Касута

Касута́^[1] — вёска ў Крывасельскім сельсавеце Вялейскага раёну Менскай вобласьці. Знаходзіцца каля Вялейскага вадасховішча, разьмешчана за 103 км на паўночны захад ад Менску. Назва вёскі паходзіць ад назвы ракі Касуткі, якая ўпадае ў раку Вяльля.

Касута
трансьліт. Kasuta
Першыя згадкі:	1499
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Менская
Раён:	Вялейскі
Сельсавет:	Крывасельскі
Насельніцтва:	7 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1771
Паштовы індэкс:	222417
Нумарны знак:	5
Геаграфічныя каардынаты:	54°30′38.67″ пн. ш. 27°4′0.69″ у. д.
Касута на мапе Беларусі ± Касута Касута
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гісторыя

Першая пісьмовая згадка пра вёску Касута датавана 1499 годам. Дакумэнты сьведчаць, што ў канцы ХV стагодзьдзя гэта паселішча было маёнткам-замкам ураднікаў Вялікага Княства Літоўскага, спачатку — княгіні Ядвігі Гальшанскай, а з 1518 году ім валодаў віленскі кашталян Станіслаў Кезгайла і яго сыны. Ужо тады тут налічвалася 206 сялянскіх двароў. Ёсьць зьвесткі, што на працягу XVI — пачатку XVII стагодзьдзяў Касута належала вядомаму беларускаму роду Сапегаў. У 1638 годзе новы ўладальнік панскага маёнтку Савасьцян Сьвяцкі пабудаваў тут праваслаўную царкву Ўваскрэсеньня Хрыстова, неўзабаве вакол яе ўтварыўся і праваслаўны манастыр. Амаль адначасова ў Касуце ўзьнікае ўніяцкі кляштар, ва ўлоньне якога неўзабаве пераходзіць і мясцовае праваслаўнае брацтва разам са сваімі храмамі. Падчас казацка-сялянскай вайны 1648—1651 гадоў замак быў разбураны, але пасьля адноўлены. Яго гаспадарамі на працягу ХVIII—XIX стагодзьдзяў былі шляхецкія роды Любанскіх, П’яншэнскіх, Крываблоцкіх, Пузіных, Ромэраў, Сулістроўскіх, Туканаў, Вітгенштэйнаў.

Яшчэ ў канцы XVIII стагодзьдзя ў Касуце ўзвышаўся старадаўні драўляны храм Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Багародзіцы, дзе, відавочна, хрысьцілі Піліпа Орліка. Сёньня на яго месцы стаіць каменная Сьвята-Петра-Паўлаўская царква, пабудаваная нашмат пазьней — ужо ў 1868 годзе. На ўскраіне вёскі захаваліся рэшткі разбуранага старадаўняга маёнтку.

Каля вёскі Касута ў лесе стаяць два крыжы, праваслаўны й каталіцкі. Тут 26 чэрвеня 1941 году было расстраляна каля паўтары сотні вязьняў зь Вялейскай турмы, якіх напачатку савецка-нямецкай вайны гналі на ўсход. Гэта — так званыя Касуцкія Курапаты.

У 1973 годзе пры напаўненьні вадой Вялейскага вадасховішча затапіла большую частку Касуты. Цяпер тут жыве каля дзясятка сялянаў. У апошнія гады ў вёсцы зьявілася некалькі дзясяткаў лецішчаў.

Насельніцтва

• 2010 год — 7 чалавек
• 1999 год — 19 чалавек

Нарадзіліся

• Піліп Орлік (1672—1742) — украінскі палітычны, дзяржаўны і ваенны дзяяч
• Алег Лапіцкі (1922—1979) — удзельнік беларускага руху антысавецкага супраціву, ахвяра сталінскіх рэпрэсіяў
• Вольга Лапіцкая (1923) — беларуская паэтка
• Расьціслаў Лапіцкі (1928—1950) — арганізатар і кіраўнік антыкамуністычнага падпольнага вучнёўскага руху на Мядзельшчыне і Смаргоншчыне, ахвяра сталінскіх рэпрэсіяў
• Пётар Міклашэвіч (1954) — беларускі дзяржаўны дзяяч