Арол (горад)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Арол.

Арол (руск.: Орёл) — горад (з 1708 года) у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Арлоўскай вобласці. Насельніцтва 290 тыс. чалавек (2025). Горад размешчаны ў межах Сярэднярускага ўзвышша, на берагах ракі Акі і яе прытока Орліка.

Горад Арол руск.: Орёл Сцяг[d] Герб Краіна  Расія Рэгіён Арлоўская вобласць Каардынаты 52°58′ пн. ш. 36°05′ у. д.HGЯO Кіраўнік Q24642334?[1] Заснаваны 1566 Горад з 1566 Плошча 121,21 км² Вышыня цэнтра 170 м Насельніцтва ▼ 311 625 чалавек (2019) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код 4862 Паштовы індэкс 302 Паштовыя індэксы 302000 — 302999 Аўтамабільны код 57 Афіцыйны сайт orel-adm.ru Арол на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Назва

Назва паселішча Арол ад назвы ракі Орлік. Тая лічыцца другаснай і перш мела ў аснове балцкі гідранімічны корань Arl-. У народа-этымалагічным сэнсе пазнейшы тапонім быў прыстасаваны пад назву птушкі арол^[2].

Найбліжэйшыя гідранімічныя адпаведнікі — назвы ракі Арлея на ўсходзе ад смаленскага Кардымава^[3], азёраў Арлея на поўначы ад Віцебска і Арлейка (< Арлея) каля Полацка, прускага возера Arle^[2].

Далей да гідранімічнага кораня Ar- як у назвах Арэса, Аражня (у басейне Пцічы). Ад балцкага *ar-, індаеўрапейскага *ar-, *er- / *or- са значэннем «рухацца»^[4].

Адпачатная балцкая назва ракі Орлік значыла «Хуткаплынная (рака)».

Гісторыя

Заснаваны ў 1566 годзе як крэпасць для абароны паўднёвых межаў Рускай дзяржавы. У пачатку XVII ст. — адзін з ачагоў Сялянскага паўстання пад правадырствам І. І. Балотнікава. У 1708 годзе ўваходзіў у склад Кіеўскай губерні, а з 1719 года — цэнтр Арлоўскай правінцыі, з 1727 года — у складзе Белгародскай губерні, з 1778 года — цэнтр Арлоўскай губерні. У XVIII—XIX стст. дваранска-купецкі горад з прадпрыемствамі па апрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны, ліцейнымі і механічнымі заводамі; буйны цэнтр хлебагандлю. З 1928 года знаходзіўся ў складзе Цэнтральна-Чарназёмнай вобласці, з 1934 года — у Курскай вобласці, з 1937 года — цэнтр Арлоўскай вобласці. 3 кастрычніка 1941 года быў акупаваны гітлераўскімі войскамі.

Насельніцтва

Год Колькасць 1987 335 000 1994 342 600 [5] Год Колькасць 1998 347 000 [6] 2019 311 625 [7] Год Колькасць 2022 303 696 [8]

Транспарт

• Арлоўскі трамвай

Беларусы ў Арле

Асноўны артыкул: Беларуская хатка (Арол)

Беларусы з’яўляюцца чацвёртай нацыянальнасцю горада пасля рускіх, украінцаў, армян і ў агульнай колькасці жыхароў займаюць (0,28 %). У Арле нарадзіўся беларускі фізік Мікалай Сяргеевіч Акулаў.

Гарады-пабрацімы

•  Афенбах, Германія (14 ліпеня 1988)^[9][10][…]
•  Брэст, Беларусь (27 чэрвеня 1997)^[11][12]
•  Валакаламскі раён^[d], Расія (19 лістапада 2014)^[9][10]
•  Жодзіна, Беларусь (25 сакавіка 2016)^[9][10][…]
•  Калуга, Расія (1 мая 2003)^[9][10]
•  Колпіна, Расія (10 сакавіка 2010)^[9][10]
•  Колпінскі раён, Расія (10 сакавіка 2010)^[9][10]
•  Марыбар, Славенія (6 красавіка 2017)^[9][10][…]
•  Новасібірск, Расія (4 жніўня 2014)^[9][10]
•  Нові-Сад, Сербія (31 студзеня 2017)^[9][10]
•  Нокія, Фінляндыя (1967)^[11]
•  Пенза, Расія (29 жніўня 2018)^[9][10]
•  Разград, Балгарыя (4 жніўня 2016)^[9][10][…]

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Арла

• Міхаіл Міхайлавіч Бахцін (1895—1975) — рускі філосаф.
• Аляксандр Іванавіч Бухвостаў (нар. 1944) — беларускі палітычны і прафсаюзны дзеяч.
• Ігар Веніямінавіч Васілеўскі (нар. 1941) — педыятр. Доктар медыцынскіх навук (1992), прафесар (1993).
• Эдуард Міхайлавіч Дзямідаў (1932—1993) — беларускі архітэктар.
• Віктар Цімафеевіч Лебедзеў (нар. 1932) — беларускі акцёр.
• Уладзімір Аляксандравіч Русанаў (1875—1913) — расійскі даследчык Арктыкі^[13].
• Іван Аляксандравіч Фамін (1872—1936) — рускі савецкі архітэктар.