Вайскова-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранай абароны Беларусі

Вайскова-паветраныя сілы й войскі супрацьпаветранае абароны Беларусі — адзін зь відаў Узброеных сілаў Рэспублікі Беларусь, створаны 8 лістапада^[1] 2001 году ў выніку аб’яднаньня Вайскова-паветраных сілаў Рэспублікі Беларусь з Войскамі супрацьпаветранае абароны. Прызначаны для прыкрыцьця адміністрацыйных, ваенных, эканамічных цэнтраў Рэспублікі Беларусь і груповак яе войскаў ад удараў суперніка з паветра, а таксама для паразы аб’ектаў і войскаў суперніка й забесьпячэньня баявых дзеяньняў Сухапутных войскаў.

ВПС і ВСПА Беларусі
Эмблема ВПС і СПА РБ
Гады існаваньня	з 2001 г.
Краіна	Беларусь
Падпарадкаваньне	Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь
Уваходзіць у	Узброеныя сілы Рэспублікі Беларусь
Тып	Вайскова-паветраныя сілы й Войскі супрацьпаветранай абароны
Функцыя	Прыкрыцьцё гарадоў і войскаў ад удараў з паветра
Узбраеньне	Верталёты, самалёты, зэнітныя ракетныя комплексы
Дзейны камандзір	Алег Двігалёў

Структура

Сьцяг ВПС і СПА Рэспублікі Беларусь

ВПС і войскі СПА Рэспублікі Беларусь маюць у сваім складзе наступныя роды войскаў:

• ВПС,
• зэнітныя ракетныя войскі,
• радыётэхнічныя войскі.
• спэцыяльныя войскі й службы

Арґанізацыйна, ВПС і войскі СПА ўключаюць:

• Заходняе апэратыўна-тактычнае камандаваньне,
• Паўночна-заходняе апэратыўна-тактычнае камандаваньне,
• вайсковыя часткі непасрэднага падначаленьня,
• вайсковыя часткі апэратыўнага, тэхнічнага й тылавога забесьпячэньня

Пункты базаваньня

• 61-я зьнішчальная авіябаза (Баранавічы, Берасьцейская вобласьць)
• 116-я штурмавая авіябаза (Ліда, Гарадзенская вобласьць)
• 50-я транспартна-баявая (зьмяшаная) авіябаза (Мачулішчы, Менскі раён)
• 181-я баявая верталётная авіябаза (Пружаны, Берасьцейская вобл.)^[2]

Баявы склад

На красавік 2012 г. войскі супрацьпаветранай абароны Беларусі налічвалі звыш 500 вайскоўцаў і асобаў цывільнага пэрсаналу. Асабовы склад штодня падчас баявога дзяжурства суправаджаў звыш 400 паветраных суднаў. На ўзбраеньні стаялі аўтаматызаваныя сыстэмы кіраваньня «Бор», «Паляна-РБ» і «Рыф-Р» беларускай распрацоўкі і вытворчасьці^[3].

Пазначэньне фармаваньня ці часьці	Узбраеньне й абсталяваньне	Месца разьмяшчэньня
Камандаваньне Ваенна-паветраных сілаў і войскаў СПА		Менск
Паўночна-заходняе апэратыўна-тактычнае камандаваньне		Мачулішчы
Заходняе апэратыўна-тактычнае камандаваньне		Баранавічы
61-я зьнішчальная авіябаза	Су-30 МІГ-29	Баранавічы
50-я зьмяшаная авіябаза	Іл-76АД Ан-12 Ан-26	Мачулішчы
116-я ґвардзейская Радомская Чырванасьцяжная штурмавая авіяцыйная база	Су-25 Су-25УБ	Ліда
206-ы цэнтар падрыхтоўкі лётнага складу	L-39	Ліда
483-я база аховы, абслугоўваньня й забесьпячэньня		Менск
8-я радыётэхнічная брыгада		Баранавічы
49-ы радыётэхнічны полк		Валер'янава
56-ы Тыльзыцкі асобны полк сувязі		Менск
83-ы асобны інжынэрна-аэрадромны полк		Бабруйск
1-ы зэнітна-ракетны полк		Горадня
15-я зэнітная ракетная брыгада	зэнітныя ракетныя комплексы «Тор-М2К» і «С-300»	Фаніпаль
29-я зэнітна-ракетная брыгада		Барысаў
56-я зэнітна-ракетная брыгада		Слуцак
115-ы зэнітна-ракетны полк		Берасьце
120-я Яраслаўская зэнітна-ракетная брыгада		Баранавічы
302-я зэнітна-ракетная брыгада		Даманава
377-ы зэнітна-ракетны полк		Полацак
825-ы зэнітна-ракетны полк		Полацак
927-ы цэнтар падрыхтоўкі й ужываньня бесьпілотных авіяцыйных комплексаў		Бяроза

Тэхніка і ўзбраеньне

Крыніцы ^[4][5][6]

Тып	Вытворчасьць	Выява	Колькасьць	Нататкі
Самалёты
Баявыя самалёты
Су-27 Су-27УБ	СССР/ Беларусь		20 3	Беларуская мадэрнізацыя й рамонт
МІГ-29 / МІГ-29БМ МІГ-29УБ	СССР/ Беларусь		40 1	Беларуская мадэрнізацыя й рамонт з 2002 году
Су-25 Су-25УБ	СССР		70 6
Транспартныя самалёты
Іл-76М	СССР		4
Ан-26	СССР		6
Навучальныя самалёты
L-39	ЧССР		10
Верталёты
Транспартныя верталёты
Мі-8	СССР		125
Мі-6	СССР		29
Мі-26	СССР		14
Ударныя верталёты
Мі-24В	СССР		50
Выведвальныя верталёты
Мі-24К	СССР		8
Мі-24Р	СССР		8
СПА
С-300ПС	СССР		2 дывізіёна	Пастаўлены ў 2005—2006 гадах са складу УС РФ, аплата па бартары васьміосьнымі шасі МЗКТ-79221 для ракетных комплексаў РС-12М1 «Таполя-М»
С-125	СССР/ Беларусь			Печора-2Т/2ТМ, беларуская мадэрнізацыя
Бук	СССР		12 батарэяў
С-200	СССР		4 дывізіёны
ЗРК «Тор-М2»	Расея		3 батарэі	Са сьнежня 2011 г. у 120-й зэнітна-ракетнай брыгадзе (Баранавічы), у тым ліку на колавым шасі Менскага заводу колавых цягачоў[7].

Аварыйнасьць

Су-27УБМ за пятнаццаць хвілінаў да катастрофы на авіяшоў ў Польшчы

Паводле афіцыйных дадзеных, апублікаваных у сьнежні 2007 году, з траўня 1997 году ў ВПС і ВСПА Беларусі не было ніводнага авіяцыйнага здарэньня^[8]. Катастрофа зьнішчальніка Су-27 у 2009 годзе стала, верагодна, першаю стратаю за 12 гадоў. Інфармацыя пра колькасьць лётных здарэньняў у 1990-я гады адсутнічае, вядомыя толькі некаторыя выпадкі.

• 23 траўня 1996 году падчас трэніравальнага палёту разьбіўся Су-27. Пілёт Уладзімер Карват адвёў падальную машыну ад населенага пункту й быў пасьмяротна ганараваны званьнем Героя Беларусі.
• 24 траўня 1997 году падчас трэніравальнага палёту разьбіўся Су-17, пілёт Сяргей Пагрэбан загінуў^[9].
• 30 жніўня 2009 году падчас выступу на авіяцыйным шоў у Польшчы разьбіўся Су-27УБМ. Загінулі абодва чальцы экіпажа — палкоўнікі Аляксандар Марфіцкі й Аляксандар Жураўлевіч^[10].
• 21 красавіка 2010 году падчас трэніравальнага палёту ва ўмовах абмежаванае бачнасьці адбылося сутыкненьне ў паветры двух самалётаў МІГ-29. Пілот аднаго з самалётаў катапультаваўся. Іншы самалёт пасьпяхова прызямліўся на базавым аэрадроме.^[11]
• 29 лістапада 2011 году поруч Пружанаў разьбіўся верталёт Мі-24, загінулі тры чалавекі^[12].
• 12 чэрвеня 2012 году паблізу вёскі Навіны Наваградзкага раёну разьбіўся Су-25 116-й штурмавой авіяцыйнай базы; пілёт Мікалай Грыднеў загінуў^[13].

Здарэньні

• 12 верасьня 1995 году тры паветраныя шары, якія змагаліся за кубак Гордана Бэнэта, заляцелі ў беларускую паветраную прастору. Нягледзячы на той факт, што арґанізатары паведамілі беларускаму ўраду пра гонку яшчэ ў траўні й што пляны палётаў былі таксама прадстаўленыя, беларускія вайскова-паветраныя сілы зьбілі адзін паветраны шар. Загінулі двое амэрыканскіх грамадзянаў. З двух астатніх паветраных шароў адзін быў змушаны адразу экстрана прызямліцца, а іншы прызямліўся празь дзьве гадзіны пасьля здарэньня з прычыны пагаршэньня надвор’я. Экіпажы двух паветраных шароў былі аштрафаваны за ўезд у Беларусь бязь візы, а затым вызваленыя^[14][15].
• 4 ліпеня 2012 году швэдзкі самалёт выляцеў з аэрадрому ў Пацюнах (Летува, Ковенскі раён), перасёк мяжу беларускае паветранае прасторы ў раёне Дзевянішак (побач з Салечнікамі ды Іўем), праляцеў над Івянцом^[16] і, па некаторых меркаваньнях, лятаў нават над Менскам^[17]. Паводле сьцьверджаньняў імаверных удзельнікаў інцыдэнту, лётчыкі скідвалі з самалёта пакеты з парашутамі, на якія былі прывязаныя цацкі ў выглядзе мядзьведзяў з улёткамі, што заклікалі да абароны свабоды слова ў Рэспубліцы Беларусь. Пілёты заўляюць, што ў выпадку затрыманьня беларускімі ўладамі яны плянавалі знайсьці прытулак у амбасадзе Швэцыі і што акцыя плянавалася цэлы год, таксама ў раёне Менску іх выклікалі дыспэтчары менскага аэрапорту. У мэтах пілётаў спачатку быў намер скінуць цацкі на рэзыдэнцыю прэзыдэнта Беларусі, але потым пілёты пабаяліся гэта рабіць^[18].

Спачатку кіраўніцтва Беларусі адмаўляла факт парушэньня мяжы, але потым прызнала яго^[19]. 31 ліпеня 2012 г. Аляксандар Лукашэнка адправіў у адстаўку старшыню Дзяржаўнага памежнага камітэту Беларусі ґенэрал-маёра Ігара Рачкоўскага і камандуючага войскамі СПА Беларусі ґенэрал-маёра Дзьмітрыя Пахмелкіна^[20]. Да таго ж, Прэзыдэнт пазбавіў пасады й віцэ-прэм’ера Сяргея Румаса^[21]