Петрыкаў

Пе́трыкаў — места ў Беларусі, на левым беразе Прыпяці. Адміністрацыйны цэнтар Петрыкаўскага раёну Гомельскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 10 100 чалавек^[2]. Знаходзіцца за 190 км ад Гомелю, за 13 км ад чыгуначнай станцыі Муляраўка (лінія Каленкавічы — Лунінец). Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з Мазыром, Каленкавічамі і Жыткавічамі. Рачная прыстань.

Петрыкаў лац. Pietrykaŭ
Старыя камяніцы
Герб Петрыкава Сьцяг Петрыкава
Першыя згадкі:	1523
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гомельская
Раён:	Петрыкаўскі
Плошча:	9,8 км²[1]
Вышыня:	137 м н. у. м.
Насельніцтва:	10 100 чал. (2018)[2]
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2350
Паштовыя індэксы:	247911, 247912
СААТА:	3243501000
Нумарны знак:	3
Геаграфічныя каардынаты:	52°8′0″ пн. ш. 28°30′0″ у. д.
Петрыкаў на мапе Беларусі ± Петрыкаў Петрыкаў
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
https://petrikov.gov.by

Петрыкаў — даўняе мястэчка гістарычнай Мазыршчыны на Палесьсі, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага^[3]. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучалася драўляная царква Покрыва Багародзіцы, помнік архітэктуры XVII ст.

Назва

Тапонім Петрыкаў утварыўся ад асабістага імя Пётар^[4]. Паводле паданьня, заснавальнікам паселішча быў яцьвяскі князь Петрык^[5].

Першая назва — Петрыкавічы — зь цягам часу натуральным чынам трансфармавалася ў сучасную.

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Петрыкава

Вялікае Княства Літоўскае

Выяўленае археолягамі селішча VI—VII стагодзьдзяў сьведчыць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. У пісьмовых крыніцах Петрыкаў (Петрыкавічы) упершыню ўпамінаецца ў ХV ст., калі паселішча ўваходзіла ў склад Слуцкага княства і знаходзілася ў валоданьні Алелькавічаў^[6]. У 2-й палове ХVI ст. паселішча далучылася да Мазырскага павету Менскага ваяводзтва.

У 1523 годзе Петрыкаў атрымаў статус мястэчка. Алелькавічы збудавалі тут замак, зьнішчаны ў 1535 годзе маскоўскімі захопнікамі (пазьней адноўлены). У 1595 годзе мястэчка разрабавалі казацкія загоны Налівайкі.

У пачатку XVII ст. Петрыкаў перайшоў у валоданьне Хадкевічаў. У 1638 годзе К. Хадкевіч збудаваў у мястэчку касьцёл. У 1649 годзе казакі Б. Хмяльніцкага захапілі Петрыкаў і зьнішчылі каталіцкую сьвятыню. За часамі вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) у 1655 годзе ў замку стаяла залога з навакольнай шляхты і мяшчанаў, у 1664 годзе — ня вытрымаў аблогі і на пэўны час трапіў у рукі казакаў. Паводле інвэнтару 1700 году ў мястэчку быў 21 дым.

У XVIII ст. у Петрыкаве існаваў разьвіты шавецкі промысел і выраб аўчынаў. У 1772 годзе тут збудавалі царкву Сьвятога Мікалая. 16 кастрычніка 1776 году Хадкевічы атрымалі ад караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага прывілей на правядзеньне ў мястэчку вялікіх кірмашоў два разы на год — 20 ліпеня на сьвята Сьвятога Ільлі паводле каталіцкага календара і 1 кастрычніка на сьвята Покрыва паводле праваслаўнага календара.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Петрыкаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Мазырскага павету Менскай губэрні. На 1795 год у мястэчку было 272, на 1811 год — 375 двароў. Тракт зьвязваў Петрыкаў зь Піншчынай, працавала паштовая станцыя. У 1816 годзе ў мястэчку збудавалі драўляную царкву Ўваскрасеньня Хрыстова, у 1830 годзе — мураваную Сьвятога Мікалая. У 1836 годзе на могілкі зь вёскі Сотнічы перанесьлі драўляную царкву Покрыва Багародзіцы. Згодна з пастановай Сэнату ў 1848 годзе жыхарам Петрыкава вярнулі статус мяшчанаў. З мэтаю маскалізацыя колішняга Вялікага Княства Літоўскага ў 1864 годзе расейскія ўлады адкрылі тут народную вучэльню.

На 1866 год у Петрыкаве было 530 двароў, дзеялі 3 царквы і 2 сынагогі, працавалі 2 вадзяныя млыны, штогод праводзіліся 2 кірмашы. У 1877 годзе пачала працаваць друкарня. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Петрыкаве было 1006 двароў, дзеялі 2 царквы, каліца, касьцёл і 3 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі 2 пачатковыя школы, лякарня, аптэка, пошта, 134 крамы, вяртак, 2 майстэрні апрацоўкі скуры, 3 карчмы, вінны магазын, прыстань, паромная пераправа. У склад мястэчка ўваходзілі сядзіба і вёскі Каленікі і Сялко. Жыхары займаліся будаваньнем барак і лодак, вытворчасьцю абутку, які прадаваўся на кірмашах і развозіўся ў суседнія вёскі.

За часамі Першай сусьветнай вайны ўлетку 1918 году Петрыкаў занялі войскі Нямецкай імпэрыі, у гэты час тут дзеяў партызанскі аддзел пад камандаю В. Талаша.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Петрыкаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён ўвайшоў у склад Беларускай ССР, у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну^[7]. У сакавіку — ліпені 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, 8 лістапада 1920 году — аддзелы С. Булак-Балаховіча. 17 ліпеня 1924 году Петрыкаў стаў цэнтрам раёну, а 3 ліпеня 1925 году атрымаў статус места. На 1925 год тут было 1063 двары, аграпункт і лясьніцтва, дзеяла рамеснае таварыства. У міжваенны час у Петрыкаве працавалі цагельня (з 1932), паравы млын зь лесапільняй (з 1926 году), кравецкая (з 1928 году), шавецкая (з 1926 году) і суднабудаўнічая (з 1927 году) майстэрні, хлебапякарня (з 1928 году), 2 кузьні, ваўначоска, лясная і рыбная гаспадаркі. У Другую сусьветную вайну з 29 ліпеня 1941 да 29 чэрвеня 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

У 1974 годзе да Петрыкава далучылі вёскі Чырвоны Агароднік і Белкі. 13 кастрычніка 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла пад тытулам Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі^[8].

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Касьцёл, 1893 г.
• 
  Царква і касьцельная званіца, 1890-я гг.
• 
  Мікольская царква. І. Сербаў, 1912 г.
• 
  Ушэсьценская царква, 1932 г.

• 
  Рынак, 1918 г.
• 
  Чыгуначная станцыя, 1918 г.
• 
  Рынак. Саборная царква, да 1941 г.
• 
  Могілкавая царква зь вёскі Сотнічы, да 1941 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1860 год — 2720 чал.^[9]; 1866 год — 2287 чал.; 1887 год — 3 тыс. чал.^[10]; 1897 год — 5,5 тыс. чал.^[11]
• XX стагодзьдзе: 1908 год — 8882 чал.; 1939 год — 5,8 тыс. чал.; 1959 год — 7,2 тыс. чал.; 1970 год — 8,5 тыс. чал.; 1991 год — 12,1 тыс. чал.; 1998 год — 13,5 тыс. чал.; 2000 год — 11,6 тыс. чал.^[12]
• XXI стагодзьдзе: 2004 год — 10,7 тыс. чал.^[13]; 2005 год — 10,5 тыс. чал.; 2006 год — 10,4 тыс. чал.; 2008 год — 10,3 тыс. чал.; 1 студзеня 2009 году — 10,2 тыс. чал.; 2009 год — 10 591 чал.^[14]; 2016 год — 10 223 чал.^[15]; 2017 год — 10 076 чал.^[16]; 2018 год — 10 100 чал.^[2]

Адукацыя

У Петрыкаве працуюць 3 сярэднія (адна зь іх — гімназія) школы, музычная і спартовая школы, школа-інтэрнат.

Культура

Дзеюць дом культуры, 3 бібліятэкі, 4 народныя і ўзорныя калектывы самадзейнага мастацтва.

Мас-мэдыя

Выдаецца раённая газэта «Петрыкаўскія навіны».

Забудова

Плян

Галоўная вуліца Петрыкава забудоўваецца 2—3-павярховымі жылымі дамамі. У цэнтры ўзводзяцца 5-павярховыя будынкі. Утварыліся новыя жылыя масівы.

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва	Гістарычная назва
Леніна плошча	Рынак пляц

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай прамысловасьці, суднабудаўнічы-суднарамонтны завод, завод керамзытавага жвіру і інш.

Пералік прамысловых прадпрыемстваў Петрыкава
РУВДП «Петрыкаўскі машынабудаўнічы завод „Авангард“» Камбінат каапэратыўнай прамысловасьці Петрыкаўскае раённага спажывецкага таварыства Петрыкаўская філія ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат»

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

Дзее Петрыкаўскі мэмарыяльны музэй-сядзіба дзеда Талаша. Спыніцца можна ў гатэлі «Прыпяць»^[17].

Славутасьці

• Забудова гістарычная (канец ХІХ — пачатак ХХ ст.; фрагмэнты)
• Капліца (пачатак ХХ ст.)
• Могілкі: калёны мэмарыяльныя (XVIII ст.)
• Парк (XIX ст.)
• Царква Сьвятога Мікалая (1910-я; мураўёўка)
• Царква Ўшэсьця Гасподняга (1890)
• Царква Покрыва Багародзіцы (XVII ст.)

Страчаная спадчына

• Замак (XVI ст.)
• Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (XVIII ст.)
• Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (1846)

Галерэя

• Краявіды Петрыкава
• 
  Гістарычны Рынак
• 
  Старыя могілкі
• 
  Стары брук
• 
  Мікольская царква

• 
  Інтэр’ер Мікольскай царквы
• 
  Ушэсьценская царква
• 
  Інтэр’ер Ушэсьценскай царквы
• 
  Адбудаваная Пакроўская царква