Вялёна

Вялёна (лет. Veliuona) — мястэчка ў Летуве, на рацэ Нёмане. Цэнтар староства Юрбурскага раёну Таўроскага павету. Насельніцтва на 2001 год — 883 чалавекі.

Гэта артыкул пра мястэчка ў Летуве. Калі вам патрэбны артыкул пра места ў Латвіі, глядзіце артыкул Віляны.

Вялёна лац. Vialona
лет. Veliuona
Герб Вялёны
Краіна:	Летува
Павет:	Таўроскі
Раён:	Юрбурскі
Староства:	Вялёнскае
Вышыня:	65 м н. у. м.
Насельніцтва:	883 чал. (2001)
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Паштовы індэкс:	LT-74054
Геаграфічныя каардынаты:	55°4′56″ пн. ш. 23°16′16″ у. д.
Вялёна на мапе Летувы Вялёна
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Вялёна — даўняе магдэбурскае места гістарычнай Жамойці.

Назва

Асноўны артыкул: Вілун

Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, назва Вялёна ўтварылася ад гоцкага імя Wilun^[1].

Упершыню ўпамінаецца як Willune (1412 год)^[2].

Гісторыя

Паводле паданьня, на адным з пагоркаў Вялёны спачыў вялікі князь Гедзімін; у 1923 годзе ўлады Летувы паставілі помнік «магіла Гедзіміна»

У 1291 годзе ў Хроніцы Прускай зямлі Пятра з Дусбургу ўпамінаецца паселішча пад назвай Junigede, якое зьвязваюць зь пазьнейшай Вілюнай (Вялёнай)^[3].

Зь Вілюнай (Вяленай) мае повязь адзіны гістарычны пісьмовы ўпамін пра аўкштотаў (у адрознасьць ад Аўкштоты як геаграфічнай назвы). Ён датуецца 1412 годам і зьмяшчаецца ў дакумэнце Тэўтонскага ордэну, выкарыстаным на арбітражным працэсе. Гэты дакумэнт засноўваецца на апытаньнях пажылых людзей, пераважна былых служкаў ордэну, у тым ліку жамойтаў: «Таксама замак Вілюна прускія браты заваявалі 11 гадоў таму ад няверных і ворагаў нашай веры ліцьвінаў, якіх называлі аўкштотамі^[4], а кіраўнікамі ў іх былі Сурмін, Матывік і Гаштольд. А таксама, што памянёныя кіраўнікі, ад якіх быў адваяваны замак Вілюна, як ужо пісалася, былі ліцьвінамі, і іх род і цяпер завецца ліцьвінкамі і ліцьвінамі, і жывуць яны ў Літве, у Кульве каля Вількаміру, а не ў жамойцкай зямлі. Таксама, што і замак Вілюна, да яго заваяваньня прускімі братамі, як ужо казалі, утрымліваўся і забясьпечваўся ліцьвінамі, якіх звалі і цяпер яшчэ называюць аўкштотамі^[5], а не жамойтамі»^[2].

У 1421 годзе вялікі князь Вітаўт заснаваў тут каталіцкую парафію. Вялёнскі касьцёл належыць да найстарэйшых касьцёлаў сучаснай Летувы. У 1636—1644 гадох яго рэканструяваў князь Альбрэхт Станіслаў Радзівіл.