Chrzan

Chrzan (Armoracia P. Gaertn., B. Meyer & Scherb.) – rodzaj bylin z rodziny kapustowatych do którego należą trzy gatunki^[5][6]. Zasięg rodzaju obejmuje południowo-wschodnią Europę, południową Rosję, Syberię i Kazachstan^[4]. Chrzan pospolity jest w Polsce uprawiany i rośnie dziko jako zadomowiony antropofit^[7], poza tym zawleczony i zdziczały jest także w pozostałej części Europy, w Ameryce Północnej i we wschodniej Azji^[4][8][9]. Chrzan pospolity wykorzystywany był dawniej głównie jako roślina lecznicza, a później był i współcześnie jest stosowany głównie jako dodatek do potraw^[10].

Ten artykuł dotyczy rośliny. Zobacz też: miejscowość o tej nazwie.

Chrzan

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	chrzan
Nazwa systematyczna
Armoracia P. Gaertn., B.Meyer & Scherb. Oek.-Techn. Fl. Wetterau 2: 426. Mai-Jul 1800[3]
Typ nomenklatoryczny
Armoracia rusticana P. Gaertn., B. Mey & Scherb.
Synonimy
Raphanis Dodoens ex Moench[4]

Morfologia

Kwitnący chrzan pospolity

Pokrój

Rośliny zielne z tęgim korzeniem, nagie, z pędem prosto wzniesionym, rozgałęziającym się w górnej części^[9][8].

Łodyga

Gruba, głęboko żebrowana, obła.

Liście

Odziomkowe liście długoogonkowe, pojedyncze, całobrzegie lub tępo ząbkowane. Liście łodygowe w dole pędu ogonkowe, wyżej siedzące, pierzasto wcinane^[9][8].

Kwiaty

Zebrane w wielokwiatowe grona i wiechy, czasem baldachowato spłaszczone. Kwiatostany wydłużają się podczas owocowanie. Działki kielicha jajowate do owalnych, rozpostarte lub wzniesione, nagie, nierozszerzone woreczkowato u nasady. Płatki korony białe, wzniesione, dłuższe od kielicha. Mają w górze kształt jajowaty do lancetowatego, ale zawsze są tępe na szczycie, u dołu z krótkim paznokciem. Pręcików sześć, z miodnikami u ich nasady, słabo czterosilne. Zalążnia górna z 8–20 zalążkami, na szczycie z krótką szyjką (do 2 mm) lub bez niej, znamię główkowate^[9][8].

Owoce

Podłużne łuszczyny lub łuszczynki jajowate do kulistych^[9][8].

Systematyka

Rodzaj blisko spokrewniony z rodzajem rzepicha (Rorippa)^[11].

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny kapustowatych (Brassicaceae), a w jej obrębie z plemienia Cardamineae^[12].

Wykaz gatunków^[4][12]

• Armoracia macrocarpa (Waldst. & Kit.) Kit. ex Baumg.
• Armoracia rusticana P. Gaertn., B. Mey & Scherb. – chrzan pospolity
• Armoracia sisymbroides (DC.) Cajander

Zastosowanie

Korzenie chrzanu pospolitego są używane jako przyprawa, a także jako roślina lecznicza^[12]. W medycynie niekonwencjonalnej stosuje się go przy bólach mięśniowych pleców i w pasie, przy przeziębieniach, ranach ropiejących, wrzodach, zapaleniu korzonków nerwowych, zapaleniu uszu^[13].