Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Ambrozja zachodnia
gatunek rośliny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Ambrozja zachodnia (Ambrosia psilostachya DC.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Występuje naturalnie w Ameryce Północnej, ale rozprzestrzeniony został na różnych kontynentach. Jest zadomowiony także w Polsce. Gatunek szkodliwy w uprawach – znacząco obniża plony z powodu silnej konkurencyjności. Jego pyłek jest silnym alergenem. Powoduje spadek zróżnicowania gatunkowego w obszarach, gdzie jest inwazyjny[4].
Remove ads
Rozmieszczenie geograficzne
Zasięg gatunku uznawany za naturalny obejmuje Amerykę Północną bez jej północnych krańców po południowy Meksyk[5], przy czym według niektórych źródeł pierwotnie miał ograniczać się do zachodniej części Stanów Zjednoczonych i na pozostałą część kontynentu roślina miała się rozprzestrzenić w końcu XIX wieku[4]. Jako roślina introdukowana rośnie w Kazachstanie[4], na Tajwanie, w Afryce (w Algierii, Republice Południowej Afryki[5] i na Mauritiusie[4]), w południowej i wschodniej Australii, na Nowej Kaledonii, w Brazylii oraz na rozległych obszarach Europy – od Hiszpanii i Francji na zachodzie, Włoch, Czarnogóry i Ukrainy na południu, europejskiej części Rosji na wschodzie, po Szwecję i Wielką Brytanię na północy[5].
W Polsce notowany jest od 1901 roku i lokalnie jest już całkiem zadomowiony[6]. Znany jest głównie z dużych aglomeracji miejskich[7].
Remove ads
Morfologia
- Pokrój
- Bylina z odroślami korzeniowymi[8]. Osiąga zwykle do 75 cm wysokości, rzadziej ponad 1 m[9].
- Łodyga
- Wzniesiona, w dole naga[9], w górze z włoskami przylegającymi[8], nierozgałeziona lub z rozgałęzieniami głównie w górnej części pędu, odgałęzienia wzniesione ku górze[9].
- Liście
- Szarawojasnozielone[8]. W dole ogonkowe i naprzeciwległe, w górnej części pędu siedzące i skrętoległe. W zarysie blaszka liściowa jest jajowata, osiąga 2–6 (rzadko do 10) cm długości i 0,8–3,5 (rzadko do 5) cm szerokości[10]. Blaszka jest od pierzasto ząbkowanej do pojedynczo pierzastodzielnej, po obu stronach mniej lub bardziej szorstko owłosiona i gruczołowato punktowana[10]. Łatki liścia równowąskie do podługowato eliptycznych[9].
- Kwiaty
- Rozdzielnopłciowe, rurkowate, zebrane w drobnych koszyczkach. Koszyczki męskie o średnicy 2–5 mm, wielokwiatowe zebrane są w szczytowych, kłosopodobnych kwiatostanach złożonych osiągających 10–20 cm długości (kwiatostany złożone na bocznych odgałęzieniach są nieco krótsze). Korony kwiatów ukryte w kubeczkowatej okrywie jasnożółte do zielonkawożółtych, pylniki białe[9]. Okrywa jest gęsto owłosiona[10][8]. Koszyczki żeńskie po 1–3 w pęczku, niepozorne, siedzą w kątach liściopodobnych podsadek w węzłach poniżej kłosopodobnych, męskich kwiatostanów złożonych[9].
- Owoce
- Niełupki jajowate, o długości 3–4 mm (razem z dzióbkiem), pozbawione szczecinek lub z kilkoma krótkimi, do 0,8 mm długości[9][10].
- Gatunek podobny
- Ambrozja bylicolistna (A. artemisiifolia) odróżnia się tym, że jest jednoroczna i nie tworzy odrostów, jej liście są podwójnie pierzasto-dzielne, ogonkowe (także w górnej części pędu), ciemnozielone. Łodyga w górze jest kosmato, odstająco owłosiona, a okrywy koszyczków męskich są nagie[8].
Remove ads
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit[8]. Pędy wyrastają w maju[4] i kwitną od lipca do października[8]. Roślina jest wiatropylna[4]. W jednym koszyczku żeńskim dojrzewa tylko jeden owoc, ale na rozgałęzionych pędach może ich powstać w sumie kilkadziesiąt. Nasiona bywają rozprzestrzeniane wraz z ziarnami zbóż, w których ambrozja rośnie jako chwast. Zachowują zdolność do kiełkowania przez co najmniej 4 lata (dłużej jeśli pogrzebane są pod powierzchnią gleby)[4].
Gatunek zasiedla głównie tereny przekształcone przez człowieka, najczęściej na podłożu gliniastym, alkalicznym, w miejscach wilgotnych[10]. Potrafi pokryć rozległe obszary na odłogach, pastwiskach, w sadach i innych uprawach, na przydrożach i przytorzach oraz w innych miejscach ruderalnych. Mimo małej ilości wytwarzanych nasion roślina w krótkim czasie potrafi pokryć dużą powierzchnię rozrastając się z odrośli korzeniowych – w ciągu jednego sezonu pojedyncza roślina może pokryć 2 m²[4].
Na amerykańskich preriach nasiona ambrozji zachodniej są ważnym źródłem pożywienia dla przepióra wirginijskiego (Colinus virginianus), a sama roślina jest chętnie spożywana przez mulaki[4].
Liczba chromosomów 2n = 72[8].
Mieszaniec
Gatunek tworzy mieszańca z ambrozją bylicolistną (A. artemisiifolia) o nazwie A. ×intergradiens W. H. Wagner. Stwierdzony został w Ameryce Północnej, gdzie rozrastał się wegetatywnie. Nie wiadomo, czy tworzy płodne nasiona[4].
Znaczenie użytkowe
Roślina szkodliwa w uprawach – znacząco obniża plony z powodu silnej konkurencyjności. Powoduje usychanie roślin uprawianych. Oddziaływanie może mieć charakter allelopatyczny – roślina wytwarza seskwiterpeny. Jej pyłek jest silnym alergenem wywołującym u ludzi katar sienny. Roślina powoduje także spadek zróżnicowania gatunkowego w obszarach, gdzie jest inwazyjna[4].
Zwalczanie
Zwalczanie mechaniczne jest mało skuteczne, ponieważ roślina łatwo odrasta z kłączy. Orka może wręcz ułatwiać rozprzestrzenianie się tego gatunku. W Ameryce Północnej stosowano z powodzeniem opryski 2,4-D. W celu zwalczania biologicznego ambrozji do różnych krajów europejskich i azjatyckich introdukowano północnoamerykańskiego chrząszcza Zygogramma suturalis, co przyniosło jednak ograniczone skutki pożądane[4].
Remove ads
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads