1643.

Godina 1643 (MDCXLIII) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u nedjelju po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

1643. na Wikimedijinoj ostavi

Ovo je članak o godini 1643.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	16. vijek – 17. vijek – 18. vijek
Decenija:	1610-e  1620-e  1630-e  – 1640-e –  1650-e  1660-e  1670-e
Godine:	1640 1641 1642 – 1643 – 1644 1645 1646

Luj XIV, vl. 1643-1715

1643.. po kalendarima

Gregorijanski	1643.. (MDCXLIII)
Ab urbe condita	2396.
Islamski	1052–1053.
Iranski	1021–1022.
Hebrejski	5403–5404.
Bizantski	7151–7152.
Koptski	1359–1360.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1698–1699.
• Shaka Samvat	1565–1566.
• Kali Yuga	4744–4745.
Kineski
• Kontinualno	4279–4280.
• 60 godina	Yin Voda Koza (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11643.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• januar? - Praizvedba Monteverdijeve opere L'incoronazione di Poppea u Veneciji.
• 6. 1. - Abel Tasman otkrio Otoke Tri kralja, najsjeverniji dio Novog Zelanda.
• 20. 1. - Abel Tasman otkrio neka ostrva Tonge.
• 6. 2. - Tasman otkrio neka od ostrva Fidžija.
• 25. 2. - Pavonijski masakr: holandski vojnici ubili 120 Indijanaca u Novoj Holandiji, što je početak Kieftovog rata (do '45.); Indijanci sledeće jeseni uzvratili napad i ubili mnoge naseljenike.
• 23. 3. (13. 3. po j.k.) - Engleski građanski rat: Prva bitka kod Middlewicha je pobeda Parlamentaraca (Roundheds-a).

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 10. 4. - Martin Bogdan je novi zagrebački biskup (do 1647)^[1].
• 25. 4. - Erdeljski knez Đorđe I Rakoci sklopio savez sa Šveđanima i Francuzima protiv cara i kralja Ferdinanda^[1].
• 28. 4. - Bivši portugalski šef vlade Francisco de Lucena pogubljen nakon optužbe za izdaju.
• 14. 5. - Četvorogodišnji Luj XIV započinje 72-godišnju vladavinu, najdužu u evropskoj istoriji. Za regenta se progurala njegova majka Ana a vladom upravlja kardinal Mazarin (do 1661).
• 19. 5. - Tridesetogodišnji rat: Bitka kod Rocroi je odlučna francuska pobeda nad Špancima.
• maj - Osnovana Konfederacija Nova Engleska, kratkotrajni vojni savez.
• 3. 6. - Hrvatski sabor u Zagrebu - žalbe na nepravde krajiških časnika itd.^[1].
• lipanj - Švedski general Lennart Torstensson opet u Moravskoj, četuje do Beča do kraja godine^[1].
• 26. 6. - Veliki vezir Kemankeš Kara Mustafa-paša porazio kod Izmita pobunjenog alepskog guvernera Nasuh-pašu^[2].
• 30. 6. - Jean-Baptiste Poquelin osnovao sa glumicom Madeleine Béjart pozorišnu trupu Illustre Théâtre.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 10. 7. - Bitka kod Adwalton Moora: engleski rojalisti učvrstili kontrolu nad Jorkširom.
• 11. 7. - Počinje s radom Westminsterski sinod za reformu Crkve Engleske.
• 23. 7. - Bitka kod Roundway Downa je ubedljiva pobeda engleskih rojalista.
• 30. 9. - Bitka kod Newburyja je ubedljiva pobeda engleskih parlamentaraca nad vojskom koju je vodio lično Čarls I.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 8. 10. - Maloletni Shunzhi je novi imperator dinastije Qing, glavni regent mu je polustric Dorgon (do 1650).
• 28. 10. - Holanđani se povlače iz Valdivije u Čileu.
• 14. 11. - Japanska carica Meishō abdicirala, dolazi njen polubrat Go-Kōmyō (do 1654).
• 24. 11. - Tridesetogodišnji rat: Bitka kod Tuttlingena je carsko-španska pobeda nad Francuzima.
• 10. 12. - Kralj Ferdinand potpisao da se Vlaški statuti ne odnose na krajišnike Hrvate i Predavce i "privatne" Vlahe (koji stanuju na posjedima vlastele) - oni imaju biti kmetovi, za razliku od krajiških Vlaha^[1].
• 12. 12. - Počinje Torstensonov rat između Švedske i Danske (do 1645).
• 23. 12.^[1] - Prema zaključku Hrvatskoga sabora izrađena je škrinja privilegija za pohranu zemaljskih isprava, zakona i povlastica koja se čuvala kod Zagrebačkog kaptola^[3] (začetak državne pismohrane, utemeljitelj Ivan Zakmardi Dijankovečki).
• 25. 12. po j.k. - Engleski kapetan William Mynors otkrio Božićni otok.

Kroz godinu

Torricellijev eksperiment

• Veliki okršaj Turaka i krajišnika kod Perjasice, među ostalim poginuli ogulinski poglavar Martin Mogorić i gomirski "vlaški" knez Dokmanović^[1].
• Vrbovanje krajišnika za nemačko bojište^[4].
• Legrad dobio privilegij slobodnog trgovišta.
• Patrijarh Pajsije Janjevac zbog prezaduženosti uputio poslanstvo u Rusiju ali je ono vraćeno s granice (car je 1640. dozvolio dolazak svake sedme-osme godine)^[5].
• Skadarski sandžakbeg dao ubiti 15 Crnogoraca prilikom kupljenja harača - ovi dvije godine odbijaju platiti danak^[6].
• Evangelista Torricelli napravio živin barometar.
• Jean Bolland objavio prva dva toma Acta Sanctorum (ukupno 68 tomova do 1940.).
• Gian Lorenzo Bernini uradio Fontana del Tritone na trgu Barberini u Rimu.
• Francuzi opljačkali Baden-Baden.
• Francuski kolonisti osnovali Cayenne, ali opet će ih oterati Indijanci.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1643.

• 4. 1. (25. 12. 1642. po j.k.) - Isaac Newton, engleski fizičar, matematičar, filozof i alkemičar.
• 25. 2. - Ahmed II, osmanski sultan († 1695)
• 4. 3. - Fran Krsto Frankopan, plemić i pjesnik († 1671)
• 25. 3. - Louis Moréri, svećenik i enciklopedist († 1680)
• 3. 4. - Karlo V od Lorene, habsburški zapovednik († 1690)
• 21. 8. - Afonso VI Pobednički, kralj Portugala († 1683)
• 22. 11. - René-Robert Cavelier de La Salle, istraživač Severne Amerike († 1687)
•  ? - Marc-Antoine Charpentier, kompozitor († 1704)
•  ? - Jelena Zrinska, hrvatska velikašica († 1703)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1643.

• 1. 3. - Girolamo Frescobaldi, kompozitor (* 1583)
• 1. 3. - Rostom-han Saakadze, iranski ratnik gruzijskog porekla (* ca. 1588)
• 14. 5. - Luj XIII, francuski kralj (* 1601)
• 30. 8. - Anne Hutchinson, puritanska propovednica u Americi (* 1591)
• 21. 9. - Hong Taiji, imperator dinastije Qing (* 1592)
• 3. 11. - Paul Guldin, astronom i matematičar (* 1577)
• 29. 11. - Claudio Monteverdi, kompozitor (* 1567)
• 21. 12. - Armand d'Athos, inspiracija za lik u Tri musketara (* ca. 1615)
•  ? - Frang Bardi, biskup i književnik (* 1606)