Саргурд - Wikiwand

Саргурд (форсӣ: سرگرد‎) — дараҷае сардорӣ дар нерӯҳои заминӣ ва ҳавоӣ, ниҳодҳои низомӣ ва амниятӣ, ки ҷойгоҳе болотар аз сарвон ва пойинтар аз сарҳангёр дорад ва баробар бо новхудо севум дар нерӯи дарёӣ аст^[2].

**Пайдарпаии дараҷаҳои низомӣ**
Дараҷаи пойинтар: Сарвон	Саргурд	Дараҷаи болотар: Сарҳангёр

Quick facts Саргурд, Кӯтаҳнивишт ...

Мақоми созмонии саргурд дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан фармондеҳи гурдон (баталион^[3]^[4]) аст, ки он ягони тактикиест, ки аз як ситоди фармондеҳӣ ва ду ё чанд вашт ва ягонҳои хурдтар ташкил мешавад ва бахше аз ҳанг ё гунд ва ё ягоне мустақил аст^[5].

Remove ads

Вожашиносӣ

«Саргурд» (форсӣ: «سرگرد»‎) аз дер боз ба маънои «фармондеҳи дастае аз лашкар» ба кор меравад^[6]^[7]^[8] ва аз ду вожа сохта шудааст:

сар + гурд (аз форсӣ: «گرد»‎ «паҳлавон, далер; ҷанговар»^[7]^[8] < порсии миёна: gurd^[9] < эронии бостон: vr̥ta- аз √*vr̥t- : *vart- ‘муҳофизат кардан; поидан; муқовимат кардан’^[10]).

Мақулаи дастурии ин вожа исм ва сохтвожаи он ба сурати [исм (сар) + сифат (гурд)] аст. Дар сохти ин исм аз фароянди вожасозии таркиб истифода шудааст.

«Гурдон» ба маънии «сипоҳиён, лашкариён, ҷанговарон» дар «Шоҳнома» бисёр ба кор рафтааст. Чунончи, Фирдавсӣ гуфта:

Бирав бо сипоҳе ба кирдори кӯҳ,
Гузин кун зи гурдони лашкар гурӯҳ^[11].

Истилоҳоти «саргурд» ва «гурдон»-ро соли 1935 Фарҳангистони забони Эрон бо пешниҳоди Анҷумани вожагузинии артиш ҷойгузини дараҷаи низомии «майор» (аз фр. major < лот. maior «меҳтар, сардор») ва вомвожаи «баталион» (аз фр. bataillon < итол. Battaglione «даста» < итол. Battaglia «гурӯҳ») кард^[12].

Истилоҳоти «саргурд» ва «гурдон» барои ҷойгузин кардани дараҷаи низомии «майор» (русӣ аз олмонӣ: Major < фр. major < лот. maior «меҳтар, сардор») ва вомвожаи «баталион» (аз фр. bataillon < итол. Battaglione «даста» < итол. Battaglia «гурӯҳ») ба Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон низ пешниҳод шудаанд^[13].

Remove ads

Пешина

Quick facts Сипоҳи Сосониён, Ягонҳо ...

Сипоҳи Сосониён

Ягонҳо	Шумори нерӯҳо	Фармондеҳ
radag	10 сарбоз	*radagbān
tahm	100 сарбоз	tahmdār
wašt	500 сарбоз	wašt-sālār
drafš	1 000 сарбоз	drafš-sālār
gund	5 000 сарбоз	gund-sālār
spāh	10 000 сарбоз	spāhbed
artēštārān		artēštārān-sālār

Ягони размии баробар бо гурдон нахустин бор дар сипоҳи Сосониён (224 — 651 милодӣ) ташкил шудааст. Дар замони Сосониён сипоҳ (порсии миёна: spāh) аз чанд гунд (порсии миёна: gund)^[14] ташкил мешуда, ки 5 000 сарбозро дар бар мегирифта ва фармондеҳашро гундсолор (порсии миёна: gund-sālār) мехонданд^[15]. Ҳар гунде аз чанд дирафш (порсии миёна: drafš) ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 1 000 сарбоз дошт. Ҳар дирафше аз ду вашт (порсии миёна: wašt) ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 500 сарбоз дошт ва камобеш баробар бо гурдон дар артишҳои кунунӣ буд. Ҳар ваште аз чанд таҳм (порсии миёна: tahm)^[16] созмон меёфт, ки ҳар кадоме 100 сарбоз доштанд. Ҳар таҳме аз чанд рада (порсии миёна: radag)^[17] ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 10 сарбозро дар бар мегирифт. Фармондеҳи дирафш дирафшсолор (порсии миёна: drafš-sālār)^[15], фармондеҳи вашт ваштсолор (порсии миёна: wašt-sālār)^[15], сардори таҳм таҳмдор (порсии миёна: tahmdār)^[18] ва сардори рада эҳтимолан радабон (порсии миёна: *radagbān) номида мешуд.

Фармондеҳи сипоҳ сипаҳбад (порсии миёна: spāhbed) хонда мешуд^[19]. Баландпоятарин мақоми низомӣ пас аз шоҳаншоҳ дар замони Сосониён артишдорон-солор (порсии миёна: artēštārān-sālār) номида мешуд^[20]^[21].