Заір Азгур

Заір Ісакавіч Азгу́р (15 студзеня [ст. ст. 2 студзеня] 1908, вёска Маўчаны Сеньненскага павету Магілёўскай губэрні — 18 лютага 1995, Менск) — беларускі скульптар, народны мастак СССР (1973)^[2].

Заір Азгур
Дата нараджэньня	15 студзеня 1908(1908-01-15)[1]
Месца нараджэньня	Застадольле, Машканская воласьць[d], Сеньненскі павет[d], Магілёўская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	18 лютага 1995(1995-02-18) (87 гадоў)
Месца сьмерці	Менск, Беларусь
Месца пахаваньня	Усходнія могілкі
Месца вучобы	Віцебская народная мастацкая вучэльня[d] (1925) Інстытут жывапісу, скульптуры і архітэктуры імя Рэпіна[d] (1928) Нацыянальная акадэмія выяўленчага мастацтва і архітэктуры[d] (1929) Вышэйшы мастацка-тэхнічны інстытут[d] Тбіліская акадэмія мастацтваў[d]
Занятак	скульптар, маляр, палітык
Сябра ў	Саюз маляроў СССР[d]
Жанры	скульптура
Узнагароды
Подпіс
Заір Азгур у Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў в. Маўчаны, Сеньненскі павет, Магілёўская губэрня, Расейская імпэрыя (цяпер гэтая вёска ўвайшла ў склад вёскі Застадольле Сеньненскага раёну Віцебскай вобласьці). У 1922 годзе паступіў у Віцебскі мастацка-практычны інстытут^[3][4] (у 1923 годзе перайменаваны ў Віцебскі мастацкі тэхнікум). Паводле іншых зьвестак, паступіў у 1923 годзе^[5]. У 1923 годзе пачаў ўдзельнічаць у мастацкіх выставах у Менску, ^[6], навучаўся ў Марка Шагала і Міхаіла Керзіна. Скончыў тэхнікум у 1925 годзе. Ад 1925 да 1928 году навучаўся ў Акадэміі мастацтваў у Ленінградзе у Р. Р. Баха, М. Мізьнера, У. Лішава^[7]. Вучыўся ў Мастацкім інстытуце ў Кіеве (1928—1929). Вышэйшую асьвету атрымаў за кошт грашовага ахвяраваньня Якуба Коласа, для жонкі якога ў 1945 годзе зрабіў помнік на Вайсковых могілках у Менску^[8]. Заслужаны дзяяч мастацтваў БССР (1939). Народны мастак БССР (1944). У 1945 годзе ажаніўся на Галіне Гарэлавай, дачцы акадэміка Г. М. Гарэлава. Ляўрэат Сталінскай прэміі другой ступені (1946; 1948). Правадзейны сябар Акадэміі мастацтваў СССР (1958). Народны мастак СССР (1973).

З 1980 году працаваў у Менску, старшыня Майстэрні скульптуры АМ СССР. Узнагароджаны ордэнам Працоўнага Чырвонага Сьцяга (1940 і 1949), ордэнам Леніна (1955 і 1978), у 1971 — ордэнам Кастрычніцкай рэвалюцыі, у 1978 — ордэнам «Дружба народов». Сярод вядомых узнагарод таксама Срэбны мэдаль Сусьветнай выставы ў Брусэлі (1958) і мэдаль Францішка Скарыны (1992).

Памёр 18 лютага 1995 году ў Менску. Пахаваны на Ўсходніх могілках.

Узнагароды й ганаровыя званьні

• Ордэн Чырвонай Зоркі (1943)
• Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцяга СССР (1940, 1949)
• Мэдаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» (1945)
• Мэдаль «За перамогу над Нямеччынай ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» (1946)
• Мэдаль «Партызану Айчыннай вайны» I-й ступені (1948)
• Сталінская прэмія другой ступені (1946; 1948)
• Ордэн Леніна (1955, 1958)
• Срэбны мэдаль Сусьветнай выставы ў Брусэлі (1958)
• Заслужаны дзяяч мастацтваў Дагестана (1960)
• Ордэн Кастрычніцкай рэвалюцыі (1971)
• Герой Сацыялістычнай Працы (1978)
• Ордэн Сяброўства народаў (1978)
• Мэдаль «Ветэран працы» (1982)
• Мэдаль Францішка Скарыны (1992)

Памяць

Памятная манэта НБРБ, прысьвечаная З. Азгуру, 2008 год

• Імя З. І. Азгура мае адна з вуліцаў(be) Менску.
• 18 лютага 2000 году на вуліцы Азгура ў Менску адчынены^[9] мэмарыяльны музэй-майстэрня З. І. Азгура ў будынку творчай майстэрні, пабудаванай у 1984^[10] годзе па праекце архітэктара В. Н. Аладава.
• Мэмарыяльная дошка ў памяць аб скульптары ўсталявана ў горадзе Менску на фасадзе дома № 13 па праспэкце Незалежнасьці, у якім жыў З. І. Азгур^[11].
• Мэмарыяльная дошка на будынку былога мастацкага тэхнікума, у якім навучаўся З. І. Азгур, у Віцебску (вуліца Суворава, 3).
• Імя З. І. Азгура носіць першая сярэдняя агульнаадукацыйная школа і вуліца ў горадзе Сянно.
• У 2008 годзе НБРБ выпусьціў памятную монэту ў гонар 100-годзьдзя з дня нараджэньня Азгура.

Творы

Працаваў у галіне станковай і манумэнтальнай скульптуры^[4].

Партрэты

• «Ліцейшчык» (1925—1926)
• «Трактарыст» (1930)
• «Будаўнік» (1930)
• Гракх Бабёф, Фэлікс Дзяржынскі, А. Ф. Мяснікоў (1934, для Дома ўрада ў Менску)^[4]
• Алена Стасава (1935)^[4].
• Абрам Бразер (1935, гіпс, Нацыянальны мастацкі музэй Рэспублікі Беларусь)
• Рыгор Арджанікідзэ (1939)^[4].
• Л. Александроўская (1939)^[4].
• Пётар Чайкоўскі, Аляксандар Барадзін, Жорж Бізэ (1939, барэльефы для Менскага тэатру опэры ды балету)
• Галерэя партрэтаў удзельнікаў Вялікай Айчыннай вайны (гіпс, гіпс тан.)
  • Мікалай Гастэла (1942, Дзяржаўны гістарычны музэй у Маскве)
  • Віктар Талаліхін (1942, тамсама)
  • Леў Даватар (1943, Нацыянальны мастацкі музэй Рэспублікі Беларусь)
  • А. І. Радзімцаў (гіпс, 1943, Дзяржаўны Рускі музэй; бронза, 1943, Трацьцякоўская галерэя), , М. Ф. Сяльніцкі (1943); Сталінская прэмія другой ступені (1946)^[4].
  • Партызан бацька Мінай (1943, Нацыянальны мастацкі музэй Рэспублікі Беларусь)
• Дзеячы культуры
  • Паэт 12 стагодзьдзя Іехуда Галеві (1947, гіпс тан.)
• Ф. Э. Дзяржынскі (1947) — Сталінская прэмія другой ступені (1948)
• «Кітайскі пісьменьнік Лу Сінь» (1953—1954)^[12]
• Рабіндранат Тагор (1958)

Скульптура

• Пётар Багратыён (помнік-бюст, 1946—1949, Барадзіно Маскоўскай вобласьці, Расея)
• Янка Купала (помнік-бюст, 1947—1949, Вязынка Менскай вобласьці)
• А. С. Пушкін (помнік, 1956, Астрахань)
• Ансамбль на плошчы імя Якуба Коласа (1972, Менск)
• У. І. Ленін (помнік, 1980, Менск)
• К. Маркс (помнік, 1980, Менск)
• П. Машэраў (помнік, 1981, Віцебск)
• С. І. Грыцаўцу ў Менску
• В. І. Талашу (Петрыкаў, 1958, бронза; вышыня бюста 1 м, пастамента — 3,09 м.)^[13].

Літаратура

• Незабыўнае (1962)
• Тое, што помніцца… (Кн. 1—2, 1977—1983)