Віньніца - Wikiwand

Віньніца (па-ўкраінску: Вінниця) — места на захадзе цэнтральнай часткі Ўкраіны, на рацэ Паўднёвым Бугу. Адміністрацыйны цэнтар Віньніцкай вобласьці і Віньніцкага раёну. Плошча 79,94 км². Насельніцтва на 2017 год — 372 672 чал. Знаходзіцца за 199 км на паўднёвы захад ад Кіева. Чыгуначны вузел.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Віньніца (неадназначнасьць).

Хуткія факты

Remove ads

Віньніца — гістарычны цэнтар усходняга Падольля.

Remove ads

Этымалёгія назвы

Назва места паходзіць ад стараславянскага слова «вѣно» — дарунак. Існуюць яшчэ некалькі вэрсіяў, якія тлумачаць тапонім: «віньніца» або вінакурня — прадпрыемства, на якім выраблялася віно, і Віньнічка — рэчка.

Гісторыя

1363: першыя згадкі ў гістарычных дакумэнтах, фартэцыя Вялікага Княства Літоўскага.
1400—1569: адбылося 30 вялікіх нападаў на Віньніцу з боку татараў і туркаў.^[2]
1553: у Віньніцы было 429 дамоў, працавалі 42 карчмы і 2 млыны; празь места праходзіў гандлёвы шлях на Чарнаморскае ўзьбярэжжа.
1558: на высьпе «на павароце Паўднёвага Буга» ўзьвялі новы замак.
1559: места перанесьлі бліжэй да замка.
1665/66: цэнтар павету Брацлаўскага ваяводзтва.
1569: згодна з умовамі Люблінскай уніі перайшла да Каралеўства Польскага; у Віньніцы заснавалі брацтва Кузьмы і Дзям’яна, пры якім дзейнічала школа.
кан. XVI ст.: буйны гандлёвы і рамесны цэнтар Брацлаўшчыны.
1598: у Віньніцу перанесьлі сталіцу Брацлаўскага ваяводзтва.
пач. XVII ст.: у месьце было каля 4 тыс. жыхароў (у 1604 року 702 будынкі, у 1629 — 787).^[2]
1610—1617: у Віньніцы збудавалі езуіцкі кляштар (у 1642 року пачаў працаваць калегіюм).
1624: у месьце пачаў дзейнічаць дамініканскі кляштар.
30 траўня 1640: атрымала Магдэбурскае права і герб «2 шаблі і 2 вудачкі».
1651: казацкія загоны разьбілі каля Віньніцы войска Рэчы Паспалітай.
1672—1699: знаходзілася пад турэцкай акупацыяй.
2-я пал. XVIII ст.: у Віньніцы працавала мануфактура.
1793: у выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, цэнтар намесьніцтва.
1798: цэнтар павету Падольскай губэрні.
1871: каля места прайшла чыгунка Кіеў — Балта — Адэса.
1913: адкрыты рух электрычнага трамвая
1914: цэнтар Падольскай губэрні.
1918: тройчы была месцам разьмяшчэньня ўрадавых структураў УНР.
1920: у складзе ЎССР.
1932: цэнтар вобласьці.
1937—1941: у Віньніцы НКУС праводзіў масавыя расстрэлы насельніцтва; агульная колькасьць рэпрэсаваных склала каля 20 тыс. чалавек.
19 ліпеня 1941 — 20 сакавіка 1944: знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

Remove ads

Насельніцтва

Колькасьць

XIX стагодзьдзе: 1887 год — 23 591 чал., зь іх 32% праваслаўных, 7—8% каталікоў, 1—5% старавераў, 0—2% эвангелістаў, 58,5% юдаістаў.^[3]; 1897 год — 28,9 тыс. чал.
XX стагодзьдзе: 1913 год — 45 тыс. чал.; 1939 год — 92,9 тыс. чал.; 1959 год — 122 тыс. чал.^[4]; 1970 год — 212 тыс. чал.^[5]; 1991 год — 380,9 тыс. чал.^[6]
XXI стагодзьдзе: 2001 год — 356,7 тыс. чал.^[7]; 2015 год — 372,5 тыс. чал.

Мова

Больш інфармацыі украінская мова, расейская ...

Насельніцтва па роднай мове (2001)
украінская мова	расейская	беларуская
84,73%	14,36%	0,06%

Эканоміка

Харчовая, хімічная, лёгкая, дрэваапрацоўчая прамысловасьць; машынабудаваньне (у тым ліку заводы трактарных агрэгатаў, інструмэнтальны, электратэхнічны, радыётэхнічнай апаратуры, падшыпнікаў).

Славутасьці

Былы касьцёл і кляштар дамініканаў (1760), цяпер праваслаўная царква Праабражэньня Гасподняга
Гістарычная забудова места: гатэль «Савой», дом капітана Чаткова, жаночая гімназія, рэальная вучэльня і інш.
Дом А. Брусілава
Дом-музэй М Кацюбінскага
Касьцёл і кляштар езуітаў (1610—1617, цяпер краязнаўчы музэй і абласны архіў)
Касьцёл Найсьв. Панны Марыі Анёльскай (1760)
Музэй-сядзіба М. Пірагова
Пажарная вежа — візытоўка места
Царква Сьв. Мікалая (1746)

Remove ads