Папуа-Новая Гвінэя

Па́пуа-Но́вая Гвінэ́я (па-ангельску: Papua New Guinea), афіцыйна Незале́жная Дзяржа́ва Па́пуа-Но́вая Гвінэ́я (анг. Independent State of Papua New Guinea) — краіна ў Акіяніі, разьмешчаная на ўсходняй частцы выспы Новая Гвінэя і на 2800 прылягаючых выспах. Па зямлі мяжуе толькі з Інданэзіяй, але ў бліжэйшым атачэньні знаходзяцца Аўстралія і Саламонавы астравы. Папуа-Новая Гвінэя мае выхад як да Ціхага, так і да Індыйскага акіяна.

Папуа-Новая Гвінэя лац. Papua-Novaja Hvineja
па-ангельску: Independent State of Papua New Guinea ток-пісін: Independen Stet bilong Papua Niugini
Сьцяг Герб
Нацыянальны дэвіз: „Unity in Diversity“
Дзяржаўны гімн Гімн Папуа — Новай Гвінеі[d]
Дата заснаваньня:	1975
Афіцыйная мова:	ангельская, ток-пісін[d], хіры моту[d] і папуанская жэставая мова[d][1]
Сталіца:	Порт Морсьбі
monarch of Papua New Guinea[d]:	Карл III
прэм’ер-міністар Папуа — Новай Гвінэі[d]:	Джэймз Марапэ[d]
Заканадаўчы орган:	National Parliament of Papua New Guinea[d]
Выканаўчы орган:	National Executive Council of Papua New Guinea[d]
Плошча:	462 840 км²
Насельніцтва:	▲8 935 000 чал. (2020)
Валюта:	кіна
Індэкс дэмакратыі:	6,1[2]
Каэфіцыент Джыні:	41,9[3]
ІРЧП:	0,558[4]
Часавы пас:	UTC+10, UTC+11 і Pacific/Port_Moresby[d][5]
Аўтамабільны знак:	PNG
Бок аўтамабільнага руху:	леваруч
Дамэн верхняга ўзроўню:	.pg
Тэлефонны код:	+675
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
papuanewguinea.travel

Гісторыя

Першыя людзі прыбылі на Новую Гвінэю каля 60 тыс. гадоў таму. Яны рухаліся з боку Паўднёва-Ўсходняй Азіі. На высьпе яны стварылі першабытную культуру заснаваную на сельскай гаспадарцы.

Першыя эўрапейцы прыбылі на Новую Гвінэю ў XVI стагодзьдзі, але да ХІХ стагодзьдзя яна заставалася амаль не дасьледаванай. Гішпанцы далі высьпе назву «Новая Гвінэя», таму што людзі на яе ўзьбярэжжах нагадвалі сваім выглядам жыхароў афрыканскай Гвінэі.

Сучасная дзяржава, Папуа-Новая Гвінэя, утварылася ў выніку злучэньня дзьвюх каляніяльных тэрыторыяў. Папуа, назва якой паходзіць з малайскай мовы і азначае «кучаравыя валасы», ахоплівае паўднёва-ўсходнюю частку выспы. Пачаткова Папуа была брытанскай калёніяй, але потым была перададзена пад аўстралійскі кантроль. Зямля Кайзэра Вільгельма, якая знаходзіцца на паўночна-ўсходняй частцы выспы, былы нямецкі пратэктарат. Пасьля сканчэньня Першай сусьветнай вайны Нямеччына была вымушана адмовіцца ад каляніяльных уладаньняў і іх частка Новай Гвінэі перайшла пад мандат Аўстраліі. У 1949 годзе абедзьве часткі былі аб’яднаны ў Тэрыторыю Папуі і Новай Гвінэі, якія потым пачалі называцца проста «Папуа-Новая Гвінэя».

Незалежнасьць краіна атрымала 16 верасьня 1975 году. У 1988 годзе ад Папуа-Новай Гвінэі спрабавалі аддзяліцца выспа Боганвіль. Узброеныя бойкі каштавалі 20 тыс. чалавечых жыцьцяў.

Геаграфія

Мапа Папуа-Новай Гвінэі

Краіна знаходзіцца на ўсходняй палове выспы Новая Гвінэя і на прылягаючых выспах (архіпэляг Бісмарка і Саламонавы астравы). З паўднёвага захаду мяжуе з Інданэзіяй. На высьпе Новая Гвінэя рэльеф горны, самая высокая кропка краіны знаходзіцца на вышыні 4509 м. Часта здараюцца вывяржэньні вульканаў і землятрусы.

Клімат экватарыяльны, сьпякотны і вільготны. Існуе густая рачная сетка. Значная частка паверхні выспаў пакрытая трапічнымі лясамі.

Адміністрацыйны падзел

Папуа-Новая Гвінэя дзеліцца на 19 правінцыяў і адну сталічную акругу.