Łużnikowate

Łużnikowate (Nitrariaceae Lindl.) – rodzina roślin należąca do rzędu mydleńcowców. Do rodziny należą 3 rodzaje z 16 gatunkami występującymi zwykle na obszarach suchych, pustynnych w basenie Morza Śródziemnego, w północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie i w Azji Środkowej, poza tym w Meksyku i Australii południowo-zachodniej. Należą tu rośliny jednoroczne, byliny i krzewy^[2]. Niektóre gatunki łużnika (Nitraria) są lokalnie spożywane (np. na Syberii i w Australii). Ponieważ gromadzą w komórkach chlorek sodu, po spaleniu, z ich popiołu pozyskuje się sól. Rośliny te sadzi się także w celu zapobiegania erozji, a drewniejące pędy używane są jako opał. Poganek rutowaty zawiera harminę będącą substancją psychoaktywną. Gatunek stosowany jest w ziołolecznictwie, jako afrodyzjak i halucynogen. Z nasion wytwarza się barwnik zwany czerwienią turecką^[4].

Łużnikowate

Nitraria schoberi
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	łużnikowate
Nazwa systematyczna
Nitrariaceae Lindley Intr. Nat. Syst. Bot.: 149. 27 Sep 1830[3]
Typ nomenklatoryczny
Nitraria L.[3]
Synonimy
Peganaceae Takhtajan Tetradiclidaceae Takhtajan[2]

Poganek rutowaty Peganum harmala

Morfologia

Pokrój

Rośliny jednoroczne, byliny i krzewy osiągające do 2 m wysokości. Pędy prosto wzniesione, płożące, często gruboszowate, na końcach kolczasto zaostrzone^[4].

Liście

Ulistnienie skrętoległe (tylko u Tetradiclis naprzeciwległe), nierzadko skupione w pęczkach. Liście ogonkowe lub niemal siedzące. Przylistki pojedyncze lub pierzasto podzielone, czasem zredukowane. Blaszki zwykle gruboszowate i opadające, całobrzegie lub pierzasto podzielone, czasem tylko z kilkoma ząbkami na szczycie^[4].

Kwiaty

Promieniste i obupłciowe, wyrastają pojedynczo lub w kłosowato skupionych wierzchotkach. Działki kielicha w liczbie 4 lub 5, są trwałe. W takiej samej liczbie występują wolne, białe lub żółtawe płatki korony. Pręciki występują w liczbie 4 lub od 10 do 15 (jeden do trzech okółków). Zalążnia górna, powstaje z 2 do 6 owocolistków, z których każdy tworzy własną komorę. Pojedynczy słupek zwieńczony jest jajowatym lub podzielonym znamieniem^[4].

Owoce

Wielonasienna torebka (Peganum, Tetradiclis) lub mięsisty pestkowiec w kolorze czerwonym lub żółtym (Nitraria)^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla większości rodzin w rzędzie mydleńcowców Sapindales reprezentującym klad różowych w obrębie okrytonasiennych^[2].

mydleńcowce	Biebersteiniaceae łużnikowate Nitrariaceae Kirkiaceae osoczynowate Burseraceae nanerczowate Anacardiaceae mydleńcowate Sapindaceae biegunecznikowate Simaroubaceae meliowate Meliaceae rutowate Rutaceae

Wykaz rodzajów^[2]

• Nitraria L. – łużnik
• Peganum L. – poganek
• Tetradiclis Steven ex M. Bieb.