Баруны (Ашмянскі раён)
аграгарадок у Ашмянскім раёне Гродзенскай вобласці Беларусі From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Бару́ны[1] (трансліт.: Baruny, руск.: Боруны) — аграгарадок у Ашмянскім раёне Гродзенскай вобласці, на рацэ Жылянка. Адміністрацыйны цэнтр Барунскага сельсавета. Насельніцтва 525 чал. (2001).
Баруны вядома цудоўным абразам Маці Божай і базыльянскім манастыром, у якім цягам XVIII—XIX стагоддзяў дзейнічала адна з найлепшых школаў на Літве[2].
Remove ads
Геаграфія
Размяшчаюцца за 22 км на паўднёвы ўсход ад горада Ашмяны, за 42 км ад чыгуначнай станцыі Багданаў на лініі Маладзечна — Ліда.
За 2 км на паўднёвы ўсход ад паселішча знаходзіцца Барунскае радовішча пясчана-жвіровага матэрыялу. Паклад з праслоямі жвірыстых пяскоў у выглядзе дзвюх лінз субмерыдыянальнай працягласці звязаны з марэннымі адкладамі сожскага зледзянення
Гісторыя
У 1613 годзе мітрапаліт Язэп Руцкі спрыяў адкрыццю шэрагу ўстаноў адукацыі, у тым ліку пачатковай школы для манахаў і святароў у Барунах, мястэчку Ашмянскага павета Віленскага ваяводства. У 1778—1793 гадах тут вялося ўзвядзенне мураванага манастырскага корпуса, па сканчэнні якога школа пераўтварылася ў 6-класную. У розны час у ёй навучаліся пісьменнікі А. Адынец, Ю. Корсак, I. Ходзька; сярод настаўнікаў школы былі базыльяны Ф. Бялдоўскі, М. Лебель, Б. Ляўковіч, Г. Лебель, Б. Гамалінскі, С. Катовіч, С. Ушацкі.
«Майдэборскія правы» Баруны атрымалі 5 лістапада 1705 года[3]. У прывілеі падкрэслена, што судовыя ўстановы дзейнічаюць у месце па тых жа прынцыпах і нормах, што і мястэчку Жыровіцкім: мяшчане, незадаволеныя рашэннем «майдэборскага» суда, мусілі звяртацца з апеляцыяй да «велебнага» старшага Барунскага ўніяцкага манастыра, а ад яго да вышэйшай інстанцыі — архімандрыта. Мяшчанам таксама было дазволена праводзіць у месце штотыднёвыя таргі па пятніцах і нядзелях, акрамя таго нададзена дзве ярмаркі — у «дзень пакрава Панны Марыі» і «на зялёныя святкі»[4]. Магчыма, тут складзены беларускія святочныя вершы 1750-х гадоў.
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Баруны апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Куцавіцкай воласці Ашмянскага павета Віленскай губерні. Па здушэнні вызваленчага паўстання (1830—1831) расійскія ўлады ліквідавалі школу, пазней гвалтоўна перарабілі грэка-каталіцкую царкву на праваслаўную. Станам на 1855 год тут было 17 двароў. У кастрычніку 1884 года ў мястэчку пачала дзейнічаць царкоўнапрыходская школа (28 вучняў, настаўнік В. Завадскі, выпускнік Маладзечанскай настаўніцкай семінарыі). У канцы XIX стагоддзя Баруны былі ўласнасцю ведамства духавенства Маскоўскага патрыярхату. У Першую сусветную вайну мястэчка пэўны час займалі нямецкія войскі.
Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Баруны апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Ашмянскім павеце Віленскага ваяводства. У пачатку 1920-х гадоў у мястэчку дзейнічала беларуская настаўніцкая семінарыя, дырэктарам якой быў С. Рак-Міхайлоўскі. Жыхары Барунаў і вакольных вёсак бралі актыўны ўдзел у беларускім нацыянальна-вызваленчым руху. Адзін з яго кіраўнікоў — пасол сойма В. Станулевіч. Улетку 1928 года і ў снежні 1929 года тут адбыліся мітынгі, на апошнім сябры Беларускага сялянска-работніцкага пасольскага клуба «Змаганне» Я. Гаўрылік і Ф. Валынец распаўсюджвалі ўлёткі.
У 1939 годзе Баруны ўвайшлі ў БССР, дзе сталі цэнтрам сельсавета Ашмянскага раёна. Статус паселішча панізілі да вёскі. З 2 снежня 1961 года ў складзе Гальшанскага сельсавета, пасля — у складзе Куцавіцкага сельсавета. З 17 студзеня 1969 года цэнтр адноўленага Барунскага сельсавет[5].
Станам на 1991 год тут было 168 двароў.
- Мястэчка на старых здымках
- Агульны выгляд
- Панарама
- У цэнтры мястэчка
- Царква па перабудове МП
Remove ads
Насельніцтва
- XIX стагоддзе: 1855 год — каля 120 чал.; 1880 год — 165 чал.
- XX стагоддзе: 1905 год — 229 чал.; 1925 год — каля 260 чал.; 1991 год — 516 чал.[6]
- XXI стагоддзе: 2001 год — 525 чал.; 2019 год — 434 чал.
Інфраструктура
У Барунах працуюць сярэдняя школа, бібліятэка, дом культуры.
Эканоміка
Эксперыментальная база і гравійна-сартавальны завод «Баруны».
Славутасці
- Касцёл Святых апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базыльянаў (1747—1753; колішняя грэка-каталіцкая царква)
- Могілкі ваенныя часоў Першай сусветнай вайны
- Помнік экіпажу самалёта «Ілья Мурамец-16»
Галерэя
- Званіца
Крыніцы
Літаратура
Спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads