George H.W. Bush

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 12 czerwca 1924 roku w Milton, jako syn finansisty i polityka Prescotta Busha^[1]. Ukończył Philips Academy w Andover w 1942 roku^[2]. Zaraz po otrzymaniu dyplomu, w swoje 18. urodziny zaciągnął się do marynarki wojennej, a 9 czerwca 1943, przed 19. urodzinami, został lotnikiem lotnictwa marynarki, jako jeden z najmłodszych w tym czasie^[3]. W czasie II wojny światowej brał czynny udział w operacjach na Pacyfiku^[4]. We wrześniu 1943 otrzymał przydział do dywizjonu torpedowego VT-51, który od marca 1944 roku operował z lotniskowca USS „San Jacinto”^[3]. Latał samolotem Avenger jako pilot. Brał udział m.in. w bitwie na Morzu Filipińskim, po której jego samolot 19 czerwca 1944 wodował przymusowo, lecz załoga została uratowana przez niszczyciel^[3]. 25 lipca Bush wraz z innym samolotem zatopił mały statek^[3]. 2 września 1944 podczas ataków na wyspę Chichi-jima jego samolot został trafiony przez obronę przeciwlotniczą. Bush wyskoczył ze spadochronem nad morzem i po czterech godzinach na tratwie został uratowany przez okręt podwodny USS „Finback”; pozostali dwaj członkowie załogi zginęli^[3]. W listopadzie Bush powrócił na swój lotniskowiec, a wkrótce jego dywizjon został odesłany do kraju^[3]. Bush uczestniczył w 58 misjach bojowych i otrzymał Zaszczytny Krzyż Lotniczy i trzykrotnie Medal Lotniczy^[3]. Szkolił następnie pilotów, a od marca 1945 roku został przydzielony do 153 Dywizjonu Torpedowego. Po kapitulacji Japonii, 18 września 1945 został zwolniony ze służby^[3].

Kiedy wrócił do Stanów Zjednoczonych, rozpoczął studia ekonomiczne na Uniwersytecie Yale^[2]. Po ich ukończeniu w 1948 roku przeniósł się z rodziną do Dallas i podjął pracę w przemyśle naftowym^[5]. W 1963 roku założył własną firmę poszukującą ropy: Zapata Petroleum Industries^[5].

Kariera polityczna

Na początku lat 60. Bush zainteresował się polityką^[5]. W przeszłości popierał działalność zagraniczną Harry’ego Trumana, jednakże sam utożsamiał się z Partią Republikańską^[5]. W 1964 roku kandydował w wyborach do Senatu, jednakże nie uzyskał mandatu^[6]. Dwa lata później wygrał wybory do Izby Reprezentantów, gdzie zasiadał przez dwie dwuletnie kadencje^[6]. W 1970 roku ponownie ubiegał się o mandat senatora, lecz po raz drugi przegrał^[5]. W tym samym roku, z nominacji Richarda Nixona, został ambasadorem USA przy Organizacji Narodów Zjednoczonych^[6]. Sprzeciwiał się, by osoba pełniąca tę funkcję była jednocześnie członkiem gabinetu – uważał, że powinna podlegać bezpośrednio sekretarzowi stanu^[7].

Po wyjściu na jaw afery Watergate Gerald Ford rozważał zaproponowanie Bushowi wiceprezydentury, jednak ostatecznie powierzył mu szefowanie misji łącznikowej w Chińskiej Republice Ludowej^[7]. Urząd ten piastował w latach 1974–1975 i realizował koncepcję polityczną Henry’ego Kissingera^[7]. Po powrocie do kraju, w 1976 roku został mianowany dyrektorem Centralnej Agencji Wywiadowczej^[7]. Przeprowadził gruntowną reorganizację CIA, dzięki czemu wzrosło zaufanie społeczne do tej instytucji, mocno osłabione po aferze Watergate^[7]. W 1977 roku został zdymisjonowany przez nowego prezydenta Jimmy’ego Cartera^[7].

W 1980 roku Bush aspirował do uzyskania nominacji przed wyborami prezydenckimi^[7], jednak szef kampanii republikańskiej, James Baker, nie widząc większych szans, wycofał go z wyścigu^[8]. Ronald Reagan zaproponował mu stanowisko wiceprezydenta^[8]. Bush przyjął ofertę i po zwycięskich wyborach został zaprzysiężony 20 stycznia 1981^[8]. Jako wiceprezydent popierał politykę proizraelską i sprzeciwiał się ratyfikacji układu SALT II^[9]. Ponadto postulował zrównoważony budżet – uważał, że deficyt budżetowy powinien być rozwiązany przez wzrost inflacji, a nie przez podwyższenie podatków^[8].

W wyborach prezydenckich w 1988 roku był naturalnym kandydatem republikanów na kontynuację polityki, odchodzącego po dwóch kadencjach, Ronalda Reagana^[10]. Konwencja wyborcza odbyła się w dniach 15–18 sierpnia w Nowym Orleanie^[10]. Ustępujący prezydent udzielił Bushowi stanowczego wsparcia^[10]. Kandydatem na wiceprezydenta Bush obrał konserwatywnego senatora z Indiany Dana Quayle’a^[11]. Nominację poprzez aklamację uzyskali 17 sierpnia^[12]. Z ramienia Partii Demokratycznej wystartował Michael Dukakis, wespół z Lloydem Benstenem^[11]. W głosowaniu powszechnym Bush uzyskał 49 milionów głosów, wobec 42 milionów dla Dukakisa^[13]. W głosowaniu Kolegium Elektorskiego na republikanina zagłosowało 426 elektorów, podczas gdy na demokratę – jedynie 112^[13]. Bush został zaprzysiężony 20 stycznia 1989 roku^[14].

Prezydentura

Szefem personelu Białego Domu został John H. Sununu^[14], a doradcą do spraw bezpieczeństwa narodowego – Brent Scowcroft^[15]. W skład gabinetu Bush powołał Jamesa Bakera na stanowisko sekretarza stanu, Dicka Cheneya na sekretarza obrony i Dicka Thornburgha na urząd prokuratora generalnego^[16]. Głównym celem działań Busha była polityka zagraniczna, gdyż angażowanie się w politykę wewnętrzną wymagałoby od jego administracji szukanie kompromisów z, opanowanym przez demokratów, Kongresem^[15]. Prowadził tak zwaną „dyplomację personalną” i miał dobre stosunki ze światowymi liderami, m.in. z premierem Kanady Brianem Mulroneyem, kanclerzem Niemiec Helmutem Kohlem, prezydentem Egiptu Husnim Mubarakiem, królem Jordanii Husajnem ibn Talalem i prezydentem Związku Radzieckiego Michaiłem Gorbaczowem^[15].

Na początku czerwca 1989 roku w Chińskiej Republice Ludowej doszło do pacyfikacji demonstracji na Placu Niebiańskiego Spokoju^[17]. Bush wyraził ubolewanie, jednak nie zgodził się na nałożenie sankcji^[17]. Wstrzymał sprzedaż broni do ChRL, jednakże nie wstrzymał eksportu^[17]. Na początku lipca wysłał zastępcę sekretarza stanu i doradcę ds. bezpieczeństwa narodowego, by przekonali władze chińskie, że decyzje amerykańskie były spowodowane chęcią uspokojenia opinii publicznej^[17].

W tym samym czasie zachodziły zmiany w Europie Środkowo-Wschodniej^[18]. Prezydent sprzyjał Trójkątnemu Stołowi na Węgrzech i Okrągłemu Stołowi w Polsce^[18]. Na początku lipca 1989 roku udał się w podróż i odwiedził te dwa kraje^[18]. Następnie udał się do Brukseli, gdzie uczestniczył w szczycie NATO^[19]. Zapowiedział tam redukcję arsenału atomowego krótkiego zasięgu i zmniejszenie ilości wojsk amerykańskich w Europie o 30 tysięcy^[19]. Gdy w listopadzie upadł Mur Berliński i doszło do zjednoczenia Niemiec, wyrażał powściągliwe zadowolenie, by nie prowokować sił w NRD i ZSRR^[17]. Odmówił skomentowania masowych przeprowadzek ludności ze wschodnich Niemiec na teren RFN^[17].

Bush sprzeciwiał się wspieraniu contras w Nikaragui^[20]. Pod naciskiem demokratów w Kongresie zgodził się przeznaczyć 50 milionów dolarów dla kontrrewolucjonistów, pod warunkiem, że nie będą one przeznaczone na działania ofensywne^[20]. 3 października doszło do puczu w Panamie – grupa rebeliantów bezskutecznie usiłowała obalić generała Manuela Noriegę^[20]. Bush nie podjął wówczas działań, jednakże gdy w połowie grudnia zabito tam amerykańskiego oficera, prezydent powołując się na ochronę ludności amerykańskiej, wysłał 24 tysiące żołnierzy do Panamy^[20]. Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych i Organizacja Państw Amerykańskich skrytykowały tę decyzję^[20]. Żołnierze US Army pojmali Noriegę i sprowadzili do Stanów Zjednoczonych, gdzie był sądzony za handel narkotykami^[20].

Na początku grudnia 1989 roku doszło do spotkania Busha z Gorbaczowem na Malcie^[19]. Przywódca ZSRR zapewnił, że nie użyje siły, w przypadku proklamacji niepodległości krajów bałtyckich^[19]. Z kolei prezydent USA zapewnił, że zachowa powściągliwość w oświadczeniach dotyczących bieżących wydarzeń^[19]. Amerykański przywódca zaproponował też dalszą redukcję broni strategicznej, pomoc gospodarczą, a także pomoc humanitarną^[19]. Gdy w 1990 roku Związek Radziecki borykał się z problemami żywnościowymi wywołanymi ciężką zimą, Stany Zjednoczone zaproponowały udzielenie kredytu^[19]. W trakcie rozpadu ZSRR, w 1991 roku miał miejsce pucz moskiewski Giennadija Janajewa, który Bush określił mianem niepokojącego i antykonstytucyjnego^[19]. Jednocześnie wstrzymał pomoc dla Rosji, do czasu wyklarowania sytuacji po zwycięstwie w wyborach prezydenckich Borysa Jelcyna^[19].

1 sierpnia 1990 roku otrzymał informację, że Irak dokonał inwazji na Kuwejt i ogłosił jego aneksję^[21]. Stwierdził wówczas, że interesy amerykańskie i innych krajów są zagrożone, dlatego zaczął budować międzynarodową koalicję poparcia interwencji zbrojnej w Iraku^[21]. Bush publicznie ostro skrytykował agresję na Kuwejt, zamroził wszystkie aktywa irackie w bankach amerykańskich i zakazał jakichkolwiek kontaktów handlowych z Irakiem^[21]. Odbył także rozmowy telefoniczne z liderami państw arabskich, premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher i premierem Włoch Giuliem Andreottim^[21]. 6 sierpnia sekretarz obrony Dick Cheney i generał Norman Schwarzkopf udali się do Arabii Saudyjskiej, gdzie emir Kuwejtu Dżabir as-Sabah uzyskał azyl^[21]. Bush postanowił wysłać tam wojska, dla obrony tego kraju przed agresorem^[22]. Ponieważ sankcje i żądania wycofania się wojsk Saddama Husajna z Kuwejtu na forum ONZ nie skutkowały, Bush zwiększył liczebność kontyngentu w Arabii Saudyjskiej, a także rozpoczął konsultacje międzynarodowe^[21]. Ich celem było uchwalenie rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ, upoważniającej do interwencji zbrojnej, jeśli wojska irackie nie wycofają się do 15 stycznia 1991^[21]. Rezolucję podpisano 29 listopada^[21]. 9 stycznia 1991 doszło do spotkania sekretarza stanu USA Jamesa Bakera i ministra spraw zagranicznych Iraku, Tarika Aziza, jednak nie przyniosło ono pokojowego rozwiązania^[22]. Trzy dni później Kongres przegłosował uchwałę, upoważniającą Busha do wykonania rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ^[22]. Lotnictwo amerykańskie rozpoczęło atak na Irak 17 stycznia^[22]. W odpowiedzi Irak zaatakował Izrael rakietami R-11, mimo że Izrael nie był częścią interweniującej koalicji międzynarodowej^[22]. Bush uzyskał zapewnienie izraelskiego premiera Icchaka Szamira, by nie angażował się w wojnę w Zatoce Perskiej^[22]. 24 lutego rozpoczęła się operacja lądowa w Iraku, o kryptonimie „Pustynna Burza”^[22]. W ciągu trzech dni wojska amerykańskie otoczyły oddziały irackie i zmusiły do kapitulacji^[22]. 27 lutego Bush ogłosił zawieszenie broni i wezwał obywateli Iraku do obalenia Saddama Husajna^[22]. Dzięki temu zwycięstwu notowania Busha osiągnęły poziom 92% poparcia^[23].

W dziedzinie polityki wewnętrznej Bush musiał uporać się ze skutkami kryzysu gospodarczego w latach 1990–1992^[24]. Wskaźnik PKB w czasie jego prezydentury wynosił średnio ok. 0,9%, podczas gdy w czasie drugiej kadencji Reagana – 3,2%^[24]. Stopa bezrobocia w 1990 roku wynosiła 6,8%, a dług publiczny – 3,2 biliona dolarów^[25]^[26]. Pomimo że w kampanii wyborczej w 1988 roku obiecał nie podnosić podatków, w październiku 1990 roku zaproponował ich podwyższenie, w celu rozwiązania problemu deficytu budżetowego^[24]. Spowodowało to spadek jego poparcia o 20%^[24]. Ponadto jego program podatkowy stawiał na uprzywilejowanej pozycji osoby zamożne, gdyż tej grupie obniżył podatki, podwyższając je osobom mniej majętnym^[26]. By poprawić spadające notowania poparcia opinii publicznej, w grudniu 1991 roku przygotował plan obniżki podatków^[27].

W lutym 1992 roku odbyły się pierwsze prawybory przed wyborami prezydenckimi^[27]. Bush wygrał większość z nich i na sierpniowej konwencji republikanów w Houston uzyskał nominację^[28]. Jego kontrkandydatem z ramienia demokratów był Bill Clinton^[28]. Prezydent starał się koncentrować kampanię wokół polityki zagranicznej, jednak większość Amerykanów uważała, że kluczową sprawą jest gospodarka^[28]. Poprawiająca się koniunktura dawała nadzieje urzędującej administracji, jednak poprawa była zbyt późna i zbyt słaba, by zapewnić im zwycięstwo^[28]. W głosowaniu powszechnym Bush uzyskał 37,5% poparcia, podczas gdy Clinton – 43%^[28] (aż 19% głosów zdobył kandydat spoza nurtu dwóch głównych partii – Ross Perot^[29]). W głosowaniu Kolegium Elektorskiego na kandydata demokratów głosowało 370 elektorów, wobec 168 głosów na kandydata republikanów^[28].

Emerytura

Po porażce wyborczej i opuszczeniu Białego Domu, mniej angażował się publicznie^[30]. Mimo to nadal uczestniczył w niektórych inicjatywach zagranicznych^[30]. W 1993 odwiedził Kuwejt, gdzie spotkał się z szejkiem Jabirem As Sabahem, a następnie Wielką Brytanię, gdzie królowa Elżbieta II wyróżniła go Wielkim Krzyżem Rycerskim Orderu Łaźni^[30]. Rok później udał się w podróż do Azji, w czasie której odwiedził Japonię (wygłosił przemówienie do zwolenników Kościoła Zjednoczeniowego Sun Myung Moona) i Wietnam (wizytował miejsca pochówku żołnierzy poległych w czasie wojny wietnamskiej)^[30].

Zmarł w Houston 30 listopada 2018 w związku z formą choroby Parkinsona^[31]^[32]. Po jego śmierci prezydent Donald Trump ogłosił 5 grudnia dniem żałoby narodowej^[33]^[34], a Kosowo ogłosiło również dzień 5 grudnia dniem żałoby narodowej^[35]. W pogrzebie państwowym w Waszyngtonie uczestniczyło wielu przywódców i polityków ze wszystkich stron świata, w tym Lech Wałęsa i Andrzej Duda^[36]. 6 grudnia 2018 spoczął w Prezydenckiej Bibliotece im. George H. W. Busha w College Station w grobie swej córki Pauliny Robin i żony^[37].

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Kariera polityczna

Prezydentura

Emerytura

Życie prywatne

Odznaczenia

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on