Jastrzębiec włosisty

Jastrzębiec włosisty^[4] (Hieracium piliferum Hoppe) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Występuje w Alpach, Pirenejach, Apeninach, Górach Dynarskich i Karpatach. W Polsce podano tylko dwa jego stanowiska w Tatrach Wysokich: na Mięguszowieckim Szczycie oraz przy Morskim Oku^[5]. W 2014 roku uznany został za wymarły^[6], po czym w 2022 roku odkryto populację tego gatunku w Szerokim Żlebie w masywie Miedzianego^[7].

Jastrzębiec włosisty

Okazy zielnikowe
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	jastrzębiec
Gatunek	jastrzębiec włosisty
Nazwa systematyczna
Hieracium piliferum Hoppe Bot. Taschenb. Anfanger Wiss. Apothekerkunst 1799: 129 (-130)[3]

Morfologia

Łodyga

Wniesiona, pojedyncza, najczęściej bezlistna (czasem z jednym lub dwoma listkami). Ma wysokość 5–30 cm. Pokryta trzema rodzajami włosków: długimi wełnistymi włoskami, włoskami gwiazdkowatymi oraz gruczołowatymi^[5].

Liście

Zebrane w różyczkę, na krótkich ogonkach, lancetowate, sinozielone, owłosione.

Kwiaty

Jasnożółte, zebrane w pojedynczy koszyczek na szczycie łodygi (czasem 2–3). Łuski okrywy koszyczka wąskolancetowate, wełniście owłosione^[5].

Owoc

Brunatna lub czarniawa niełupka^[5].

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od lipca do sierpnia. Gatunek alpejski, oreofit. Rośnie w murawach na podłożu bezwapiennym^[5]. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Juncetea trifidi^[8]. Liczba chromosomów 2n = 36.

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na 7 podgatunków^[9]:

• Hieracium piliferum subsp. ciavaletense (Zahn) Zahn
• Hieracium piliferum subsp. fuliginatum (Murr & Zahn) Greuter
• Hieracium piliferum subsp. glanduliferum (Hoppe) Zahn
• Hieracium piliferum subsp. hololeptum (Nägeli & Peter) Zahn
• Hieracium piliferum subsp. leucopsis (Arv.-Touv.) Zahn
• Hieracium piliferum subsp. subnivale (Gren. & Godr.) Zahn
• Hieracium piliferum subsp. subnivaliforme (Zahn) Zahn

Zagrożenia i ochrona

Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (2001) w kategorii VU (narażony)^[6]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) umieszczony w kategorii R (rzadki – potencjalnie zagrożony). W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię RE (wymarły na obszarze Polski)^[10]. Znajduje się także w Czerwonej Księdze Karpat Polskich w kategorii CR (krytycznie zagrożony).

W Polsce odnaleziony został w 1926 r. przez B. Pawłowskiego w Tatrach na zboczach Mięguszowieckiego Szczytu. Zgromadzone przez niego 10 okazów zielnikowych wskazuje, że populacja prawdopodobnie była liczna. W 1994 r. obserwowano około 50 osobników. W 1989 r. znaleziono w dolinie Morskiego Oka inne stanowisko liczące około 30–40 osobników, w 1992 r. było ich 15–20, a w 2001 r. tylko 4 kwitnące i 3 płonne^[5]. W 2014 roku uznano gatunek za wymarły EX (wymarły)^[6]. Przyczyną wyginięcia osobników nad Morskim Okiem były prowadzone tutaj prace renowacyjne (sadzenie kosodrzewiny). Istniejące od kilkudziesięciu lat stanowisko na zboczach Mięguszowieckiego w 2008 r. wydawało się niezagrożone^[5]. Po odkryciu ponad 100 okazów tego gatunku w Szerokim Żlebie na Miedzianym w 2022 gatunek zaliczono do krytycznie zagrożonych (CR)^[7].