Насельніцтва Беларусі

Насельніцтва Беларусі — агульнасць людзей, якія пастаянна пражываюць на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь^[1].

Апошні перапіс насельніцтва Беларусі быў праведзены ў 2019 годзе.

Колькасць

Колькасць насельніцтва Беларусі 1960—2017 гг.

На 1 студзеня 2025 года ў Беларусі пражывала 9 109 280 чалавек (паводле ацэнкі Нацыянальнага статыстычнага камітэта)^[2].

Нацыянальны склад

Паводле перапісу насельніцтва 2019 года^[3]:

• беларусы — 84,9 %
• рускія — 7,5 %
• палякі — 3,1 %
• украінцы — 1,7 %

Размяшчэнне

Па рэгіёнах Рэспублікі Беларусь насельніцтва размеркавана наступным чынам (на 1 студзеня 2025 года)^[2]:

• Мінск — 1 996 730 чалавек
• Брэсцкая вобласць — 1 299 912 чалавек
• Віцебская вобласць — 1 072 063 чалавек
• Гомельская вобласць — 1 327 973 чалавек
• Гродзенская вобласць — 984 880 чалавек
• Магілёўская вобласць — 971 365 чалавек
• Мінская вобласць — 1 456 357 чалавек

Нарадзілася/Памёрла

Смяротнасць, 1950—2011 гады.

Калі ў 2016 годзе ў Беларусі нарадзіліся 117 779 дзяцей, то ў 2024 толькі 58 938 — нараджальнасць у краіне за восем гадоў скарацілася амаль удвая. Такое падзенне сведчыць пра пра сур’ёзны дэмаграфічны крызіс.

Статыстыка па смяротнасці з 2020 па 2023 гады не публікавалася. У 2024 годзе памерлі 115 124 беларусаў (з іх найбольшая колькасць у Мінскай вобласці — 19 190 чалавек)^[4].

Самагубствы

У Беларусі за першыя шэсць месяцаў 2024 года зарэгістравана 596 суіцыдаў — гэта значыць 6,5 выпадкаў на 100 тысяч насельніцтва. У пачатку 2000-х гадоў гэты паказчык складаў больш за 20 на 100 тысяч.

Устойлівая тэндэнцыя апошніх 20 гадоў дазволіла Беларусі перайсці з катэгорыі краін з сярэдневысокім паказчыкам у катэгорыю з сярэдненізкім і нізкім паказчыкам. У той жа час часцей сталі здзяйсняць самагубствы беларускія дзеці і падлеткі — паказчык у першай палове 2024 года павялічыўся на 40 %.

Найбольшы ўзровень суіцыдаў сярод насельніцтва зарэгістраваны ў Мінску, найменшы — у Мінскай вобласці^[5].

Шлюбнасць

Паводле звестак афіцыйнай статыстыкі, у 2024 годзе ў Беларусі было зарэгістравана^[6]:

• шлюбаў — 46 242
• разводаў — 34 866

Сярэдні ўзрост тых, хто ўпершыню ўзяў шлюб: у жанчын — 26,7 года, у мужчын — 28,9 года. Больш за ўсё разводаў прыходзілася на перыяды сумеснага жыцця ад 1 да 4 гадоў і ад 5 да 9 гадоў.

Міграцыя

Перасяленцаў на тысячу жыхароў, 1950—2011 гады.:
     прыток     адток

Эміграцыя з Беларусі

Асноўны артыкул: Эміграцыя з Беларусі пасля прэзідэнцкіх выбараў 2020 года

Паводле звестак Міністэрства ўнутраных спраў, у 2021—2022 гадах больш за 200 тысяч грамадзян пакінулі Беларусь^[7].

Іміграцыя ў Беларусь

Асноўны артыкул: Іміграцыя ў Беларусь

Станам на 31 снежня 2023 на ўліку ў тэрытарыяльных органах унутраных спраў было больш за 217 тысяч замежнікаў, у тым ліку^[8]:

• маюць дазвол на часовае пражыванне — больш за 48 тысяч;
• пастаянна пражываюць у Беларусі — больш за 168 тыс.

Больш за 2,5 тысячы замежнікаў атрымалі беларускае грамадзянства ў 2024 годзе^[9].

Узрост

На 1 студзеня 2024 года сярэдні ўзрост беларусаў складае 41,5 года, прычым^[10]:

• сярэдні ўзрост мужчын – 38,7 года
• сярэдні ўзрост жанчын – 43,9 года

Колькасць насельніцтва па асноўных узроставых групах^[10]:

• маладзей працаздольнага ўзросту – 1 600 236 чалавек
• працаздольнага ўзросту – 5 353 585 чалавек
• старэй працаздольнага ўзросту – 2 202 157 чалавек

Таксама ў 2024 годзе ў краіне пражывала звыш 600 чалавек, чый узрост перавысіў больш за 100 гадоў^[11].

Урбанізацыя

Гарадское і сельскае насельніцтва, 1939—2012 гадоў:
     сяляне     гарадскія

На 1 студзеня 2025 года 79 % насельніцтва — гарадскія жыхары, а 21 % — сельскія. Доля гараджан расце, але гэта не значыць, што гарады дадаюць у людзях — яны проста губляюць іх павольней, чым вёскі. На працягу 2024 года колькасць гарадскога насельніцтва скарацілася на 15,6 тыс. чалавек (-0,2 %), тады як сельскага — адразу на 31,1 тыс. (-1,59 %)^[12][13][14].

Мова

Асноўны артыкул: Мовы Беларусі

Родная мова і мова хатніх зносін паводле перапісаў насельніцтва^[15]

Год перапісу	родная мова		мова хатніх зносін
	беларуская	руская	беларуская	руская
1989	65,6	31,9	—	—
1999	73,7	21,9	36,7	62,8
2009	53,2	41,5	23,4	70,2
2019	54,1	42,3	26,0	71,4

Пол

Паводле перапісу ў кастрычніку 2009 года ў краіне пражывала 4420 тысяч мужчынаў і 5068 тысяч жанчын. За 10 гадоў між перапісамі 1999 і 2009 гадоў праз рост смяротнасці мужчын у працаздольным узросце іх лік зменшыўся на 6,3 %, а доля ў суадносінах да жанчын скарацілася з 1:1,129 да 1:1,15. Колькасць жанчын таксама скарацілася (на 4,6 %). На 2009 год праз актыўнае перасяленне вясковых дзяўчат у горад там мужчыны колькасна пераважалі ва ўзросце да 27 гадоў, у вёсцы — да 56 гадоў^[16].

Дынаміка

З 1994 года, калі насельніцтва краіны дасягнула 10243,5 тысяч чалавек, у Беларусі адзначаецца выміранне жыхароў (дэпапуляцыя)^[17]. За 25 гадоў насельніцтва паменшылася на 750 тысяч, што суправаджалася памяншэннем колькасці рускіх (—557 тысяч паміж 1989 і 2009), палякаў (—123 тысяч), ўкраінцаў (—132 тысяч) і яўрэяў (—99 тысяч). Гэта раўнасільна таму, што Беларусь страціла два абласныя цэнтры краіны — Гомель і Брэст, і вярнулася ў 1978 год.

За апошнія 30 гадоў адбылося даволі інтэнсіўнае пераразмеркаванне вясковага і гарадскога насельніцтва, амаль па працэнту штогод на карысць горада. Імавернасць застацца на месцы свайго нараджэння для 20—24-гадовых беларускіх гараджан пад канец 1960-х складала 0,88, для вяскоўцаў — толькі 0,26. Пад канец 1990-х розніца павялічылася адпаведна да 0,92 і 0,22. З кожным годам пагаршаецца здароўе людзей, асабліва немаўлят. Так, колькасць упершыню захварэлых на сардэчна-сасудзістыя захворванні штогод павялічваецца на 3—4 адсоткі (звесткі на 2004 год), такая ж карціна з злаякаснымі захворваннямі^[18].

Колькасць насельніцтва на Беларусі па гадах

Час падліку	Колькасць насельніцтва, тыс.	Прырост/змяншэнне, тыс. (за папярэдні год)	Гарадское (%)
XIV стагоддзе	≈1 000[19]	—	—
1650	2 900[20]	—	—
1667	≈1 400[20][21]	—	—
1700	2 200[20][22]	—	—
1717	1 500[20][23]	—	—
1772	2 900[20]	—	—
1811	3 800[19][24]	—	—
1863	4 200[19][24]	—	—
1897	6 673[25]	—	13,5
1913	6 899,1[25]	—	14,3
1914	7 500[19][26]	—	—
1917	6 900[19][26]	—	—
1921	6 700[19][26]	—	—
1926	4 986,0[25][27]	—	17,0
1939	8 912,2[25][26]/≈11 000[28][29]	—	20,8/—
1940	9 046,1[25][30]	+133,9	21,3
1 студзеня 1941	10 454,9[25][31]	—	—
1941	9 092,0[25]	+45,9	21,7
22 чэрвеня 1941	9 200[25][26]/10 528[25][31]	—	—
1945	≈7 700[32]	—	22,2
1950	7 709,0[25]	—	21,0
1951	7 781,1[25]	+72,1	22,2
1952	7 748,7[25]	+32,4	23,6
1953	7 693,4[25]	+55,3	24,7
1954	7 685,6[25]	−7,8	25,9
1955	7 757,2[25]	+71,6	26,6
1956	7 850,2[25]	+93	27,0
1957	7 910,0[25]	+59,8	27,8
1958	7 961,6[25]	+51,6	29,0
1959	8 055,7[25]	+94,1	30,8
1960	8 147,4[25]	+91,7	32,0
1961	8 233,3[25]	+85,9	33,3
1962	8 335,2[25]	+101,9	34,4
1963	8 435,4[25]	+100,2	35,4
1964	8 479,8[25]	+44,4	36,5
1965	8 557,9[25]	+78,1	37,5
1966	8 655,7[25]	+97,8	38,5
1967	8 761,8[25]	+106,1	39,6
1968	8 838,7[25]	+76,9	40,8
1969	8 915,0[25]	+76,3	42,1
1970	8 992,2[25]	+77,2	43,3
1971	9 048,7[25]	+56,5	44,4
1972	9 118,1[25]	+69,4	45,7
1973	9 182,4[25]	+64,3	47,1
1974	9 251,4[25]	+69	48,5
1975	9 317,2[25]	+65,8	49,9
1976	9 360,5[25]	+43,3	51,2[33]
1977	9 406,2[25]	+45,7	52,4
1978	9 463,5[25]	+57,3	53,6
1979	9 532,5[25]	+69	54,9
1980	9 591,8[25]	+59,3	55,9
1981	9 662,9[25]	+71,1	57,0
1982	9 736,1[25]	+73,2	58,0
1983	9 800,6[25]	+64,5	59,1
1984	9 869,4[25]	+68,8	60,2
1985	9 929,0[25]	+59,6	61,2
1986	9 986,4[25]	+57,4	62,2
1987	10 042,8[25][34]	+56,4	63,2
1988	10 089,7[25]	+46,9	64,3
1989	10 151,8[25]	+62,1	65,4
1990	10 188,9[25]	+37,1	66,1
1991	10 189,8[25]	+0,9	66,8
1992	10 198,3[25]	+8,5	67,2
1993	10 234,6[25]	+36,3	67,4
1994	10 243,5[25][35]	+8,9	67,6
1995	10 177,3[36]	−66,2	68,1
1996	10 141,9	−35,4	68,4
1997	10 093,0	−48,9	68,8
1998	10 045,2	−47,8	69,3
1999	10 019,5	−25,7	69,7
2000	—	—	—
2001	9 956,7[36]	−62,8	70,1
2002	9 900,4[36]	−56,3	70,5
2003	9 830,7[36]	−69,7	70,9
2004	9 762,8[36]	−67,9	71,3
2005	9 697,5[36]	−65,3	71,8
2006	9 630,4[36]	−67,1	72,2
2007	9 579,5[36]	−50,9	72,7
2008	9 542,4[36]	−37,1	73,2
2009	9 513,6[36]	−28,8	73,9
2010	9 500,0[36]	−13,6	74,5
2011	9 481,2[36]	−18,8	75,1
2012	9 465,2[36]	−16,0	75,8
2013	9 463,8[36]	−1,4	76,3
2014	9 468,2[36]	+4,4	76,8
2015	9 480,9[36]	+12,7	77,2
2016	9 498,4[36]	+17,5	77,6
2017	9 504,7[36]	+6,3	77,9
2018	9 491,8[36][37]	−12,9	78,1
2019	9 429,2[36]	−62,6	78,4
2020	9 410,2[38]	−19	77,6
2021	9 349,6[38]	−60,6	77,9
2022	9 255,5[38]	−94,1	78,1
2023	9 200,6
2024	9 156

Шчыльнасць

Шчыльнасць насельніцтва ў сярэднім па краіне складае 45,2 чал./км² (дадзеныя на 1 красавіка 2020 г. з улікам вынікаў перапісу насельніцтва 2019 г.).

• 
  Шчыльнасць насельніцтва Беларусі па раёнах на 2016 г.

Дадатковыя звесткі

Асноўныя артыкулы: Гарады Беларусі, Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі і Сельскія населеныя пункты Беларусі

На 1 студзеня 2024 года ў Беларусі^[39]:

• 115 гарадоў
• 85 пасёлкаў гарадскога тыпу
• 22 991 сельскі населены пункт