Siara

Siara (młodziwo, łac. colostrum) – gęsta, żółta wydzielina gruczołu mlekowego ssaków, w tym człowieka. Zaczyna powstawać w gruczołach mlekowych jeszcze w czasie ciąży (u człowieka już od około 20. tygodnia).

Ten artykuł dotyczy fizjologii ssaków. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Ludzka siara i mleko matki. Po lewej siara w 4. dniu laktacji, a po prawej mleko w 8. dniu

Siara jest pierwszym pokarmem każdego nowo narodzonego ssaka, w tym noworodków człowieka. Unikalny skład colostrum ma fundamentalne znaczenie we wczesnym karmieniu potomka. W porównaniu do mleka właściwego matki, siara jest szczególnie bogata w białka, z których większość jest mało odżywcza, ale gra ważną rolę w dojrzewaniu przewodu pokarmowego młodych ssaków. Zawiera dużo witaminy A, sodu i chlorków, a stosunkowo niewiele węglowodanów, potasu i tłuszczu w porównaniu z mlekiem^[1].

Ze względu na niedojrzałość układu immunologicznego nowo narodzonych ssaków i ekspozycję na czynniki chorobotwórcze w pierwszych dniach życia, bardzo istotne jest to, że siara zawiera bardzo wysoki poziom przeciwciał IgA, do 5 mg/ml. Mała ich część jest wchłaniana, a większa pozostaje na powierzchni układu pokarmowego dziecka, działając jako „płaszcz odpornościowy”, zapobiegając działaniu patogenów w przewodzie pokarmowym. Prostaglandyny obecne w siarze działają jako ochrona żołądka i innych organów^[2].

Skład siary

Siara jest mieszaniną wielu składników o zróżnicowanych właściwościach fizycznych, chemicznych i biologicznych. Jest gęstą, żółtą cieczą o odczynie lekko kwaśnym (pH=6,4), znacznie różniącą się od mleka. Zawiera ponad 250 naturalnych związków chemicznych, takich jak hormony, enzymy, poliamidy, pochodne kwasów nukleinowych, pochodne aminokwasów i inne. Zawiera także immunoglobuliny, laktoperoksydazę, laktoferynę, lizozym i leukocyty. W jego skład wchodzą również dobrze przyswajalne i o dużej koncentracji czynniki wzrostu. Witaminy oraz związki mineralne dopełniają głównego składu^[3].

Główne składniki mleka ludzkiego zależnie od okresu laktacji^[4]

Składnik	Siara	Mleko niedojrzałe	Mleko dojrzałe
Woda	88,2 g	87,4 g	87,1 g
Białko	2,0 g	1,5 g	1,3 g
Tłuszcze	2,6 g	3,7 g	4,1 g
Cukry	6,6 g	6,9 g	7,2 g
Cholesterol	31 mg	24 mg	16 mg
Wartość energetyczna	56 kcal	67 kcal	69 kcal

Skład^[5]:

• naturalne czynniki wzrostu: GH, IGF-1, GnRH, TGF-α, TGF-β, EGF, FGF, NgF, PDgF
• immunoglobuliny: IgA, IgD, IgE, IgG (IgG1/IgG2), IgM
• regulatory odporności: laktoferyna, laktoperoksydaza, oksydaza ksantynowa, tymozyna α1 i β4, lizozym, laktoalbumina, glikoproteiny i trypsyna – czynniki hamujące, bogate w prolinę polipeptydy (PRP), kwas orotowy, leukocyty, cytokiny, interleukina 1,6 i 10, interferon-ϒ, i wiele innych
• aminokwasy: alanina, arginina, kwas asparaginowy, beta-alanina (β–alanina), kwas β–aminomasłowy, cysteina, cytrulina, fenyloalanina, fosfoseryna, glutamina, kwas glutaminowy, glicyna, histydyna, izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina, ornityna, prolina, seryna, tauryna, treonina, tryptofan, tyrozyna, walina
• witaminy: witamina A, tiamina (B1), ryboflawina (B2), niacyna (B3), pirydoksyna (B6), kobalamina (B12), kwas pantotenowy, kwas foliowy, witamina C, cholekalcyferol (D3), tokoferol (E), ubichinon (Q10)
• sole mineralne: chlor (Cl), chrom (Cr), cynk (Zn), fosfor (P), glin (Al), kobalt (Co), magnez (Mg), mangan (Mn), miedź (Cu), potas (K), selen (Se), siarka (S), sód (Na), wapń (Ca), żelazo (Fe)

Właściwości siary

Siara różni się od mleka m.in. gęstością, kolorem (jest żółta) i odczynem lekko kwaśnym (pH=6,4), ponadto smakiem i zapachem. Jest to zupełnie inna substancja, o różnych od mleka właściwościach fizyko-chemicznych oraz organoleptycznych. Jednak stężenie zawartych w siarze substancji ulega w kolejnych godzinach i dniach po porodzie dużym zmianom^[6]. Prowadzi to do stopniowej przemiany substancji jaką jest siara w mleko. Czas w jakim przemiana ta się dokonuje jest zależny od organizmu dawcy i trwa od kilku godzin do kilku dni. Jednak zawsze za tzw. „pełną” siarę uważa się wydzielinę z pierwszej laktacji, z pierwszych chwil po jej wystąpieniu. Dalej, z każdą godziną substancja zamienia się powoli w mleko, aby stać się nim ostatecznie po określonym czasie.

Właściwości siary są różne w zależności od czasu, w którym pobrano próbkę. Dlatego też podstawowym problemem przy badaniu danych dotyczących właściwości i składu siary jest zwrócenie uwagi na czas, w jakim została zebrana, chyba że podawane są informacje ogólne dotyczące działania poszczególnych składników siary lub podawane są stężenia tychże substancji i dane dotyczące prób klinicznych i obserwacji.

Szczególną rolę, ze względu na wpływ na organizmy żywe, odgrywają białka i peptydy. Właściwości białek i peptydów siary były przedmiotem ekstensywnych badań, zarówno na modelach zwierzęcych, jak i prób klinicznych. Uzyskane wyniki wskazują na ich przydatność w profilaktyce i terapii chorób autoimmunologicznych i neoplastycznych, niedoborów immunologicznych, odnowie funkcji układu immunologicznego po chemioterapii, w zakażeniach, sepsie i endotoksemii^[7].

Zobacz hasło siara w Wikisłowniku

Zobacz w Wikiźródłach tekst hasło „młodziwo” w Słowniku etymologicznym języka polskiego A. Brücknera (1927)