Referendum w Polsce w 2023 roku

Referendum w Polsce w 2023 roku – referendum ogólnokrajowe przeprowadzone w dniu 15 października 2023 (razem z wyborami parlamentarnymi). Głosujący odpowiedzieli w nim na cztery pytania – dotyczące kwestii sprzedaży majątku państwowego podmiotom zagranicznym, podniesienia wieku emerytalnego, bariery na granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Białorusi oraz przyjęcia imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki

Referendum w Polsce w 2023 roku

Państwo	Polska
Rodzaj	referendum ogólnokrajowe w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa
Data przeprowadzenia	15 października 2023
Data zarządzenia	17 sierpnia 2023 przez: Sejm RP[1]
Podstawa prawna	Ustawa o referendum ogólnokrajowym
Głosowanie
Frekwencja: 40,91%
poprzednie: referendum 2015 następne: brak
Strona internetowa

17 sierpnia 2023 Sejm RP przegłosował wniosek Rady Ministrów o przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa^[2][3], po czym tego samego dnia Sejm podjął uchwałę o zarządzeniu tego referendum^[4][5], zaś 18 sierpnia została ona opublikowana w Dzienniku Ustaw^[1].

Karta do głosowania

Pytania

Nr	Treść pytania[1]
1	Czy popierasz wyprzedaż majątku państwowego podmiotom zagranicznym, prowadzącą do utraty kontroli Polek i Polaków nad strategicznymi sektorami gospodarki?
2	Czy popierasz podniesienie wieku emerytalnego, w tym przywrócenie podwyższonego do 67 lat wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn?
3	Czy popierasz likwidację bariery na granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Białorusi?
4	Czy popierasz przyjęcie tysięcy nielegalnych imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki, zgodnie z przymusowym mechanizmem relokacji narzucanym przez biurokrację europejską?

Kontrowersje

Wniosek o przeprowadzenie referendum

Billboard zachęcający do wzięcia udziału w referendum (2023)

Organizacja referendum i wyborów parlamentarnych w tym samym dniu wzbudziła kontrowersje dotyczące m.in. sytuacji, w której wyborca chce wziąć udział tylko w jednym z głosowań^[6]. W sierpniu 2023 apel do Państwowej Komisji Wyborczej o sformułowanie wytycznych dla obwodowych komisji „instrukcji dotyczącej prawa wyborców do odmowy wzięcia udziału w referendum” wystosowało kilkadziesiąt organizacji pozarządowych^[7]. Do sposobu organizacji referendum krytycznie odniósł się m.in. były minister spraw zagranicznych w rządzie Prawa i Sprawiedliwości Jacek Czaputowicz^[8].

Spośród 67 podmiotów, które do 6 września zarejestrowały się lub zgłosiły w PKW jako uprawnione do prowadzenia kampanii referendalnej^[9], prawie jedną piątą stanowiły fundacje spółek Skarbu Państwa, co wywoływało krytyczne komentarze^[10][11]. Zarzucano, że stanowiło to użycie zasobów publicznych spółek Skarbu Państwa, pośrednio podległych rządowi, w kampanii, której faktycznym celem była maksymalizacja wyniku PiS w wyborach parlamentarnych^[11].

Koalicja Obywatelska, Trzecia Droga, Nowa Lewica oraz Konfederacja krytykowały ideę przeprowadzenia referendum, a wielu polityków pierwszych trzech z wymienionych formacji namawiało do niebrania w nim udziału. Zarzucali oni, że cztery pytania referendalne zostały sformułowane w sposób tendencyjny, tak aby intuicyjną odpowiedzią na każde z nich było „NIE”, co miało wykazać niemal stuprocentowe poparcie dla rządzącej partii Prawo i Sprawiedliwość, a biorąc pod uwagę połączenie referendum z wyborami parlamentarnymi – dać jej wygodny pretekst do podważenia wyniku wyborów (gdyby ten okazał się dla PiS niepomyślny), jako rzekomo niespójnego z wynikiem referendum^[12][13][14].

Prawicowy publicysta Paweł Rożyński porównał referendum z 2023 roku do komunistycznego referendum z 1946 roku, gdyż – w jego ocenie – „łączy je głęboka manipulacja i chęć wykazania rzekomego poparcia dla rządzącej partii przed wyborami”^[15].

Kalendarz czynności

Terminy wykonania poszczególnych czynności określono w załączniku do uchwały z dnia 17 sierpnia 2023^[1].

Poniżej przedstawiono kalendarz wynikający z uchwały^[1]:

• do 5 września 2023 – zawiadomienie Państwowej Komisji Wyborczej przez podmioty uprawnione o zamiarze uczestniczenia w kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych;
• do 27 września 2023 – ustalenie kolejności rozpowszechniania audycji referendalnych;
• od 29 września do 13 października 2023 – nieodpłatne rozpowszechnianie w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych audycji referendalnych podmiotów uprawnionych;
• 14 października 2023, godz. 00:00 – zakończenie kampanii referendalnej;
• 15 października 2023, godz. 7:00–21:00 – głosowanie.

Wyniki

Wyniki głosowania zostały podane w obwieszczeniu Państwowej Komisji Wyborczej z 17 października 2023^[16].

Sprawa		Odpowiedź		Głosy ważne	Głosy nieważne
		TAK	NIE
1.	Wyprzedaż majątku państwowego podmiotom zagranicznym	394 704 (3,51%)	10 857 496 (96,49%)	11 252 200	830 388
2.	Podniesienie wieku emerytalnego	608 254 (5,39%)	10 657 211 (94,61%)	11 283 465	799 123
3.	Likwidacja bariery na granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Białorusi	445 270 (3,96%)	10 808 410 (96,04%)	11 253 680	828 908
4.	Przyjęcie imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki	360 803 (3,21%)	10 878 863 (96,79%)	11 239 666	842 922
Frekwencja:				12 082 588 (40,91%)

Ponieważ frekwencja nie przekroczyła progu połowy uprawnionych, zgodnie z art. 125 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wynik referendum nie był wiążący^[17].

Frekwencja

Frekwencja w referendum („R”) w porównaniu do frekwencji w wyborach parlamentarnych („S”)

Województwo	Uprawnieni	R Karty wydane[18]	R Karty ważne	R Frekwencja [%][i]	S Karty wydane[19]	S Karty ważne	S Frekwencja [%][i]	Odsetek głosujących, którzy wzięli udział w referendum [%][ii]
dolnośląskie	2 199 540	799 626	795 678	36,17	1 627 165	1 627 040	73,97	49,69
kujawsko-pomorskie	1 524 993	571 562	568 224	37,26	1 094 289	1 094 243	71,75	53,03
lubelskie	1 596 635	785 303	783 820	49,09	1 125 877	1 125 780	70,51	70,92
lubuskie	741 917	246 065	244 925	33,01	529 580	529 480	71,37	47,37
łódzkie	1 853 511	810 863	807 024	43,54	1 411 758	1 410 977	76,12	58,21
małopolskie	2 628 704	1 242 659	1 236 490	47,04	1 981 378	1 981 468	75,38	63,31
mazowieckie	4 152 672	1 778 909	1 768 156	42,58	3 292 564	3 291 981	79,27	54,42
opolskie	737 189	258 603	257 907	34,99	490 668	490 630	66,55	53,73
podkarpackie	1 618 355	847 178	845 349	52,24	1 132 639	1 132 590	69,98	75,76
podlaskie	881 094	407 787	406 610	46,15	619 537	619 422	70,30	66,74
pomorskie	1 753 089	597 892	594 828	33,93	1 320 401	1 319 815	75,29	45,78
śląskie	3 325 088	1 336 916	1 330 561	40,02	2 479 053	2 478 341	74,53	54,48
świętokrzyskie	946 053	455 362	454 338	48,02	672 672	672 589	71,09	68,93
warmińsko‑mazurskie	1 044 565	378 307	376 506	36,04	709 327	709 305	67,90	54,53
wielkopolskie	2 645 598	1 001 055	996 454	37,66	2 013 946	2 013 211	76,10	50,56
zachodniopomorskie	1 247 083	430 982	428 195	34,34	895 129	894 957	71,76	48,86

1. Liczba kart ważnych × 100 / liczba uprawnionych.
2. Liczba kart ważnych z referendum × 100 / liczba kart ważnych do Sejmu.

Exit poll

Wg sondażu exit poll przeprowadzonego przez Ipsos frekwencja w referendum wyniosła 40,0%^[20].

Rozkład głosów w pytaniach^[20]

Sprawa	Tak	Nie
1 (wyprzedaż majątku)	2,5%	97,5%
2 (wiek emerytalny)	4,0%	96,0%
3 (likwidacja bariery)	2,2%	97,8%
4 (przyjęcie imigrantów)	1,4%	98,6%

Frekwencja w grupach wiekowych^[21]

Wiek	Frekwencja
18–29	32,5%
30–39	40,3%
40–49	40,2%
50–59	45,7%
60 i więcej	40,6%