Niesnujowate

Niesnujowate^[2][3], osnujowate^[4] (Pamphiliidae) – rodzina owadów z rzędu błonkówek, z podrzędu rośliniarek^[1].

Niesnujowate

Pamphiliidae[1]
Cameron, 1890
Okres istnienia: jura środkowa–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 174.7/0 174.7/0
Niesnuja różana
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Infragromada	nowoskrzydłe
Nadrząd	skrytoskrzydłe
Rząd	błonkoskrzydłe
Podrząd	rośliniarki
Nadrodzina	osnujowce
Rodzina	niesnujowate

Żerujące larwy Neurotoma flaviventris.

Budowa ciała

Owady o średniej wielkości, osiągają długość 8–18 mm. W ubarwieniu owadów dorosłych przeważają ciemne barwy, z jaśniejszym wzorem. Charakteryzują się krępą budową ciała i silnie spłaszczonym odwłokiem^[4]. Ich czułki są cienkie, nitkowate^[5][4]. Skrzydła przedniej pary odznaczają się wyraźnie falistą żyłką analną^[6]. Drugi z tergitów odwłoka jest podzielony przez środek^[6], a ponadto tergity od drugiego do ósmego są po bokach ostro zagięte nad przetchlinkami^[6][5].

Ekologia i występowanie

Gąsienicowate larwy tych owadów są fitofagami, żerującymi na liściach (foliofagi). Wyposażone są gruczoły przędne. Z wytwarzanych nici formują na liściach oprzędy i sieci. Przedstawiciele Cephalciinae żerują na igłach nagonasiennych z rodziny sosnowatych, a pozostałe rodzaje współczesne na roślinach okrytonasiennych, których liście uprzednio zawijają w rolki. W pojedynczym oprzędzie żerować może jedna (gatunki samotne) lub wiele larw^[7][6].

Wiele niesnujowatych uznawanych jest za ważne szkodniki w sadownictwie i leśnictwie np. osnuja gwiaździsta, osnuja świerkowa i osnuja sadzonkowa^[8].

Owady głównie holarktyczne^[6], zasiedlające strefę umiarkowaną i borealną Eurazji i Ameryki Północnej. Na południe sięgają do Meksyku, Mjanmy i Indii^[7]. W Polsce stwierdzono 38 gatunków^[2] (zobacz: niesnujowate Polski).

Systematyka i ewolucja

Rodzina niesnujowatych obejmuje 330 gatunków współczesnych oraz 8 wymarłych, zgrupowanych w 10 rodzajach współczesnych^[6][9] i 5 rodzajach wymarłych, w tym^[7][9]:

• podrodzina: Juralydinae
  • †Atocus Scudder, 1892
  • †Juralyda Rasnitsyn, 1977
  • Neurotoma Konow, 1897
  • †Scabolyda Wang et al, 2014
• podrodzina: Cephalciinae
  • Acantholyda Costa, 1894
  • Caenolyda Konow, 1897
  • Cephalcia Panzer, 1805
  • †Tapholyda Rasnitsyn, 1983
• podrodzina: Pamphiliinae
  • Kelidoptera Konow, 1897
  • Onycholyda Takeuchi, 1938
  • Pamphilius Latreille, 1802
  • Pseudocephaleia Zirngiebl, 1937
• podrodzina: incertae sedis
  • †Ulteramus Archibald et Rasnitsyn, 2015

Niesnujowate znane są w zapisie kopalnym od jury środkowej, a najstarsze ich skamieniałości należą do gatunku Scabolyda orientalis i pochodzą sprzed około 165 milionów lat^[6]. Wszystkie gatunki mezozoiczne należą do podrodziny Juralydinae, a z eocenu obok wymienionej podrodziny znany jest jeszcze rodzaj Ulteramus. W oligocenie żył rodzaj Tapholyda, a z miocenu pochodzą skamieniałości żyjącego również współcześnie rodzaju Acantholyda. Brak w zapisie kopalnym Pamphiliinae^[7]. Analizy filogenetyczne Wanga i innych z 2016 wskazują, że po przeniesieniu rodzaju Neurotoma do Juralydinae wszystkie podrodziny są monofiletyczne, a Juralydinae zajmują pozycję bazalną^[6].