Забрэзьзе

Забрэ́зьзе^[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Бандароўцы. Уваходзіць у склад Гародзькаўскага сельсавету Валожынскага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 258 чалавек. Знаходзіцца за 12 км на паўночны захад ад Валожына, за 4 км ад чыгуначнай станцыі Валожын.

Забрэзьзе лац. Zabreźzie
Занядбаны гаспадарчы двор былой сядзібы
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Менская
Раён:	Валожынскі
Сельсавет:	Гародзькаўскі
Насельніцтва:	258 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1772
Паштовы індэкс:	222353
СААТА:	6220820033
Нумарны знак:	5
Геаграфічныя каардынаты:	54°11′0″ пн. ш. 26°29′0″ у. д.
Забрэзьзе на мапе Беларусі ± Забрэзьзе Забрэзьзе
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Забрэзьзе — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны). Да нашага часу тут захаваўся гаспадарчы двор былой сядзібы Некрашэвічаў, помнік архітэктуры XIX ст.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню паселішча ўпамінаецца ў XV ст. пад назвай Забераж як радавое ўладаньне Забярэзінскіх і Дарагастайскіх. У 1456 годзе Забярэзінскія збудавалі тут касьцёл. У другой палове XVI—XVII стагодзьдзях маёнтак знаходзіўся ў валоданьні Збараскіх, Слушкаў, Коцелаў, Кішкаў.

У канцы XVI ст. паселішча значыцца як Забярэзьзе. На 1626 год тут было 70 двароў, касьцёл, царква Сьвятога Спаса, карчма. У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) маскоўскія захопнікі зьнішчылі тутэйшы касьцёл, адноўлены ў 1695 годзе. 3 2-й паловы XVIII ст. мястэчкам валодалі Комары.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Забрэзьзе апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Ашмянскім павеце. У канцы XIX ст. у мястэчку было 8 двароў, царква, касьцёл, капліца, багадзельня, школа. У пачатку XX ст. у Забрэзьзі дзеялі царква і касьцёл, працавала расейская народная вучэльня.

У Першую сусьветную вайну (1915—1918) праз Забрэзьзе праходзіла лінія фронту, у лютым 1918 году мястэчка занялі войскі Нямецкай імпэрыі

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Забрэзьзе абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яно ўвайшло ў склад Беларускай ССР^[2]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Забрэзьзе апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Валожынскім павеце Віленскага ваяводзтва.

У 1939 годзе Забрэзьзе ўвайшло ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стала цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1971 год тут было 185 двароў, на 1993 год — 187. 30 кастрычніка 2009 году ў зьвязку зь ліквідацыяй Забрэскага сельсавету вёску перадалі ў склад Гародзькаўскага сельсавету^[3].

• Старыя здымкі і графіка
• 
  Касьцёл, 1897 г.
• 
  Касьцёл, каля 1900 г.
• 
  Царква-мураўёўка, каля 1900 г.
• 
  Праект сынагогі, 1907 г.

Насельніцтва

Новы касьцёл

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1869 год — 57 чал.^[4]; 1895 год — 127 чал. (80 праваслаўных, 7 каталікоў і 40 юдэяў) у мястэчку Забрэзьзе і 85 чал. (80 праваслаўных і 5 каталікоў) у вёсцы Забрэзьзе^[5]
• XX стагодзьдзе: 1901 год — 274 чал.; 1971 год — 581 чал.; 1993 год — 443 чал.^[6]; 1999 год — 398 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2010 год — 258 чал.

Інфраструктура

Былая бібліятэка

У Забрэзьзі працуе пошта. Школа існавала да 2007 году, бібліятэка — да 2015 году.

Турыстычная інфармацыя

Царква-мураўёўка

Славутасьці

• Гаспадарчы двор (XIX ст.)
• Царква Зьвеставаньня Багародзіцы (1867; мураўёўка)

Страчаная спадчына

• Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (1695)
• Сядзіба Некрашэвічаў «Вялікі Двор» (XIX ст.)