Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 10,62km²[4].
Po raz pierwszy miejscowość zanotowana została w najstarszej Kronice polskiej spisanej po łacinie w latach 1112–1116 przez Galla Anonima, gdzie wspomniana jest w łacińskiej nazwie castrum Nakel[5] (pol. gród Nakieł)[6][7]. Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą Nakil wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Gnieźnie w 1288 roku sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II. Wymienia on kasztelana Nakła Zbiluda we fragmencie „Zbiludo castellano de Nakil”[8].
Jeden z pierwszych zachowanych dokumentów z nazwą miasta w języku polskim zanotował w 1429 roku Marcin z Międzyrzecza, który wymienił w nim czestnika bydgoskiego i starostę nakielskiego Tomka z Pakości – w org. „Thomekspakosczy czestnik bidgosczky ystarosta nakelsky”[9].
Kluczowy gród obronny Pomorzan przy granicy z Polską w 1090 roku został zdobyty w wyniku oblężenia przez wojska polskie pod dowództwem palatyna Sieciecha przy jednoczesnym odparciu odsieczy Pomorzan z głębi kraju. W 1091 Władysław Herman z pomocą czeską bezskutecznie oblegał Nakło (czyli wcześniej Pomorzanie musieli jakoś odzyskać ten gród). To nieudane oblężenie oznaczało, że Pomorze na pewien czas usamodzielniło się od Polski.
Ostatecznie gród został opanowany przez Bolesława Krzywoustego w 1113 roku i włączony w obręb państwa Piastów, co odnotował Gall Anonim w księdze III Kroniki polskiej w 26. rozdziale zatytułowanym „Pomorani tradiderunt castrum Nakel Polonis”, czyli po polsku „Pomorzanie oddali Polakom gród Nakieł”[6]. W 1299 roku Władysław Łokietek nadał miastu prawa miejskie. Po 1357 roku król Kazimierz Wielki zbudował w Nakle murowany gotycki zamek, który nazywano potem zamkiem Krajna lub krajeńskim. W dniu 3 marca 1393 roku książę szczeciński Warcisław VII otrzymał gród Nakło od króla polskiego Władysława Jagiełły w zamian za prowadzenie dalszej blokady lądowej państwa krzyżackiego. W czasie wojny trzynastoletniej Nakło wystawiło w 1458 roku 4 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[10]. Z 1507 roku pochodzi pierwsze świadectwo istnienia osiedla żydowskiego w Nakle[11].
Budowa kanału bydgoskiego oraz ukończenie w 1851 roku jednej z pierwszych linii kolejowych na ziemiach polskich przyczyniły się do rozwoju gospodarczego miasta.
20 stycznia w 1920 roku, wypełniając postanowienia traktatu wersalskiego, do Nakła wjechały oddziały 5 pułku strzelców wielkopolskich pod dowództwem płk. Wrzalińskiego.
W 1945 roku w walkach o zdobycie Nakła i okolic poległo 463 żołnierzy radzieckich. Pochowani zostali w miejscowościach, w których zostali zabici. W 1946 roku władze miasta rozpoczęły ekshumacje poległych. W 1947 roku stworzono specjalny cmentarz, gdzie przeniesiono szczątki poległych, znajdujący się w pobliżu cmentarza rzymskokatolickiego, a na mogiłach postawiono obelisk pamiątkowy. Na cmentarzu pochowano 242 żołnierzy radzieckich[14].
W okresie Polski Ludowej w mieście rozwinął się przemysł spożywczy, elektrotechniczny, maszynowy i drzewny[15]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. bydgoskiego.
Piramida wieku mieszkańców Nakła nad Notecią w 2014 roku[16].
Rynek z fontanną – historyczne centrum miasta, znacznie zmienione względem stanu z przełomu XIX i XX wieku; od 1871 stał tutaj pomnik Germanii rozświetlany nocą lampami naftowymi, przed II wojną światową znajdowały się tu Ratusz, tzw. Mały Ratusz, oraz Bank Komunalny; po zniszczeniach wojennych z 1945 w miejscu Ratusza powstała droga na Paterek i Poznań; od 1995 na rynku stoi fontanna z posągiem dziewczyny z konewką podlewającą kwiaty; w okresie staropolskim na terenie Rynku znajdowało się tzw. Przedmieście Św. Krzyża z drewnianą kaplicą i cmentarzem
Plac Zamkowy – najstarsza część miasta; nakielskie stare miasto; część powstałej w średniowieczu dzielnicy żydowskiej; nieopodal placu w okresie staropolskim stał zamek ufundowany przez króla Kazimierza Wielkiego
Eklektyczna zabudowa – w Nakle nad Notecią można spotkać wiele zabytkowych kamienic, w większości pochodzących z przełomu XIX i XX wieku, m.in. przy ul. Bydgoskiej, Dąbrowskiego, Hallera
Budynek starostwa powiatowego – wzniesiony w latach 1893–1894 dla polskiej szkoły katolickiej; rozbudowany w 1912, a w 1999 przeznaczony na potrzeby urzędu starostwa powiatu nakielskiego
Kaplica prochowa – na wysokiej skarpie pradoliny Noteci nad cmentarzem góruje kaplica z figurą Chrystusa; pochodzącą z 1891 roku budowlę wzniesiono w stylu neogotyckim; ze szczytu wzgórza, na które prowadzą schody z cmentarza rozciąga się panorama miasta
Wieża widokowa – w parku im. Jana III Sobieskiego na wzniesieniu górującym nad pradoliną znajduje się murowana wieża widokowa z 1902 roku wzniesiona przez budowniczego nakielskiego Otto Münchaua
Muzeum Ziemi Krajeńskiej – mieści się w dawnym spichlerzu zbożowym zbudowanym w technice szkieletowej (popularny „mur pruski”); muzeum utworzono w latach 60. XX wieku, a jego tematyka dotyczy ziemi krajeńskiej począwszy od pradziejów do czasów II wojny światowej; częściami muzeum są kolekcja pocztówek nakielskich oraz wystawa poświęcona Klemensowi Biniakowskiemu
Pomnik 700-lecia praw miejskich – dawny pomnik żołnierzy radzieckich, który przekształcono w 1999 roku na pomnik 700-lecia uzyskania przez Nakło praw miejskich
Pomnik Antoniego Nadskakuły – ustawiony w parku 700-lecia Nakła obelisk ku czci nakielskiego rzemieślnika, zamordowanego 2 czerwca 1919 roku za obronę polskości
Dąb pamięci kpt. Franciszka Czułkowskiego – przy kościele pw. św. Wawrzyńca; posadzony ku czci zamordowanego w Katyniu kpt. Franciszka Czułkowskiego
Pomnik i kwatera wojenna Armii Radzieckiej – na cmentarzu nakielskim znajduje się kwatera poległych w walkach o Nakło i powiat wyrzyski 448 oficerów i żołnierzy Armii Radzieckiej; pomiędzy mogiłami wznosi się obelisk z czerwoną gwiazdą i pamiątkową tablicą
Konik Nakielski – kopia drewnianej średniowiecznej zabawki, odnalezionej podczas prac archeologicznych prowadzonych na Placu Zamkowym w latach 60. XX wieku. Rzeźbę odsłonięto 22 września 2019 roku w ramach obchodów 720-lecia nadania praw miejskich Nakłu nad Notecią w Parku 700-lecia.
Ława Władysława Łokietka – odsłonięta 22 września 2019 roku w ramach obchodów 720-lecia nadania praw miejskich Nakłu nad Notecią w Parku 700-lecia.
Przystań nad Notecią
W 2011 pomiędzy ulicami Poznańską i Notecką NAVIMOR-INVEST z Gdańska wybudował basen portowy wraz z towarzyszącą infrastrukturą techniczną na Noteci. Znajduje się tu slip obsługujący łodzie o masie do 5 ton, w basenie portowym cumować może ok. 30 jednostek żeglarskich i sportowych różnej wielkości[18].
Nakło nad Notecią
Posąg dziewczyny – na rynku
Stary spichlerz
Willa rodziny Stabrowskich, potocznie willa Anna
Dawna prochownia z figurą Chrystusa
Przystań nad Notecią
Obelisk 700-lecia Nakła
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia
Szkoła Podstawowa nr 3 im. Konstytucji 3 Maja
Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 4 im. Armii Krajowej
Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.