Pierwiosnek łyszczak

Pierwiosnek łyszczak, pierwiosnka łyszczak^[4] Primula auricula L. – gatunek rośliny należący do rodziny pierwiosnkowatych. Rośnie dziko w Alpach, północnych Apeninach, zachodnich Karpatach, Bałkanach. W Polsce tylko w Tatrach. W Pieninach wyginął^[5]. Na Słowacji spotykana powszechnie na wapieniach we wszystkich wyższych grupach górskich (m.in. Zachodnie i Bielskie Tatry, Mała i Wielka Fatra, Niżne Tatry, Góry Choczańskie, Muránska planina)^[6]. Zarówno w Polsce jak i na Słowacji występuje wyłącznie podgatunek subsp. hungarica, który jest subendemitem zachodnich Karpat^[5].

Pierwiosnek łyszczak

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	pierwiosnkowate
Rodzaj	pierwiosnek
Gatunek	pierwiosnek łyszczak
Nazwa systematyczna
Primula auricula L. Sp. pl. 1:143. 1753[3]
Synonimy
Aretia auriculata (L.) Link Auricula hortensis Spach Auricula lutea (Vill.) Opiz Auricula-ursi auricula (L.) Soják Primula alpina Salisb[3].

Morfologia

Pokrój

Młode rośliny omączone^[7].

Liście

Wszystkie zebrane w przyziemną rozetę. Nieco mięsiste, gładkie, brzegiem chrząstkowate, omszone lub gładkie, wyrastające na krótkich i szerokich ogonkach. W pączku mają brzegi zwinięte do góry^[8].

Kwiaty

Zwykle wonne (pachnące morelami), o zrosłym, dzwonkowatym kielichu wyciętym na szczycie w 5-6 ząbków. Korona kwiatu o średnicy 15–30 mm jest żółta, złożona z 5 zrosłych, wyciętych na szczycie płatków. Tworzy rurkę długości ok. 1 cm, na szczycie rozchylającą się. Wewnątrz korony 1 słupek i 5 pręcików z krótkimi nitkami. Głąbik kwiatowy wysokości do 25 cm z baldaszkiem na szczycie. Przysadki do 4 mm długości, jajowate^[8].

Owoc

Torebka z licznymi nasionami o ciemnobrunatnej barwie^[8].

• 
  Pokrój
• 
  Kwiaty
• 
  Owoce

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od kwietnia do czerwca. W kwiatkach występuje heterostylia utrudniająca samozapylenie. Roślina jest owadopylna i wiatrosiewna. Siedlisko: skały wapienne, murawy. Roślina wapieniolubna. W Tatrach występuje od podnóża aż po piętro halne^[9]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Potentillion caelescentis^[10].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce od 2004 ścisłą ochroną gatunkową. Nie jest zagrożona, wszystkie jej stanowiska w Polsce znajdują się na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego^[5].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Zastosowanie

Roślina ozdobna: ozdobna bylina wiosenna ogródków i rabat. Gatunek wysokogórski, ale dobrze aklimatyzujący się w ogródkach. Szczególnie często uprawiany jest w ogródkach skalnych. Najlepiej rośnie na gliniasto-próchnicznym podłożu z dodatkiem gruzu wapiennego, na słonecznym i wilgotnym stanowisku. Jest całkowicie mrozoodporny. Rozmnaża się przez oddzielanie bocznych różyczek liściowych, lub wysiew nasion^[11].