Шайбалы хоккей буйынса СССР йыйылма командаһы

Шайбалы хоккей буйынса СССР йыйылма командаһы — халыҡ-ара хоккей ярыштарында СССР исеменән сығыш яһаған милли хоккей йыйылма командаһы. Йыйылма команданың идара итеүсе ойошмаһы — СССР-ҙың Хоккей федерацияһы. Рәсми рәүештә Халыҡ-ара хоккей федерацияһы составында 1952 йылдан 1991 йылға тиклем була һәм 39 йыл буйына донъяла иң көслөһө булып иҫәпләнә. Йыйылма команда активында ҡышҡы Олимпия уйындарының 9 хоккей турнирында 7 тапҡыр еңә һәм 34 донъя чемпионатында ҡатнашҡан ваҡытта 22 донъя чемпионы титулын яулай^[1]. СССР йыйылма командаһы — донъяла бер тапҡыр ҙа донъя чемпионатынан һәм Олимпия уйындарынан наградаларһыҙ әйләнеп ҡайтмаған берҙән-бер йыйылма команда.

Спортивные награды
Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаттары
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1954)	Швеция 1954
Көмөш	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1955)	ФРГ 1955]]
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1956)	Италия 1956
Көмөш	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионатый (1957)	СССР 1957
Көмөш	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1958)	Норвегия 1958
Көмөш	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1959)	Чехословакия 1959
Бронза	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1960))	АҠШ 1960
Бронза	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1961)	Швейцария 1961
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1963)	Швеция 1963
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1964)	Австрия 1964
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1965)	Финляндия 1965
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1966)	Югославия 1966
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1967)	Австрия 1967
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1968)	Франция 1968
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1969)	Швеция 1969
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1970)	Швеция 1970
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1971)	Швейцария 1971
Көмөш	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1972)	Чехословакия 1972
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1973)	СССР 1973
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1974)	Финляндия 1974
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1975)	ФРГ 1975
Көмөш	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1976)	Польша 1976
Бронза	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1977)	Австрия 1977
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1978)	Чехословакия 1978
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1979)	СССР 1979
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1981)	Швеция 1981
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1982)	Финляндия 1982
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1983)	ФРГ 1983
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1985)	Чехословакия 1985
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1986)	СССР 1986
Көмөш	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1987)	Австрия 1987
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1989)	Швеция 1989
Алтын	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1990)	Швейцария 1990
Бронза	Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты (1991)	Финляндия 1991

Ошо ваҡыт эсендә хоккей буйынса СССР йыйылмаһы 130 награда яулай.

2008 йылда үҙенең йөҙ йыллыҡ юбилейы уңайынан халыҡ ара шайбалы хоккей федерацияһы һуңғы 100 йылда хоккей буйынса донъяның символик йыйылма командаһын билдәләү маҡсатында донъяның 16 иленән 56 белгес араһында һорау алыу үткәрә. Һорау алыу һөҙөмтәләре буйынса донъя йыйылмаһында алты урындың дүртәүһе СССР хоккейсыларына — ҡапҡасы Владислав Третьякка, һаҡсы Вячеслав Фетисовҡа һәм һөжүмсе Валерий Харламовҡа һәм Сергей Макаровҡа эләгә^[2].

Тарихы

Всеволод Бобров, донъя чемпионы һәм 1956 йылғы олимпия чемпионы

1987 йылдағы СССР йыйылма командаһы уйынсыларының автографтары ҡуйылған сувернир сәкән Орск тыуған яҡты өйрәнеү музейы коллекцияһында

1946 йылда Бөтә Союз физик культура һәм спорт комитеты шайбалы хоккей буйынса беренсе СССР чемпионатын үткәреү тураһында ҡарар ҡабул итә, һәм был ҡарар бөтә ил буйлап хоккей үҫешенә этәргес бирә. Мәскәү йыйылма командаһы флагы аҫтында сығыш яһаған совет хоккейсылары тәүге халыҡ-ара матчтарын 1948 йылда Чехословакияның Лтц (Прага) командаһы менән үткәрә. Башта йыйылма команданың икенсе составы 7:11, 1: 10 иҫәбе менән отола, ә һуңынан төп состав өс уйын үткәрә, уйындар 6:3, 3:5, 2:2 иҫәбе менән тамамлана^[3]. 1952 йылда илдең юғары спорт етәкселеге Бөтә Союз хоккей секцияһын Халыҡ-ара боҙҙа хоккей лигаһына индереү тураһында ҡарар ҡабул итә. Был аҙым совет спортсыларына донъя чемпионаттарында сығыш яһау хоҡуғы бирә. Ә быға тиклем 1951 йылда СССР Олимпия комитетының Халыҡ-ара олимпия комитетына инеүе тураһындағы ҡарары нигеҙендә Олимпия хоккей турнирҙарында ҡатнаша ала^[4].

1954 йылда СССР йыйылмаһы донъя чемпионаттарында тәүге тапҡыр сығыш яһай һәм фаворит булған Канаданы еңеп, донъя чемпионы титулын яулай^[5]. 1950-се йылдар дауамында СССР һәм Канада араһында үҙенсәлекле хоккей үҙ-ара уҙышы (дерби) барлыҡҡа килә. 1962 йылда СССР донъя чемпионатында сәйәси сәбәптәр буйынса ҡатнашмай: Германия Демократик Республикаһы йыйылмаһы донъя чемпионатына индерелмәй, сөнки Америка Ҡушма Штаттарының Дәүләт департаменты уйынсыларға Берлин стенаһы төҙөлөү сәбәпле виза биреүҙән баш тарта, һәм СССР, Чехословакия һәм Румыния командалары ла протестҡа ҡушыла^[6]. 1963 йылда Советтар Союзы йыйылмаһы донъя чемпионатында алтын миҙал яулағас, тарих үҙгәрә.

1963 йылдан 1971 йылға тиклем СССР йыйылма командаһы 9 тапҡыр рәттән донъя чемпионатында еңеү яулай, был абсолют рекорд булып тора^[7].

1972 йылда Канада йыйылма командаһы менән Суперсерия уҙғарыла. Канада командаһы НХЛ уйынсыларынан тора. 8 уйын үтә, шуларҙың 4-һендә Канада йыйылма командаһы еңә (һуңғы матчта канадалылар 34 секунд ҡалғас еңеүҙе тартып ала), 3 уйында СССР йыйылма командаһы еңеү яулай һәм тағы бер уйын тигеҙ иҫәп менән тамамлана^[8].

Ике йылдан һуң осрашыу ҡабатлана. Канада йыйылма командаһы Бөтә донъя хоккей ассоциацияһы уйынсыларынан тора. Унда төп «йондоҙҙар» булып Бобби Халл һәм ҡартаймаҫ Горди Хоу^[9] тора. Алдағы ике йыл һымаҡ, Канадала һәм Мәскәүҙә 4-шәр матч үтә. СССР йыйылма командаһы 4 матчта еңеү яулай, 3 матч тигеҙ иҫәп менән тамамлана, канадалылар бер еңеү яулай.

1980 йылда Американың Лейк-Плэсид ҡалаһындағы Олимпия уйындарында СССР йыйылмаһы Америка йыйылмаһынан сенсацион еңелә. Бынан һуң Америка командаһын «Боҙҙағы мөғжизә» тип атайҙар^[10].

Бер йылдан һуң совет йыйылма командаһы Канада Кубогында еңеү яулай, финалда НХЛ-дың иң яҡшы хоккейсыларынан торған хужалар командаһын (8-1) тар-мар итә^[11].

1976—1977 йылдарҙағы донъя чемпионаттарындағы уңышһыҙлыҡтан һуң йыйылма команда менән Виктор Тихонов етәкселек итә. 1978—1991 йылдарҙа ул баш тренер сифатында ике тапҡыр СССР йыйылмаһын олимпия чемпионы (1984, 1988), һигеҙ тапҡыр донъя чемпионы титулына, шулай уҡ Саҡырыу кубогында (1979) һәм Канада кубогында (1981) еңеүгә алып килә.

1991 йылдың майында Советтар Союзы йыйылма командаһы шайбалы хоккей буйынса Европаның һуңғы чемпионы була. 1991 йылдан һуң Европа чемпионаты үткәрелмәй.

СССР йыйылма командаһы өсөн һуңғы турнир 1991 йылдың ноябрендә үткәрелгән Германия Кубогы була. Был турнирҙа Советтар Союзы йыйылма командаһы еңеү яулай.

СССР йыйылма командаһының хоҡуҡи вариҫы булып Рәсәй йыйылма командаһы тора, ул 1992 йылда донъя хоккейының юғары дивизионында Советтар Союзы йыйылма командаһы урынын ала^[12].

Матчтары

• 1953—1955
• 1956—1959
• 1960—1964
• 1965—1969
• 1970—1974
• 1975—1979
• 1980—1984
• 1985—1989
• 1990—1991

Йыйылма команда капитандары

Йыл	Турнир	Капитан	Номер
1954	Донъя чемпионаты	Всеволод Бобров	9
1955	Донъя чемпионаты	Всеволод Бобров	9
1956	Олимпия уйындары	Всеволод Бобров	9
1957	Донъя чемпионаты	Всеволод Бобров/ Николай Сологубов	9/2
1958	Донъя чемпионаты	Николай Сологубов	2
1959	Донъя чемпионаты	Николай Сологубов	2
1960	Олимпия уйындары	Николай Сологубов	2
1961	Донъя чемпионаты	Николай Сологубов	2
1962	Донъя чемпионаты	СССР командаһы ҡатнашмай	-
1963	Донъя чемпионаты	Борис Майоров	9
1964	Олимпия уйындары	Борис Майоров	12
1965	Донъя чемпионаты	Борис Майоров	10
1966	Донъя чемпионаты	Виктор Кузькин	4
1967	Донъя чемпионаты	Борис Майоров	10
1968	Олимпия уйындары	Борис Майоров	9
1969	Донъя чемпионаты	Вячеслав Старшинов	8
1970	Донъя чемпионаты	Вячеслав Старшинов	8
1971	Донъя чемпионаты	Вячеслав Старшинов	8
1972	Олимпия уйындары	Виктор Кузькин	4
1972	Донъя чемпионаты	Виктор Кузькин	4
1973	Донъя чемпионаты	Борис Михайлов	13
1974	Донъя чемпионаты	Борис Михайлов	13
1975	Донъя чемпионаты	Борис Михайлов	13
1976	Олимпия уйындары	Борис Михайлов	13
1976	Донъя чемпионаты	Борис Михайлов	13
1976	Канады Кубогы	Александр Мальцев	10
1977	Донъя чемпионаты	Борис Михайлов	13
1978	Донъя чемпионаты	Борис Михайлов	13
1979	Донъя чемпионаты	Борис Михайлов	13
1980	Олимпия уйындары	Борис Михайлов	13
1981	Донъя чемпионаты	Валерий Васильев	6
1981	Канады Кубогы	Валерий Васильев	6
1982	Донъя чемпионаты	Валерий Васильев	6
1983	Донъя чемпионаты	Вячеслав Фетисов	2
1984	Олимпия уйындары	Вячеслав Фетисов	2
1984	Канады Кубогы	Алексей Касатонов	7
1984	Донъя чемпионаты	Вячеслав Фетисов	2
1985	Донъя чемпионаты	Вячеслав Фетисов	2
1986	Донъя чемпионаты	Вячеслав Фетисов	2
1987	Донъя чемпионаты	Вячеслав Фетисов	2
1987	Канады Кубогы	Вячеслав Фетисов	2
1988	Олимпия уйындары	Вячеслав Фетисов	2
1988	Донъя чемпионаты	Вячеслав Фетисов	2
1989	Донъя чемпионаты	Вячеслав Фетисов	2
1990	Донъя чемпионаты	Вячеслав Быков	27
1991	Донъя чемпионаты	Владимир Константинов	16
1991	Канады Кубогы	Игорь Кравчук	3

Йыйылма команданың рекорд ҡуйыусылары

• 1970-се йылдарҙа йыйылма команданың төп триоһы
• 
  Борис Михайлов
• 
  Владимир Петров
• 
  Валерий Харламов

Йыйылма команда өсөн матчтар һаны буйынса

Уйынсы	Матчтар иҫәбе
Ҡапҡасылар
Владислав Третьяк	289
Виктор Коноваленко	117
Николай Пучков	89
Һаҡсылар
Вячеслав Фетисов	309
Алексей Касатонов	299
Валерий Васильев	283
Василий Первухин	281
Владимир Лутченко	278
Зинэтула Билялетдинов	244
Һөжүм итеүселәр
Александр Мальцев	319
Сергей Макаров	315
Валерий Харламов	290
Борис Михайлов	286
Владимир Петров	279
Владимир Крутов	254
Андрей Хомутов	226
Александр Якушев	221
Сергей Капустин	208
Игорь Ларионов	200
Вячеслав Быков	198
Виктор Жлуктов	196

|

Йыйылма команда өсөн голдар һаны буйынса

Уйынсы	Голдар иҫәбе
Һаҡсылар
Вячеслав Фетисов	96
Алексей Касатонов	57
Валерий Васильев	44
Владимир Лутченко	33
Иван Трегубов	30
Александр Рагулин	29
Александр Гусев	29
Һөжүм итеүмеләр
Александр Мальцев	212
Борис Михайлов	204
Сергей Макаров	190
Валерий Харламов	189
Владимир Петров	185
Владимир Крутов	149
Вячеслав Старшинов	147
Александр Якушев	145
Анатолий Фирсов	134
Сергей Капустин	118
Вениамин Александров	113
Владимир Викулов	104

Йыйылма команда өсөн матчтар иҫәбе буйынса (Донъя чемпионаттары һәм Олимпия уйындары)

Уйынсы	Матчтар иҫәбе
Ҡапҡасылар
Владислав Третьяк	117
Виктор Коноваленко	54
Николай Пучков	38
Һаҡсылар
Вячеслав Фетисов	123
Валерий Васильев	116
Владимир Лутченко	114
Александр Рагулин	102
Алексей Касатонов	97
Василий Первухин	92
Һөжүм итеүселәр
Александр Мальцев	126
Валерий Харламов	123
Сергей Макаров	123
Борис Михайлов	120
Владимир Петров	118
Александр Якушев	90
Владимир Крутов	90
Сергей Капустин	87
Андрей Хомутов	85
Вячеслав Старшинов	78
Виктор Жлуктов	77
Вячеслав Быков	77

|

Йыйылма команда өсөн голдар иҫәбе буйынса (Донъя чемпионаттары һәм Олимпия уйындары)

Уйынсы	Гол иҫәбе
Һаҡсылар
Вячеслав Фетисов	48
Алексей Касатонов	25
Валерий Васильев	18
Николай Сологубов	15
Иван Трегубов	14
Александр Рагулин	14
Һөжүм итеүселәр
Борис Михайлов	109
Александр Мальцев	94
Валерий Харламов	89
Владимир Петров	84
Вениамин Александров	68
Сергей Макаров	67
Анатолий Фирсов	66
Вячеслав Старшинов	64
Александр Якушев	64
Сергей Капустин	60
Крутов Владимир Евгеньевич‎	59
Владимир Викулов	52

Йыйылма команданы комплектлау

Һәр миҙгелдә йыйылма команданың нигеҙендә ЦСКА клубы тора. Донъя чемпионаттарында һәм олимпиадаларҙа, 39 турнирҙың 28-ендә ЦСКА уйынсылары составтың 50 һәм унан да күберәк процентын тәшкил итә. 1960 йылғы Олимпия уйындары һәм 1974 йылғы донъя чкмпионатында СССР йыйылмаһы «Крылья Советов» уйынсыларынан тора. Бынан тыш, 1962 йылғы донъя чемпионатына ойошторолған йыйылма командала иң күп уйынсылар Мәскәүҙең Динамо командаһында була. Ҡалған турнирҙарҙа ЦСКА вәкиллеге иң ҙур була.

Клубтар буйынса донъя чемпионаттары һәм олимпия уйындары

Клуб	Донъя чемпионаты 54	Донъя чемпионаты 55	ОУ 56	ДЧ 57	ДЧ 58	ДЧ 59	ОУ 60	ДЧ 61	ДЧ 62	ДЧ 63	ОУ 64	ДЧ 65	ДЧ 66	ДЧ 67	ОУ 68	ДЧ 69	ДЧ 70	ДЧ 71	ОУ 72	ДЧ 72	ДЧ 73	ДЧ 74	ДЧ 75	ОУ 76	ДЧ 76	ДЧ 77	ДЧ 78	ДЧ 79	ОУ 80	ДЧ 81	ДЧ 82	ДЧ 83	ОУ 84	ДЧ 85	ДЧ 86	ДЧ 87	ОУ 88	ДЧ 89	ДЧ 90	ДЧ 91	Всего	%
ЦСКА	10	10	10	10	11	10	7	7	4	6	9	10	11	9	11	10	11	12	13	13	9	7	7	9	6	9	10	11	11	10	12	14	12	12	13	13	14	12	10	7	398	52,16
Крылья Советов Мәскәү	4	4	3	3	4	4	8		1											1	4	8	4	3	3	3	1	2	2	1					1	2	1	2	1	2	71	9,31
Динамо Мәскәү	3	3	4	3	1	1	1	2	5	5	3	2	1	1	1	3	3	2	4	2	2	2	3	2	3	4	6	5	6	6	5	4	3	5	4	5	4	2	4	4	124	16,25
Электросталь				1						1																															2	0,26
Кировец Ленинград					1																																				1	0,13
Локомотив Мәскәү						2	1	3	2	1	1	1	1	1																											11	1,44
Спартак Мәскәү								3	3	3	3	3	3	5	5	5	4	4	3	2	5	3	5	4	5	3		1		3	5	2	3	1	2					1	86	11,27
Торпедо Горький								1	1	1	1	1	1	1	1		1	1					1				1	1	1	1		1	2	3	1	1					22	2,88
Химик Воскресенск								1	1					1			1								2		1										1	2		3	13	1,7
Автомобилист Свердловск																1																					1	1	1		4	0,52
СКА Ленинград																				2																		1			3	0,39
Динамо Рига																									1	1						1					1	1	1		6	0,79
Трактор Силәбе																											1	1		1				1	1	1	1	1			8	1,05
Салауат Юлаев Өфө																												1													1	0,13
Сокол Киев																																						1	1		2	0,26
Калгари Флэймз																																							2	1	3	0,39
Нью-Джерси Девилз																																							1	2	3	0,36
Квебек Нордикс																																							1	1	2	0,26
ТПС Турку																																							1		1	0,13
Лукко Раума																																								1	1	0,13
Фрибур-Готтерон																																								1	1	0,13
'	17	17	17	17	17	17	17	17	17	17	17	17	17	18	18	19	20	20	20	20	20	20	20	18	20	20	20	22	20	22	22	22	20	22	22	22	23	23	23	23	763

1962 йылғы донъя чемпионатына команда составы белешмә өсөн бирелә, һәм дөйөм иҫәпкә алынмай, сөнки СССР йыйылма командаһы ҡатнашыуҙан баш тарта.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Ҡыҙыл машина (Красная машина)
• Шайбалы хоккей буйынса Рәсәй йыйылма командаһы