Зыгмунт Чаховіч

Зыгмунт Бэрнардавіч Чаховіч (Чаховіч-Ляхавіцкі) гербу Астоя (1831; в. Сурвілішкі, цяпер Пастаўскі раён, Віцебская вобласьць, Беларусь — 1907; маёнтак Малыя Бясяды, цяпер Лагойскі раён, Менская вобласьць, Беларусь) — адзін з кіраўнікоў нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў. Радавод вёў з XVI стагодзьдзя, з часоў Жыгімонта Вазы^[2].

Зыгмунт Чаховіч лац. Zygmunt Čachovič
па-польску: Zygmunt Czechowicz
Сябра Літоўскага правінцыйнага камітэту
1862 — 1863
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	19 жніўня 1831(1831-08-19) або 1 (13) ліпеня 1883 вёска Сурвілішкі, Дзісенскі павет, Літоўска-Віленская губэрня, Расейская імпэрыя
Памёр	15 (28) кастрычніка 1907[1] маёнтак Малыя Бясяды, Вялейскі павет, Віленская губэрня, Расейская імпэрыя
Адукацыя	Віленскі шляхецкі інстытут (1851)
Сужэнец	Анэля з Арамовічаў[d]
Дзеці	Мечыслаў Чаховіч[d] і Вітольд Чаховіч[d]
Бацька	Бэрнард Чаховіч
Маці	Юзэфа зь Мірскіх
Род	Чаховічы

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў сям’і завілейскага падкаморага, удзельніка паўстаньня 1830—1831 гадоў Бэрнарда Чаховіча і Юзэфы зь Сьвятаполк-Мірскіх(be)^[3]. У 1851 годзе скончыў Віленскі шляхецкі інстытут, навучаўся ў Пецярбурскім унівэрсытэце.

У 1862—1863 гадах сябра Літоўскага правінцыйнага камітэту, па яго ліквідацыі экспэдытар (загадваў кансьпіратыўнымі сувязямі з ваяводзтвамі) у Аддзеле кіраўніцтва правінцыямі Літвы і Выканаўчым аддзеле Літвы. Паплечнік Каліноўскага па падрыхтоўцы і кіраўніцтве паўстаньнем^[4]. Прытым не даваў веры кірункам і праграмам: «Мы ў маленькай лодачцы пасярод вялікай буры, розныя элемэнты ня прыйдуць да згоды»^[5].

Арыштаваны 31 ліпеня 1863 году. Асуджаны на 12 гадоў Нерчынскай катаргі (Забайкальская вобласьць). У 1875 годзе адабраныя па арышце маёнткі Крашаны і Мацкоўцы (цяпер вёска Мацковічы, Пастаўскі раён) прадалі за даўгі.

Каля 1880 году вярнуўся ў Беларусь, жыў у маёнтку Малыя Бясяды (Вялейскі павет, Віленская губэрня) напаўлегальна без урадавага дазволу^[6]. Быў знаёмы з маладым Янкам Купалам, сям’я якога ў 1895—1904 гадох пражывала непадалёк у фальварку Селішча. У доме Чаховіча Янка Купала ўпершыню пазнаёміўся зь нелегальнай літаратурай, карыстаўся яго бібліятэкай і гутарыў зь ім пра паўстаньне 1863—1864 гадоў. Пра іх сустрэчы паэт неаднойчы ўспамінаў у аўтабіяграфіях. Моцна паўплываў на сьветапогляд будучага беларускага клясыка.

У мастацтве

Уладзімер Караткевіч апісаў яго ўплыў на ўтварэньне сьветапогляду Янкі Купалы ў п’есе «Калыска чатырох чараўніцаў».