Паўлінка (спэктакль, Нацыянальны тэатар імя Янкі Купалы)

«Паўлінка» — камэдыя паводле п’есы Янкі Купалы «Паўлінка» ў пастаноўцы Нацыянальнага акадэмічнага тэатру імя Янкі Купалы. Найстарэйшы спэктакль тэатру, своеасаблівая візытоўка, сымбаль Купалаўскай сцэны. Адметны спалучэньнем яскравых народных характараў, цікавага сюжэту, народных песень і танцаў, мілагучнай мовы клясыка беларускае літаратуры і выдатнага майстэрства выканаўцаў. За час існаваньня спэктаклю ўдзел у ім бралі некалькі пакаленьняў найлепшых артыстаў краіны. Спэктакль стаў сапраўднай школай сцэнічнага майстэрства. Менавіта гэтай пастаноўкай у Купалаўскім тэатры штогод адкрываецца новы сэзон.^[1]

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Паўлінка (неадназначнасьць).

«Паўлінка»
Жанр	камэдыя
Паводле	п’есы Янкі Купалы «Паўлінка»
Рэжысэр	Леў Літвінаў
Мастак-пастаноўнік	Барыс Малкін
Кампазытар	Яўген Цікоцкі
Працягласьць	110 хв.
Краіна	Беларусь
Мова	беларуская
Год прэм’еры	23 траўня 1944
Пастаноўкі	Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы

Гісторыя пастаноўкаў

Пастаноўка 1917 году

Камэдыяй «Паўлінка» ў пастаноўцы Ф. Ждановіча распачало сваю дзейнасьць у Менску 23 красавіка 1917 году Першае беларускае таварыства драмы і камэдыі. Творчая дзейнасьць таварыства стварыла глебу для заснаваньня галоўнага беларускага драматычнага тэатру. Трупа таварыства, акрамя Менску, іграла «Паўлінку» ў Асіпавічах, Бабруйску, Жлобіне, Магілёве, Воршы, Радашкавічах, Слуцку. Ролі ў спэктаклі выконвалі:

• Аляксандра Ліпніцкая (Ліпнічанка), Паўліна Мядзёлка — Паўлінка
• Фларыян Ждановіч — Якім Сарока
• Усевалад Фальскі — Якім Сарока, Адольф Быкоўскі
• Антон Крыніца — Сьцяпан Крыніцкі
• М. Шут — Альжбэта
• В. Тарасік — Агата.^[2]

Пастаноўка 1920 году

З адкрыцьцём Беларускага дзяржаўнага тэатру спэктакль Першага беларускага таварыства драмы і камэдыі з некаторымі дапрацоўкамі быў перанесены Ф. Ждановічам на сцэну БДТ і прадстаўлены 17 верасьня 1920 году, на чацьвёрты дзень пасьля адкрыцьця тэатру.^[2]

Пастаноўка 1927 году

У 1927 годзе рэжысэр Я. Міровіч аднавіў пастаноўку «Паўлінкі», зрабіў значныя карэктывы, паглыбіў сацыяльнае гучаньне сцэнічнага твору.^[2]

Цяперашняя пастаноўка

Вехай у сцэнічнай гісторыі «Паўлінкі» не толькі ў Купалаўскім тэатры, але й у беларускім тэатральным мастацтве ўвогуле стала пастаноўка Л. Літвінава, упершыню прадстаўленая 23 траўня 1944 году ў Томску, дзе тэатар знаходзіўся ў эвакуацыі. Пастаноўка стала сапраўднай клясыкай беларускага тэатральнага мастацтва. Менавіта ў гэтае трактоўцы спэктакль ідзе на Купалаўскай сцэне і па сёньняшні дзень .^[2]

	…Марай нашай было зрабіць спэктакль так, каб ён быў варты сьветлай памяці народнага паэта; каб тое, што адчувалі мы і думалі пра яго, атрымала б у спэктаклі годнае сцэнічнае выражэньне, як, хаця б, водбліск яго. Хацелася стварыць стройную кампазыцыю спэктаклю, якая зьлівае ўсе элементы драматургіі Купалы. Паўставалі праблемы стварэньня беларускага Палеха, Мсцёры, Халуя з іх любоўным і вытанчаным апяваньнем быту і жыцьця мінулых гадоў… Скрозь бытавую форму п’есаў ясна праглядалася паэтычнасьць успрыняцьця жыцьця і трэба было вырашыць, як гэта ўзнавіць на сцэне… Хацелася скрозь жарт данесьці сур’ёзны сэнс камэдыі і пластычнасьць слова Купалы… Хацелася пазьбегнуць салодкага сэнтымэнтальнага «пэйзанства» ў паказе народу і паказаць жывыя вобразы людзей… Хацелася зрабіць сапраўды народны спэктакль. Хацелася верыць, што хопіць і дараваньня, і культуры, і майстэрства, і густу, каб быць годным правобраза — Янкі Купалы. Што атрымалася ўсім нам, усяму тэатру ажыцьцявіць з гэтых летуценьняў, належыць судзіць грамадскасьці. Мы ж будзем працягваць шліфоўку спектаклю і з хваляваньнем чакаць яго сустрэчы з беларускім народам, якому ён прысьвечаны.
— Галоўны рэжысэр тэатру у 1943—1948 гг. Л. Літвінаў аб творчай задуме пастаноўкі[3]

У 1952 годзе спэктакль купалаўцаў быў экранізаваны студыяй «Беларусьфільм». У 1980 годзе 28 сакавіка тэатар паказаў 1000-е прадстаўленьне камэдыі.^[2]

Акторы

Выканаўцы ролі Паўлінкі

• Р. Кашэльнікава (выконвала ролю Паўлінкі ў 1936—1965)
• Л. Шынко
• Л. Драздова
• Б. Дакальская (1953—1963)
• А. Доўная (1963—1982)
• Т. Літвіненка
• З. Белахвосьцік (1982—2000)
• Ю. Шпілеўская (1998 — 2014)
• С. Зелянкоўская
• В. Гарцуева
• К. Яворская
• М. Голубева (цяпер)
• К. Алейнікава (цяпер)

Выканаўцы іншых роляў

• Ул. Дзядзюшка, Э. Шапко, П. Кармунін, Б. Уладамірскі, Г. Гарбук, А. Кавальчук, А. Гарцуеў — Сьцяпан Крыніцкі
• Л. Ржэцкая, Н. Гейц, Р. Кашэльнікава, Я. Кавалёва, А. Доўгая, М. Захарэвіч — Альжбэта
• Г. Глебаў, Г. Грыгоніс, З. Стома, Г. Аўсяньнікаў, А. Луцэвіч, Арнольд Памазан — Пранцысь Пустарэвіч
• В. Пола, Г. Макарава, А. Рынковіч, М. Зінкевіч, Н. Качаткова, Т. Міронава — Агата
• І. Шаціла, Б. Кудраўцаў, Ул. Кудрэвіч, Г. Гарбук, А. Мароз, А. Дзянісаў, А. Уладамірскі, С. Чуб — Якім Сарока
• Б. Платонаў, З. Стома, Т. Кін-Камінскі, А. Памазан, А. Гарбуз, П. Яскевіч — Адольф Быкоўскі
• С. Бірыла, З. Браварская, М. Захарэвіч, Т. Мікалаева, Ул. Рагаўцоў — Вядучыя

Пастаноўкі па-за межамі краіны

• Дзьвінская беларуская гімназія (Даўгаўпілс, 1922)^[4]
• Люцынская беларуская гімназія (Латвія, 1923)^[4]
• Беларускі народны тэатар (Вільня, 1927)
• Беларускі народны тэатар (Рыга, 1928)
• Мастацкі тэатар імя Я. Райніса (Рыга, 1928)
• Тэатар імя І. Франка (Кіеў, 1982)
• Нова-Маскоўскі драматычны тэатар (1969)

Водгукі

	«Паўлінка» лічыцца эталёнам нацыянальнага мастацтва, выявай самабытнасьці беларусаў. Разам з цымбаламі, глінянымі слоікамі і вырабамі з саломкі здаўна ўваходзіць у «джэнтэльменскі нацыянальны набор». Да таго ж спэктакль «Паўлінка» — і гэта дакладна — самы выпрабаваны і дзейсны сродак далучэньня да нацыянальнае культуры. Тут убачыш стылізаваную сялянскую хату, распісны куфар, ручнікі і паясы, даведаешся, як скакаць «Лявоніху», наслухаешся народных песень і нават трапіш на вясковую вечарынку.
— Уладзімер Мальцаў[5]