Жыровіцы

Жыро́віцы^[2] (трансліт.: Žyrovicy, руск.: Жировицы), часта Жыровічы^[3] — аграгарадок у Слонімскім раёне Гродзенскай вобласці, каля ракі Шчара (за 1 км ад яе). Адміністрацыйны цэнтр Жыровіцкага сельсавета. Месцяцца за 10 км на поўдзень ад Слоніма, за 138 км ад Гродна; на аўтамабільнай дарозе, што злучае Слонім з шашой Мінск — Брэст.

Аграгарадок Жыровіцы Герб Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Слонімскі Сельсавет Жыровіцкі Каардынаты 53°00′47″ пн. ш. 25°20′41″ у. д.HGЯO Аграгарадок з 2005 Вышыня цэнтра 149 м[1] Насельніцтва ▼1 920 чал. (2019) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1562 Паштовыя індэксы 231822 Аўтамабільны код 4 Жыровіцы на карце Беларусі ±

Жыровіцы на Вікісховішчы

У Жыровіцах месціцца даўні манастыр, у цяперашні час комплекс Беларускай праваслаўнай царквы.

Назва

На думку беларускага географа В. Жучкевіча, тапонім «Жыровічы» ўтварыўся да прозвішча Жыровіч^[4]. Афіцыйная форма назвы вёскі — Жыро́віцы^[5]. Існуе меркаванне, што апошняя ўзнікла пад польскім уплывам (ад польск.: Żyrowice)^[6].

Гісторыя

У сярэдзіне XV стагоддзя Жыровічы належалі Гойцавічам (вядомы браты Юшка, Івашка і Федзька), але да канца стагоддзя іх род згас. Паміж 1493—1495 гадамі вялікі князь Аляксандр даў Жыровічы свайму маршалку Солтану Аляксандравічу. У 1495 годзе пан Солтан памёр, пакінуўшы адзінага непаўнагадовага сына Аляксандра.

Гістарычны герб

Пасля адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы (1565—1566) Жыровіцы ў складзе Слонімскага павета Новагародскага ваяводства. З 1565 года пачалі праводзіцца кірмашы^[7]. Пад 1587 годам упершыню згадваецца Жыровіцкі манастыр. З 1610-х гадоў мясціна знаходзілася ў валоданні Л. Сапегі, потым І. Мялешкі.

У 1624 годзе Жыровіцы атрымалі статус мястэчка, а ў 1652 годзе кароль і вялікі князь Ян Казімір надаў паселішчу магдэбургскае права. Неўзабаве Жыровіцы сталі буйным гандлёвым цэнтрам, які карыстаўся ўласным гербам: «у блакітным полі выява двух мужчынскіх постацей — правая стаіць на каленях, левая трымае ў працягнутых руках кнігу»^[8]. Падчас Трынаццацігадовай вайны ў 1655 годзе казацкія загоны спалілі мястэчка і манастыр^[7].

19 верасня 1730 года ў Жыровіцах адбылася ўрачыстая каранацыя цудоўнага абраза Маці Божай. Карону, упрыгожаную каштоўнымі камянямі, ахвяравала княгіня Ганна Радзівіл. Абраз захоўваўся пад шклом у залачоных шатах^[9].

• Старыя выявы Жыровіцаў
• 
  Невядомы аўтар, 1-я пал. XIX ст.
• 
  Н. Орда, 2-я пал. XIX ст.
• 
  Н. Орда, 2-я пал.XIX ст.
• 
  Невядомы аўтар, 2-я пал. XIX ст.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Жыровіцы апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Слонімскім павеце. Цягам 1810—1828 тут знаходзілася рэзідэнцыя грэка-каталіцкага епіскапа Брэсцага. У 1828—1839 гадах Жыровіцы былі цэнтрам Літоўскай уніяцкай, а ў 1840—1845 гадах — Літоўскай праваслаўнай епархіі. У 1880-я ў мястэчку дзейнічалі 3 царквы; працавалі духоўнае і жаночае народнае вучылішчы, 3 крамы, 3 шынкі; рэгулярна праводзіліся 3 кірмашы.

У Першую сусветную вайну Жыровіцы занялі нямецкія войскі. У 1919—1920 гадах мястэчка пераходзіла з рук у рукі — ад бальшавікоў да польскага войска. Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Жыровіцы апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Слонімскага павета Навагрудскага ваяводства.

У 1939 годзе Жыровіцы ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 года сталі цэнтрам сельсавета Слонімскага раёна. Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на 1971 год тут было 430 двароў, на 1994 год — 650. У 2005 годзе Жыровіцам прысвоены статус аграгарадка^[10].

• Мястэчка на старых фатаздымках
• 
  Агульны выгляд
• 
  Кляштар
• 
  Царква
• 
  Вуліца

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1830 г. — 226 муж., з іх шляхты 22, духоўнага саслоўя 11, мяшчан-хрысціян і сялян 187, жабракоў 6^[11].
• XX стагоддзе: 1921 г. — 508 чал.^[12]; 1971 г. — 2597 чал.^[13]; 1994 г. — 3500 чал.^[14]; 1993 г. — 2905 жыхароў, 645 двароў^[15].
• XXI стагоддзе: 2005 г. — 2570 чал.

Адукацыя

У Жыровіцах працуюць дзяржаўны аграрна-тэхнічны каледж (з 1945), сярэдняя школа (з 1966) і школа мастацтваў, дашкольная ўстанова.

Медыцына

Медыцынскія паслугі аказваюць бальніца і амбулаторыя.

Эканоміка

12 гандлёвых прадпрыемстваў, філіял Беларусбанка і пошта.

Турыстычная інфармацыя

Выгляд манастыра ў XIX ст.

Жыровіцы — цэнтр турызму нацыянальнага значэння. Уваходзяць у турыстычныя маршруты «Мураваны летапіс Панямоння», «Мураваны летапіс Слоніма і Жыровіцаў»^[16].

Славутасці

У вёсцы размяшчаецца архітэктурны комплекс былога ўніяцкага (цяпер праваслаўнага) Свята-Успенскага манастыра, які складаецца з наступных збудаванняў:

• Гаспадарчыя пабудовы (XVIII—XX стст.)
• Званіца (1828)
• Кляштарны корпус (XVII—XVIII стст.)
• Цэрквы: Успенскі сабор (1613—1650), Богаяўленская царква (1672 або 1769), Крыжаўзвіжанская царква (1769).

Апроч таго, на паўночнай ускраіне вёскі, на могілках, захавалася драўляная царква Свята-Георгіеўская царква (кан. XVIII ст.).

Страчаная спадчына

• Сядзіба «Старыя Жыровіцы»

Галерэя

• 
  Успенская царква і кляштарны корпус
• 
  Маці Божая Жыровіцкая на франтоне кляштару
• 
  Абраз Маці Божай Жыровіцкай
• 
  Крыніца святой вады

Вядомыя асобы

• Яўген Іванавіч Хлябцэвіч (1884—1953) — беларускі нацыянальны дзеяч, бібліятэказнавец, бібліёграф, літаратуразнавец.

Цікавыя факты

• У Жыровіцах забаранялася сяліцца яўрэям; паводле дакумента часоў Яна Казіміра (захоўваўся яшчэ ў канцы XIX ст.) яўрэям не дазвалялася нават спыняцца тут на начлег, а ў часе праезду праз мястэчка яны мусілі ісці пешшу, з непакрытай галавой і басанож^[17].

Гл. таксама

• Мінская духоўная акадэмія