Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Koompassia
rodzaj roślin Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Koompassia Maingay ex Benth. – rodzaj roślin z rodziny bobowatych. Obejmuje trzy gatunki, występujące na obszarze od Tajlandii do Nowej Gwinei[3]. Gatunek Koompassia excelsa, osiągający blisko 90 m wysokości, jest najwyższym drzewem lasów tropikalnych[5].
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od nazwy zwyczajowej kumpas[6].
Remove ads
Morfologia
- Pokrój
- Potężne drzewa[6]. Koompassia excelsa osiąga wysokość 85[7]–88[5] metrów i średnicę pnia 290 cm, K. malaccensis rośnie do 50 m i osiąga średnicę pnia 210 cm[7].
- Pień
- Do wysokości 3–4 metrów pnia drzewa podparte są stromymi korzeniami szkarpowymi. Rozgałęzienie pnia następuje na wysokości 24–77 metrów (Koompassia malaccensis) lub powyżej 30 metrów (K. excelsa). U K. excelsa kora gładka, błyszcząca, fioletowo-szara, często z zielonym odcieniem, u K. malaccensis kora szara do niemal czarnej, krucha, z wąskimi podłużnymi szczelinami[7].
- Liście
- Ulistnienie dwurzędowe lub skrętoległe. Blaszki liściowe nieparzystopierzaste, o 5–14(–17) listkach, mniej więcej naprzemianległych[8]. U K. excelsa ogonki liściowe krótkie, listki niewielkie, eliptyczne, o wymiarach 3–4,2×1–1,7 cm, ciemnozielone, nagie doosiowo, omszone odosiowo[7]. U K. malaccensis ogonki o długości 12–20 cm, listki jajowate do eliptycznych, o wymiarach 5,5–12,5×2–4 cm, omszone odosiowo[7]. Przylistki wolne, bardzo małe, szybko odpadające[9].
- Kwiaty
- Obupłciowe[7], zebrane w wiechę wyrastającą z kątów liści lub wierzchołkowo. Liście przykwiatowe drobne, niepozorne, zwykle szybko odpadające. Szypułki bardzo krótkie lub nieobecne. Korona kwiatu pięciopłatkowa. Płatki mniej więcej jednakowe pod względem kształtu i wielkości. Pręcików pięć, wolnych, mniej więcej równej długości, o nitkach bardzo krótkich i nagich. Pylniki osadzone u nasady, otwierające się przez otworki przy wierzchołku i u nasady, połączone cienką, niemal rozwarstwiającą się obwódką, dlatego wydają się pękać wzdłużnie. Zalążnia siedząca lub niemal siedząca, jednozalążkowa. Szyjka słupka raczej krótka, znamię małe[9].
Remove ads
Biologia i ekologia
.jpg)
- Rozwój
- Koompassia excelsa i K. malaccensis zrzucają liście między lutym a czerwcem i pozostają bezlistne przez okres od kilku dni (K. malaccensis) do kilku tygodni (K. excelsa). Kwitną w maju-czerwcu, tuż po wypuszczeniu nowych liści, aczkolwiek kwitnienie następuje w nieregularnych interwałach co 5–6 lat. Owocują w sierpniu-wrześniu. Nasiona roznoszone są przez wiatr[7].
- Siedlisko
- Zasiedlają tropikalne wilgotne lasy nizinne, nadbrzeżne pogórze, doliny rzeczne i zbocza górskie, rzadziej słodkowodne mokradła[6]. Występują na wysokości do 650 m n.p.m.[8]
- Interakcje z innymi gatunkami
- Korony drzew z rodzaju Koompassia stanowią bezpieczne siedlisko dla pszczół, w szczególności dla pszczoły olbrzymiej, której plastry osiągają wielkość 2 metrów. Z uwagi na wysokość drzew oraz śliskość kory są one niedostępne dla drapieżników, takich jak biruang malajski. Na pojedynczym drzewie może znajdować się nawet 100 pszczelich kolonii[7]. Produkowany przez te pszczoły miód wielokwiatowy nosi nazwę „tualang”, pochodzącą od zwyczajowej nazwy gatunku K. excelsa w języku malajskim[10]. Badania miodu tualang wykazują, że ma on właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwmutagenne, przeciwnowotworowe i przeciwcukrzycowe oraz przyspieszające gojenie ran. Jego właściwości są zbliżone do miodu manuka, jednak zawiera on więcej fenoli, flawonoidów i hydroksymetylofurfuralu. W porównaniu z miodem manuka jest on też bardziej skuteczny przeciwko niektórym szczepom bakterii Gram-ujemnych w ranach oparzeniowych[11].
Remove ads
Systematyka
- Pozycja systematyczna
- Należy do podrodziny Dialioideae w rodzinie bobowatych (Fabaceae)[12].
- Wykaz gatunków[3]
- Koompassia excelsa (Becc.) Taub.
- Koompassia grandiflora Kosterm.
- Koompassia malaccensis Maingay
Zagrożenie i ochrona
Koompassia grandiflora jest ujęta w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ze statusem gatunek narażony (VU). Jest zagrożona przez pozyskiwanie jego drewna[13].
Znaczenie użytkowe
_(15339788079).jpg)
- Surowiec drzewny
- Drzewa Koompassia są źródłem drewna do zastosowań budowlanych, takich jak podkłady kolejowe, słupy telegraficzne i transmisyjne, belki, legary, krokwie, pale, kolumny nośne, wsporniki, a także ramy i parapety drzwi i okien i konstrukcje morskie. Nie poddany obróbce może być stosowany do produkcji parkietu, klepki, paneli i mebli. Z drewna produkuje się też wysokiej jakości węgiel drzewny[8].
- Drewno jest twarde i ma tendencję do rozwarstwiania się w czasie upadku drzewa, dlatego jego pozyskiwanie jest utrudnione[7]. Ponadto drzewa, z uwagi na zasiedlane ich przez pszczoły, podlegają ochronie lokalnej ludności[8].
- W przypadku K. excelsa drewno bielaste ma barwę żółtobrązową, a drewno twardzielowe czerwonawobrązową do czekoladowobrązowej. Przy wilgotności 15% gęstość drewna tego gatunku wynosi ok. 800–865 kg/m³[7]. U K. malaccensis biel jest barwy jasnożółtej, a twardzina pomarańczowoczerwonej do czerwonobrązowej. Gęstość drewna wynosi od 670 do 1290 kg/m³ przy wilgotności 15%[7].
- Rośliny lecznicze
- Na Borneo wywar z korzeni Koompassia excelsa, Agelaea macrophylla i Eusideroxylon zwageri podawany jest dzieciom w przypadku wątłości[14].
- Na Półwyspie Malajskim i w Indonezji wywar z kory K. malaccensis, Pometia pinnata i Ochanostachys amentacea dodawany jest do kąpieli w przypadku gorączki[14]. W roślinie z tego gatunku stwierdzono obecność taksyfoliny i ramnozydów flawonolowych, wykazujących działanie przeciwbakteryjne przeciwko Streptococcus sobrinus oraz hamujące aktywność glukozylotransferaz[15].
- Rośliny spożywcze
- Nasiona Koompassia excelsa są jadane na surowo[16].
Remove ads
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads