu
- Codonopsis clematidea (Schrenk) C.B.Clarke – dzwonkowiec powojnikowaty
- Codonopsis convolvulacea Kurz
- Codonopsis cordifolioidea P.C.Tsoong
- Codonopsis deltoidea Chipp
- Codonopsis dicentrifolia (C.B.Clarke) W.W.Sm.
- Codonopsis efilamentosa W.W.Sm.
- Codonopsis farreri J.Anthony
- Codonopsis foetens Hook.f. & Thomson
- Codonopsis forrestii Diels
- Codonopsis gombalana C.Y.Wu
- Codonopsis gracilis Hook.f. & Thomson
- Codonopsis henryi Oliv.
- Codonopsis hirsuta (Hand.-Mazz.) D.Y.Hong & L.M.Ma
- Codonopsis hongii Lammers
- Codonopsis inflata Hook.f.
- Codonopsis javanica (Blume) Hook.f. & Thomson
- Codonopsis kawakamii Hayata
- Codonopsis lanceolata (Siebold & Zucc.) Benth. & Hook.f. ex Trautv.
- Codonopsis levicalyx L.D.Shen
- Codonopsis limprichtii Lingelsh. & Borza
- Codonopsis macrophylla Lammers & L.l.Klein
- Codonopsis mairei H.Lév.
- Codonopsis meleagris Diels
- Codonopsis micrantha Chipp
- Codonopsis minima Nakai
- Codonopsis nepalensis H.Hara
- Codonopsis ovata Benth. – dzwonkowiec jajowaty
- Codonopsis pianmaensis S.H.Huang
- Codonopsis pilosula (Franch.) Nannf. – dzwonkowiec kosmaty
- Codonopsis purpurea Wall.
- Codonopsis rosulata W.W.Sm.
- Codonopsis rotundifolia Benth.
- Codonopsis subglobosa W.W.Sm.
- Codonopsis subscaposa Kom.
- Codonopsis subsimplex Hook.f. & Thomson
- Codonopsis thalictrifolia Wall.
- Codonopsis tsinlingensis Pax & K.Hoffm.
- Codonopsis tubulosa Kom.
- Codonopsis ussuriensis (Rupr. & Maxim.) Hemsl. – dzwonkowiec usuryjski
- Codonopsis vinciflora Kom.
- Codonopsis viridiflora Maxim.
- Codonopsis viridis Wall.
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.