Гісторыя Бабра

Бобр — магдэбурскае мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны). Да нашага часу тут захавалася сядзіба Барталамеяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся Мікольская царква (клясыцызм, 1842), зруйнаваная савецкімі ўладамі, і касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (нэаготыка, 1862).

Панарама мястэчка. Альтанка, 1918^[1]

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Бобр датуецца 1516 годам, калі князь Іван Друцкі-Красны адпісаў яго разам з Сакаловічамі і Недаходавым сваёй жонцы Марыне з князёў Заслаўскіх. У 1559 годзе мясьціна згадваецца як уладаньне Хадкевічаў. Захаваўся дакумэнт 1573 году на перадачу Бабра ў заставу швагру Яна Хадкевіча Станіславу Пацу, у якім паселішча значыцца як мястэчка Аршанскага павету Віцебскага ваяводзтва. У гэты час тут, паводле інвэнтару, быў 71 дом, дзейнічаў гасьціны двор^[2].

Як сьведчыць інвэнтар, у 1614 у Бабры было 180 аселых мяшчанскіх двароў (пляцаў) на абодвух берагах рэчкі. Апрача таго, мяшчанам належала 90 надзелаў ворыўнай зямлі, вымеранай у валоках і моргах, і 16 г.зв. «гуменных» пляцаў пад гаспадарчымі пабудовамі. Сярод уладальнікаў валокаў і гуменных пляцаў сустракаюцца прозьвішчы яшчэ прыкладна 44 мяшчанаў, не пазначаных у ліку ўладальнікаў мяшчанскіх пляцаў. У Бабры існавала царква, сьвятару якой айцу Фёдару належалі пляц і валока, вольныя ад усіх падаткаў. Упамінаецца таксама карчма на Рынку, вадзяны млын з двума коламі і мост, якія здаваліся ў арэнду. У 1699 маёнткам валодаў Бэнэдыкт Сапега, які ў 1700 годзе прадаў яго Яну Казімеру Лендорфу.

Пячатка з гербам места, 1735

У 1733 Бобр перайшоў у валоданьне Агінскіх. На 1743 у мястэчку было 60 дымоў. У 1760 тут збудавалі драўляны касьцёл; мястэчка налічвала каля 100 двароў і было найбольшым з усіх паселішчаў сучаснай Крупшчыны.

1 сьнежня 1762 (паводле іншых зьвестак у 1735^[3] кароль і вялікі князь Аўгуст Сас надаў Бабру Магдэбурскае права і герб: «у блакітным полі дзьве збройныя постаці сьвятых Глеба і Барыса ў каронах»^[4].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Бобр апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Сеньненскага павету Магілёўскай губэрні. У 1828 у мястэчку пачала працаваць цагельня. У 1842 тут збудавалі царкву, у 1862 — мураваны касьцёл. На 1859 — 67 жылых і 29 пустых двароў, штогод праводзіўся кірмаш.

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1868 з мэтаю маскалізацыі краю расейскія ўлады адкрылі ў Бабры народную вучэльню. На 1885 у мястэчку існавалі 2 царквы, касьцёл, капліца, сынагога, лячэбніца на 12 месцаў, народная вучэльня, праваслаўная і 3 юдэйскія школы, 2 млыны, 22 крамы; штогод праводзіліся 3 кірмашы. У 1904 працавалі 2 цагельні. На 1907 — 445 будынкаў. У Першую сусьветную вайну ў 1918 мястэчка занялі нямецкія войскі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 згодна з Трэцяй Устаўной граматай Бобр абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 Бобр вярнулі БССР. 27 верасьня 1938 статус паселішча панізілі да вёскі, аднак ужо 17 лютага 1941 яно атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У Другую сусьветную вайну зь ліпеня 1941 да 27 чэрвеня 1944 Бобр знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

З 31 сакавіка 1977 году да 18 лютага 2010 году цэнтар Бобрскага пасялковага савету. З 31 сьнежня 2013 году цэнтар Бобрскага сельсавету^[5].

Галерэя

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Рынак. Касьцёл, 1913
• 
  Вуліца Магілёўская. Царква, да 1918^[6]
• 
  Панарама мястэчка, да 1918^[7]
• 
  Панарама мястэчка. Царква, 1918
• 
  Панарама мястэчка. Млын, 1918
• 
  У бок Зарэчча, да 1918
• 
  Сядзіба Барталамеяў, да 1918^[8]
• 
  Сядзіба Барталамеяў, да 1918
• 
  Земская ўправа, да 1918
• 
  Местачкоўцы, да 1918