Евангелічна-лютэранская царква Фінляндыі
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Евангелічна-лютэранская царква Фінляндыі (фінск.: Suomen evankelis-luterilainen kirkko шведск.: Evangelisk-lutherska kyrkan i Finland) — фінская лютэранская абшчына, вернікамі якой з’яўляюцца 76,4 % фінаў, што складае каля 4.1 млн чалавек (2012)[1].
Глава фінскіх лютэран — архібіскуп Турку Кары Мякінен.
Галоўнымі абрадамі царквы з’яўляюцца: хрышчэнне, еўхарыстыя, канфірмацыя (у 15-гадовым узросце), шлюб, пахаванне.
Remove ads
Гісторыя
Першапачаткова з’яўлялася часткай Царквы Швецыі, аднак была вылучана ў самастойную адзінку ў 1809 годзе пасля далучэння Фінляндыі да Расіі.
Апостальская пераемнасць была перарвана ў 1889 годзе, але адноўлена ў 1934 годзе ад шведскіх і англіканскіх епіскапаў.[2]
У наш час членамі евангелічна-лютэранскай царквы Фінляндыі з’яўляюцца 76,4 % фінаў (2012)[1].
Remove ads
Фінансаванне
Дзейнасць царквы фінансуецца дзяржавай за кошт спецыяльнага царкоўнага падатка, які спаганяецца як з фізічных, так і юрыдычных асоб. Са студзеня 2012 года царкоўны падатак павялічыўся ў 37 прыходах Евангелічна-лютэранскай царквы. Рост падатку — умераны, ён склаў ад 0,1 да 0,15 працэнтных адзінак. Больш за ўсё падатак узрос у муніцыпалітэце Хумпіла, дзе ён падняўся на 0,3 % і ў выніку склаў 1,9 %.[3] Разам з тым, з 2013 года царква пачала выпрабоўваць значныя эканамічныя цяжкасці.[4]
Remove ads
Структура
Вышэйшы орган — царкоўны сход (фінск.: kirkolliskokous, шв. kyrkomötet), выканаўчы орган — царкоўная ўправа (фінск.: kirkkohallitus, шв. kyrkostyrelse), прадстаўнічыя органы дыяцэзій — дыяцэзіяльныя думы (фінск.: hiippakuntavaltuusto), прадстаўнічыя органы прыходаў — царкоўныя думы (фінск.: kirkkovaltuusto).
Епархіяльны падзел
Раскол
У ЕЛЦФ таксама маецца ўнутраны раскол, звязаны з дзейнасцю кансерватыўнага крыла з «Фонду Лютэра». У Швецыі ў абыход фінскага архібіскупа ў сан біскупа быў прысвечаны Маці Вяйсянен, якога ў Фінляндыі тут жа пазбавілі пастарскага сану. Тым не менш, Маці Вяйсянен працягнуў сваю дзейнасць біскупа і пасвяціў шэраг пастараў для кансерватыўнага блока[5]
Колькасць
Дынаміка колькасці тых, хто прытрымліваецца лютэранства, у Фінляндыі паказвае няўхільнае зніжэнне колькасці вернікаў гэтай хрысціянскай дэнамінацыі ў адносінах да агульнага народанасельніцтва краіны. У 2010 годзе царкву пакінула каля 80 тысяч чалавек[6] (у 2012 — 41 тысяча, у 2013 годзе — каля 50 тысяч чалавек[7]).
| Гады | 1950 | 1980 | 1990 | 2000 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012[1] |
| Лютэранства | 95,7 % | ▼ 90,3 % | ▼ 87,9 % | ▼ 85,1 % | ▼ 83,1 % | ▼ 82,5 % | ▼ 81,8 % | ▼ 80,7 % | ▼ 79,9 % | ▼ 78,3 % | ▼ 77,2 % | ▼ 76,4 % |
Рашэннем кіраўніцтва ЕЛЦФ з мая 2012 года набудзе моц закон, паводле якога імігранты змогуць больш свабодна станавіцца членамі лютэранскіх абшчын (да гэтага ў чалецкі рэгістр уключаліся толькі вернікі, якія ўвесь час пражываюць на тэрыторыі Фінляндыі).[8]
Remove ads
Жаночае святарства
Нягледзячы на тое, што жаночае святарства было зацверджана ў структуры царквы ў 1986 годзе (першыя ардынацыі ажыццёўлены ў сакавіку 1988 года[9]), а на 2013 год колькасць жанчын-пастараў ацэньваецца амаль у 50 %, пытанне пра месца жанчыны ў царкоўнай іерархіі застаецца адкрытым. У адпаведнасці з рашэннем Вярхоўнага надворнага суда, праціўнікі жаночага святарства не маюць права адмаўляцца ад супрацоўніцтва з жанчынай-святаром.[10]
У сакавіку 2007 года пастар Ары Нора адмовіўся праводзіць імшу разам з жанчынай-пастарам Петрай Пох’янрайта ў кірсе ў Хювінкяя, што прывяло да судовага разгляду. У кастрычніку 2010 год Вярхоўны Суд Фінляндыі вынес абвінаваўчы прысуд па справе з вердыктам, што «рэлігійныя перакананні не могуць служыць апраўданнем працоўнай дыскрымінацыі па палавой прыкмеце», і прысудзіў пастара Ары Нора да штрафу.[11]
Разам з тым 3 чэрвеня 2010 года на выбарах на пасаду біскупа горада Хельсінкі атрымала перамогу жанчына-пастар Ір'я Аскала, якая стала першай у гісторыі Фінляндыі жанчынай-біскупам. Яе ардынацыю 12 верасня 2010 года здзейсніў новаабраны глава евангелічна-лютэранскай царквы Фінляндыі архібіскуп Кары Мякінен. У сваёй інсталяцыйнай пропаведзі біскуп Ір’я Аскала закранула, у прыватнасці, пытанні, звязаныя са становішчам жанчын.[12] Абранне ў Фінляндыі першай жанчыны-біскупа вітаў генеральны сакратар Сусветнай лютэранскай федэрацыі Ішмаэль Нока.[13]
Каталіцкая царква ў Фінляндыі ў асобе біскупа Тэму Сіпа выказала шкадаванне з нагоды абрання першай жанчыны-біскупа. У інтэрв’ю газеце «Kotimaa» (Радзіма) біскуп заявіў, што «абранне Ір’і Аскала на пасаду біскупа Фінляндыі яшчэ больш аддаляе царкоўныя абшчыны адна ад адной».[14]
Для жанчын-пастараў у 1980-я гады дызайнерам Вуока Нурмесніемі было распрацавана спецыяльнае форменнае адзенне, якое 14 чэрвеня 2011 года было заменена на новы варыянт, створаны мадэльерам Кірсімары Кяркяйнен.[15]
Remove ads
Пытанне аб правах ЛГБТ
Царква Фінляндыі не лічыць грахом гомасексуальнасць і змену полу. Цяпер у царкве вядуцца бязлітасныя дэбаты пра права гомасексуальных пар на царкоўны шлюб.
Па пытанні аб блаславенні аднаполых пар лютэранская царква Фінляндыі заняла палітыку чакання[16]. Паводле апытанняў 2008 года, дзве траціны лютэранскіх святароў Фінляндыі гатовыя бласлаўляць аднаполыя саюзы[17], хоць новы глава фінскіх лютэран архібіскуп Кары Мякінен заклікае да актыўнага абмеркавання гэтага пытання, а біскуп Хельсінкі Ір’я Аскала не выключае права аднаполых пар атрымліваць блаславенне царквы пасля рэгістрацыі адносін.[18]
У канцы 2010 года царкоўны Сабор прыняў рашэнне 78 галасамі супраць 30 аб складанні малітвы за аднаполыя пары, якія ўступаюць у афіцыйныя адносіны[19].
Біскуп Хельсінкі Эра Хуавінен заявіў у 2010 годзе, што царква можа адмовіцца ад права на заключэнне шлюбу, калі парламент краіны прыме закон аб аднаполых шлюбах. Яму запярэчыў біскуп Куопіа Віле Рыекінен, які настойвае на тым, што ў такім разе царква павінна будзе вянчаць аднаполыя пары.[20]
Царква Фінляндыі стала першай у свеце, якая дазволіла чалавеку, які змяніў пол, застацца ў святарскім сане. Святарка Марыя-Сіска Аалта, якая праслужыла пастарам з 1986 года, прызналася ў сваёй транссексуальнасці і прайшла аперацыю па карэкцыі полу ў 2009 годзе. У гэтым жа годзе царкоўнае кіраўніцтва дазволіла ёй вярнуцца ў свой прыход. Аднак у 2010 годзе яна пакінула свой сан, спаслаўшыся на немагчымасць даверных адносін з вернікамі.[21]
9 чэрвеня 2013 года біскуп Хельсінкі Ір’я Аскала ўпершыню ў гісторыі евангелічна-лютэранскай царквы Фінляндыі блаславіла аднаполую пару для місіянерскай паездкі ў раён ракі Меконг у Паўднёва-Усходняй Азіі.[22]
Remove ads
Гл. таксама
- Царква Даніі
- Царква Ісландыі
- Царква Нарвегіі
- Царква Швецыі
Крыніцы
Спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads