Герхард Эртль

Герхард Эртль (ням.: Gerhard Ertl; нар. 10 кастрычніка 1936(1936-10-10)^[1][2][…], Штутгарт^[3][4][…]) — нямецкі вучоны-хімік, кіраўнік Інстытута Фрыца Габера Таварыства Макса Планка (1986—2004), ганаровы прафесар, лаўрэат прэміі Вольфа па хіміі (1998), лаўрэат Нобелеўскай прэміі па хіміі 2007 года.

Герхард Эртль
ням.: Gerhard Ertl
Дата нараджэння	10 кастрычніка 1936(1936-10-10)[1][2][…] (88 гадоў)
Месца нараджэння	Штутгарт, Трэці рэйх, Германскі рэйх[3][4][…]
Грамадзянства	Германія[5][6]
Род дзейнасці	фізік, хімік, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	хімія
Месца працы	Мюнхенскі ўніверсітэт Людвіга-Максіміліяна Гановерскі ўніверсітэт HU Berlin Свабодны ўніверсітэт Берліна
Альма-матар	Штутгарцкі ўніверсітэт (1957) Парыжскі ўніверсітэт (1958) Мюнхенскі ўніверсітэт Людвіга-Максіміліяна (1959) Штутгарцкі ўніверсітэт (1961) Мюнхенскі тэхнічны ўніверсітэт (1965) Max Planck Institute for Intelligent Systems[d] Гімназія Ёгана Кеплера[d] Гановерскі ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	Heinz Gerischer[d]
Член у	Леапальдзіна Аўстрыйская акадэмія навук Папская акадэмія навук Нацыянальная акадэмія навук ЗША Баварская акадэмія навук Акадэмія навук і мастацтваў Паўночнага Рэйна-Вестфаліі[d] BBAW[d] Еўрапейская акадэмія[7] Польская акадэмія навук[8] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Расійская акадэмія навук Эдынбургскае каралеўскае таварыства
Узнагароды	Фарадэеўская лекцыя[d] (2007) медаль Рудольфа Дызеля[d] прэмія Ота Гана[d] (2007) Alwin Mittasch Prize[d] (1990) прэмія Вольфа па хіміі (1998) прэмія імя Лейбніца[d] (1991) ганаровы доктар Берлінскага ўніверсітэта імя Гумбальта[d] (16 студзеня 2009) Bunsen Medal[d] (1992) Carl-Engler-Medal[d] (1996) Carl Friedrich Gauss Medal[d] (1985) Liebig Medal[d] (1987) Зала славы нямецкіх даследаванняў[d] (2015) Karl Ziegler Prize[d] (1998) Прэмія Японіі[d] (1992) Прэмія стагоддзя[d] (1985) honorary doctor of the Maria Curie-Skłodowska University[d] (6 мая 2011) honorary doctor of the Ruhr University Bochum[d] honorary doctor of the University of Münster[d] ганаровы доктар Лёвенскага каталіцкага ўніверсітэта[d] Bourke Award[d] (1991) Medard W. Welch Award[d] (1995) Прэмія Еўрафізіка[d] (1992) ганаровы доктар Універсітэта імя Я. А. Коменскага[d] (18 сакавіка 2009)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Герхард Эртль нарадзіўся ў Штутгарце. З 1955 да 1957 года ён вучыўся ў тэхнічным універсітэце Штутгарта, затым у Парыжскім універсітэце (1957—1958) і Мюнхенскім універсітэце імя Людвіга і Максімільяна (1958—1959).

Пасля прысуджэння звання доктара філасофіі, ён стаў асістэнтам і лектарам у Мюнхенскім тэхнічным універсітэце (1965—1968). З 1968 па 1973 год Герхард Эртль быў прафесарам і дырэктарам у Гановерскім тэхнічным універсітэце. Быў таксама прафесарам у інстытуце фізічнай хіміі Універсітэта імя Людвіга і Максіміліяна ў Мюнхене (1973—1986). На працягу 1970-х і 1980-х гадоў вучоны чытаў лекцыі ў Каліфарнійскім тэхналагічным інстытуце, ва ўніверсітэце Вісконсін-Мілуокі і Каліфарнійскім універсітэце ў Берклі. У 1986 годзе ён стаў прафесарам у Вольным універсітэце Берліна і ў Берлінскім тэхнічным універсітэце.

У 1986 годзе Герхард Эртль заняў пасаду дырэктара Інстытута Фрыца Габера Таварыства Макса Планка, які ўзначальваў да 2004 года. У 1996 годзе ён стаў прафесарам у Берлінскім універсітэце імя Гумбальта.

Навуковыя даследаванні

Герхард Эртль дэталёва даследаваў малекулярны механізм каталітычнага сінтэзу аміяку на жалезе (працэс Габера-Боша) і каталітычнага акіслення монааксіду вугляроду на паладый. Ён адкрыў важную з’яву вагальных рэакцый на плацінавых паверхнях і, выкарыстоўваючы фотаэлектронны мікраскоп, упершыню сфатаграфаваў вагальныя змены ў структуры паверхні і пакрыцці, якія адбываюцца ў ходзе рэакцыі.

Узнагароды і званні

Эртль падзяліў з Габорам Саморжаем з Каліфарнійскага універсітэта ў Берклі прэмію Вольфа па хіміі ў 1998 годзе за «асаблівы ўклад у галіне навукі аб паверхнях у цэлым і за тлумачэнне фундаментальных механізмаў гетэрагенных каталітычных рэакцый на асобнай крышталічнай паверхні ў прыватнасці».

Герхард Эртль атрымаў Нобелеўскую прэмію па хіміі ў 2007 годзе за даследаванні хімічных працэсаў на цвёрдых паверхнях.

Член Германскай акадэміі прыродазнаўцаў «Леапальдзіна» (1986)^[9], Папскай акадэміі навук (2010)^[10], член-карэспандэнт Аўстрыйскай акадэміі навук (2001)^[11], замежны член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША (2002), Расійскай акадэміі навук (2011)^[12].

Цікавыя факты

У гонар Герхарда Эртля ў 2011/2012 навучальным годзе была праведзена Міжнародная алімпіяда па асновах навук (па хіміі)^[13].

Зноскі

1. Gerhard Ertl // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
2. Gerhard Ertl // Brockhaus Enzyklopädie

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
3. http://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSGOR03851720071010
4. http://ieeexplore.ieee.org/xpls/abs_all.jsp?arnumber=6758829
5. http://news.bbc.co.uk/2/hi/7037210.stm
6. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1351394/Gerhard-Ertl
7. www.ae-info.org

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q107213897'></a>
8. http://czlonkowie.pan.pl/czlonkowie/sites/WynikiWyszukiwania.html?s=ERTL,%20Gerhard Праверана 26 сакавіка 2019.
9. Prof. Dr. Gerhard Ertl Архівавана 21 сакавіка 2019. (ням.)
10. Gerhard L. Ertl Архівавана 21 сакавіка 2019. (англ.)
11. emer. Prof. Dr. Dr. h. c. mult. Gerhard Ertl (ням.)
12. Постановление Общего собрания Российской академии наук № 24 от 22.12.2011 «Об избрании иностранных членов Российской академии наук»
13. Положение о проведении первого этапа VIII Международной Олимпиады по основам наук 2011/2012 учебный год (нявызн.). pandia.ru.