Бірута

вялікая княгіня літоўская From Wikipedia, the free encyclopedia

Бірута
Remove ads

Бірута (? — сярэдзіна жніўня 1382) — вялікая княгіня літоўская, жонка Кейстута.

Хуткія факты Дата нараджэньня, Месца нараджэньня ...

Пра жыцьцё вялікай княгіні захавалася вельмі мала зьвестак.

Remove ads

Імя

Біротэ або Берот (Bierotte, Berotus[1][2]) — імя германскага паходжаньня[3]. Іменная аснова -бер- (-бір-) (імёны ліцьвінаў Бірын, Бірыбольд, Бэрвольд; германскія імёны Birin, Beribald, Berwoldus) паходзіць ад гоцкага baira[4], германскага bero 'мядзьведзь'[5]. Апроч таго, адзначалася германскае імя Baruthus (Bar-uth)[6].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: imenem Birutu… pannu Birutu (Хроніка Быхаўца)[7]; з едной жоны Бириты (Хроніка літоўская і жамойцкая)[8].

Remove ads

Біяграфія

Паходжаньне яе няпэўнае[9]. Паводле зьвестак Хронікі Быхаўца, якія большасьцю дасьледнікаў разглядаюцца як мітычныя[9], паходзіла з Палангі ў Жамойці:

Пануючы ў Троках і ў Жамойці, Кейстут пачуў пра дзеўку з Палонкі іменем Бірута, якая багам сваім, паводле звычаю паганскага, паабяцала дзявоцтва захоўваць, і саму яе людзі лічылі за багіню.

Арыгінальны тэкст  (ст.-бел.)
Y panuiuczy Kestutiu na Trocech y na Żemoyty, y wsłyszał dewku na Połondze, imenem Birutu, kotoraja dewka bohom swojm, podłuh obyczaiu pohanskoho, poszlubiła czystość chowaty, y sama była chwalena od ludey za bohiniu.

Хроніка Быхаўца

Пэўнай лічыцца толькі тая інфармацыя, што яна належала да дробнага баярскага або нават простага люду[9].

Thumb
Кейстут і Бірута, 1872 г.

Паводле гэтай жа крыніцы, Кейстут пабачыў дзяўчыну ў Паланзе, закахаўся і прымусам узяў у жонку.

І князь Кейстут сам прыехаў да яе, і спадабалася вялікаму князю дзеўка, бо была яна вельмі прыгожая і разумная, і прасіў ён яе, каб стала яму жонкаю. Але яна не хацела згадзіцца і адказала яму: «Я паабяцала багам сваім дзявоцтва захоўваць да канца жыцьця свайго». Але князь Кейстут узяў яе адтуль сілаю і прывёз зь вялікаю пашанаю да пасада свайго, у Трокі. Запрасіўшы братоў сваіх, ён справіў зь імі вялікае вясельле і ўзяў тую панну Біруту сабе за жонку.

Арыгінальны тэкст  (ст.-бел.)
Y pryiechał kniaź Keystutey sam, i spodobałasia welikomu kniaziu dewka, iż była welmi krasna y razumna, y prosił jeie, aby iemu była małżonkom; i ona ne choteła zwolity y odkażała jemu, iż «ja poszłubiła bohom swojm czystost' chowat' do żywota swoieho». Y kniaź Keystuty wziął jeje mocne z toho mista y prowadył jeje do stolca swojeho wo welikoy poczestnosty, do Trokow, y obosławszy bratiiu swoju y wczynił welikoie wesele z bratyieiu swoieiu, y poniał tuiu pannu Birutu sobi za żonu.

Хроніка Быхаўца

Шлюб паміж вялікім князем і Бірутай адбыўся толькі па сьмерці Гедзіміна, не раней за 1342 год.

У часе змаганьня за ўладу ў Вялікім Княстве Літоўскім паміж Кейстутам і ягоным пляменьнікам Ягайлам (1382 год) знаходзілася спачатку ў Горадні, пазьней у Берасьці, дзе вытрымала аблогу свайго заця мазавецкага князя Януша. Па паразе мужа разам зь дзецьмі — у зьняволеньні ў Крэўскім замку.

Згодна з крыжацкімі хронікамі, на загад Ягайлы і Скіргайлы яе ўтапілі. Адначасна ў якасьці помсты за закатаванага Кейстутам Вайдылу павесілі ейнага дзядзьку Відзімонта[9].

Сярод нашчадкаў, якіх Бірута нарадзіла Кейстуту, — Вітаўт, будучы вялікі князь літоўскі.

Remove ads

Памяць

У сучаснай Летуве вялікая княгіня Бірута (лет. Birutė) лічыцца адной з найбольш папулярных асобаў. Да яе ставяцца як да сымбаля жаноцкасьці.

У цэнтры Палангі знаходзіцца скульптурная выява Біруты, ёй прысьвячаюцца літаратурныя творы, існуе шмат легендаў.

Паводле аднаго з паданьняў, вялікую княгіню пахавалі на гары ў Паланзе[10], якая цяпер носіць ейнае імя. У 1869 годзе на гэтым месцы збудавалі невялікую капліцу.

Галерэя

Крыніцы

Літаратура

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads