Сяа (прозвішча)

Сяа (/ʃaʊ/ ; ^[1] кіт. трад. 蕭) — кітайскае прозвішча. У сістэме раманізацыі  (руск.) Уэйда — Джайлза  (руск.) яно перадаецца як Hsiao, што звычайна выкарыстоўваецца на Тайвані. Яно таксама раманізуецца як Siauw, Shiao, Siaw, Siew, Siow, Seow, Siu, Shiu або Sui^[2], а таксама «Shaw» у менш распаўсюджаных сітуацыях, натхнёнае транслітэрацыяй прозвішчаў вядомых асоб, такіх як ірландскі драматург Джордж Бернард Шоу і англійскі акцёр Роберт Шоу  (руск.). Гэта 99-е імя ў паэме «Сто прозвішчаў  (руск.)».

Сяа
кіт.: 萧
Транслітарацыя	Xiāo, Siu, Siew, Sio, Seow, Siau, 소, Siu1, ㄒㄧㄠ і Tiêu
Алфавіт	кітайскае пісьмо
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Радавы дом клана Сяа (蕭氏宗祠) у Янсінь (Хуаншы)  (руск.), Хубэй

Пасля падзення дынастыі Цын некаторыя з нашчадкаў маньчжурскага клана Шумуру  (англ.) ператварылі імя свайго клана ў кітайскія прозвішчы Шу (舒), Сю  (англ.) (徐) або Сяа (蕭)^[3].

Даследаванне 1977 года паказала, што гэта 20-е найбольш распаўсюджанае кітайскае прозвішча ў свеце. Лічылася, што яно 30-е па распаўсюджанасці ў Кітаі^[4]. У 2019 годзе гэта было 33-е па распаўсюджанасці прозвішча ў Кітаі^[5].

Гісторыя

Ханьскае прозвішча

Прозвішча Сяа паходзіць з акругі Сяа  (руск.) ў правінцыі Аньхой, Кітай. У царстве Сун  (руск.) у Перыяд Вёснаў і Восеняў  (руск.) старажытнага Кітая дваранін Дасінь  (кіт.) быў пакараны ў Сяа, якое было далучана царствам Сун. Людзі Сяа пазней прынялі назву сваёй дзяржавы ў якасці свайго прозвішча. Праз стагоддзі Сяа Хэ  (руск.) стаў першым прэм’ер-міністрам дынастыі Хань. Пазней яго нашчадак Сяа Бяа (萧彪) пераехаў у Ланьлін (兰陵), цяпер Ічэн  (руск.) у правінцыі Шаньдун^[4], з-за палітычных праблем падчас праўлення імператара У-дзі. Таму народ Сяа таксама вядзе сваё паходжанне ад Ланьлін, і часам іх называюць Ланьлін Сяа («兰陵萧»).

Іншае масавае перамяшчэнне людзей Сяа адбылося падчас катастрофы Юнцзя ў канцы дынастыі Заходняя Цзінь, калі Сяа Чжэн (萧整) пераехаў у Даньян  (руск.), Цзянсу. Ён таксама называўся Паўднёвы Ланьлін (南兰陵). Нашчадкі Даньян Сяа (丹阳萧氏) пазней заснавалі дзве дынастыі: Сяа Даачэн  (руск.) быў імператарам-заснавальнікам дынастыі Паўднёвая Цы, а Сяа Янь  (руск.) заснаваў дынастыю Лян  (руск.).

Падчас дынастыі Тан было дзевяць членаў сям’і Сяа, прызначаных канцлерамі  (руск.) (або прэм’ер-міністрамі), у тым ліку бесперапынна восем канцлераў (八叶传芳, «八叶世家»). Першым быў Сяа Юй  (руск.) (萧瑀), за ім ішлі астатнія восем членаў клана Сяа:

яго ўнучаты пляменнік Сяа Сун (萧嵩)

Старэйшы сын Сяа Суна Сяа Хуа (萧华)

Пляменнік Сяа Хуа Сяа Фу (萧復)

Унук Сяа Хуа Сяа Фу (萧俯)

Унук Сяа Фу Сяа Чжэнь (萧真)

Унук Сяа Хуа Сяа Фан (萧仿)

Сын Сяа Фана Сяа Гоу (萧遘).

Зала продкаў Сяа-Цзян у Цзянвані, Уюань  (руск.)

Падчас дынастыі Юань члены сям’і Сяа пераехалі з Цзянсу ў Мэйчжоу і Дабу  (руск.) ў правінцыі Гуандун. У асноўным гэта сям’я Сяа з народнасці хака  (руск.).

Кіданскае, уйгурскае і маньчжурскае прозвішчы

Падчас дынастыі Ляа  (руск.) імператар Абаацзы  (руск.) прысвоіў прозвішча «Сяа» двум кіданьскім кланам, Балі і Ішы, нібыта з-за захаплення Сяа Хэ  (укр.). Сын Абаацзы, Яагу, прысвоіў уйгурскаму клану Шулюй прозвішча «Сяа». На працягу ўсёй дынастыі Ляа многія імператрыцы  (англ.) насілі прозвішча «Сяа».

Пасля падзення маньчжурскай дынастыі Цын многія маньчжуры прынялі ханьскія прозвішчы ў кітайскім стылі. Некаторыя члены маньчжурскага клана Шумуру  (англ.), які сцвярджае, што паходзіць ад уйгурскага клана Шулу, прынялі ў якасці прозвішча «Сяа».

Пазнейшая гісторыя

Падчас дынастыі Мін многія члены сям’і Сяа таксама пераехалі ў правінцыю Юньнань. Яны сталі першымі членамі сям’і Юньнань Сяа (云南萧氏).

У пачатку дынастыі Мін насельніцтва Паўночнага і Цэнтральнага Кітая скарачалася з-за войнаў. Каб павялічыць колькасць насельніцтва і пачаць эканамічнае аднаўленне гэтых разбураных вайной раёнаў, урад Мін арганізаваў шмат буйнамаштабных масавых міграцый у гэты раён. Людзі былі пераселены з правінцыі Шаньсі, якая менш пацярпела ад войнаў, у разбураны вайной, менш заселены раён Паўночнага і Цэнтральнага Кітая. Людзям было загадана пераехаць у месца каля «дрэва» (大槐树) і падрыхтавацца да сямейнай міграцыі. Сям’я Шаньсі Сяа была часткай гэтай групы «імігрантаў пад дрэвам» (在大槐树下集中移民), якія былі пераселены ў сучасныя правінцыі Хэнань, Шаньдун, Хэбэй, Пекін, Цяньцзінь, Шэньсі, Ганьсу, Нінся, Аньхой, Цзянсу, Хубэй, Хунань, Гуансі, Ляанін, Цзілінь, Хэйлунцзян, Шаньсі і іншыя месцы. Цяпер сям’я Сяа ўсё яшчэ мае мемарыяльныя дошкі, прысвечаныя іх продкам сярод «імігрантаў пад дрэвам» у чацвёртым кабінеце мемарыяльнай залы ў «вялікім мемарыяльным садзе каранёў дрэў» (大槐树寻根祭祖园祭祖堂四).号供橱).

Падчас дынастыі Мін многія члены сям’і Сяа таксама пераехалі ў правінцыю Юньнань. Яны сталі першымі членамі сям’і Юньнань Сяа (云南萧氏).

Падчас дынастый Мін і Цын таксама адбываліся масавыя міграцыі сваякоў Сяа з Цзянсу ў Сычуань, асабліва ў пачатку гэтых дынастый, калі адбыліся дзве буйныя рэвалюцыі. Гісторыкі назвалі гэты працэс масавай міграцыі «Цзянсі запоўніў Хугуан  (руск.), Хугуан запоўніў Сычуань» (江西填湖广，湖广填四川). «Хугуан» адносіцца да правінцый Хунань і Гуандун . Як сведчаць гістарычныя матэрыялы, з пачатку праўлення імператара Цяньлуна з дынастыі Цын многія члены роду Сяа пераехалі ў Сычуань.

Падчас Грамадзянскай вайны ў Кітаі паміж камуністамі і нацыяналістамі людзі Сяа, асабліва з Фуцзяня, пераехалі на Тайвань разам з нацыяналістамі. На Тайвані яны жылі пераважна ў гарадах і паветах Чжанхуа  (руск.), Цзяі  (руск.), Тайбэй, Гаасюн і Тааюань  (руск.). У XXI стагоддзі Сяа — 30-е па распаўсюджанасці прозвішча на Тайвані.

За мяжой

У канцы дынастыі Цын кітайцы пачалі пераязджаць у іншыя краіны, каб працаваць там. Людзі з прозвішчам Сяа таксама пераязжалі ў іншыя краіны, такія як В’етнам, Тайланд, Сінгапур, Малайзія і Інданезія. Іншыя мігравалі з Фуцзяня на Тайвань.

Існуюць розныя раманізацыі прозвішча, у тым ліку «Xiao», «Seow», «Siow» і «Seow».

У Злучаных Штатах прозвішча таксама, хоць і радзей, раманізуецца як «Shaw».

Спрошчаныя кітайскія формы

Традыцыйнае прозвішча 蕭 у цяперашні час прадстаўлена трыма рознымі іерогліфамі, якія паходзяць з традыцыйнай кітайскай мовы (蕭), спрошчанай кітайскай мовы (萧) і адмененага спрошчэння другой спробы (肖). Ганконг, Малайзія і Тайвань захоўваюць традыцыйныя кітайскія іерогліфы і таму пішуць 蕭. У мацерыковым Кітаі і Сінгапуры, дзе выкарыстоўваецца спрошчаная кітайская мова, большасць лінгвістаў згодныя, што прозвішча павінна пісацца як 萧^[6]. Аднак па гістарычных прычынах многія жыхары мацерыковага Кітая па-ранейшаму маюць прозвішча 肖 у сваіх юрыдычных дакументах (гл. ніжэй). У мацерыковым Кітаі людзі могуць разглядаць іх як два асобныя прозвішчы. Аднак ва ўмовах, калі выкарыстоўваецца традыцыйная кітайская мова, напрыклад, у кітайска-тайваньскіх адносінах  (англ.), гэта можа прывесці да блытаніны.

Людзі здаўна пісалі прозвішча 肖 для прастаты, але форма лічылася нефармальнай і не выкарыстоўвалася ў афіцыйных тэкстах. Аднак кітайскае спрашчэнне другога раунда ўстанавіла 肖 у якасці стандартнай формы. Калі ў 1984 годзе было адменена спрашчэнне другога раўнда, некаторыя людзі аднавілі сваё прозвішча ў юрыдычных дакументах у традыцыйнай форме напісання, а некаторыя — не.

Большасць іншых прозвішчаў не падзяляюць гэтыя праблемы. Напрыклад, прозвішча Ляа  (англ.) (廖) было спрошчана да сімвала з 广 і 了, аб’яднанымі ў спрашчэнні другога раунда. Усе людзі з гэтым прозвішчам вярнуліся да выкарыстання 廖 пасля скасавання, таму што змяненне больш не лічыцца сапраўдным сімвалам і не можа быць уведзена ў камп’ютар. Аднак 肖, якое мае іншыя значэнні, усё яшчэ дзейнічае, таму некаторыя людзі працягваюць выкарыстоўваць гэту форму, у тым ліку ў юрыдычных дакументах.

Вядомыя людзі па прозвішчы Сяа

Гістарычныя асобы

• Сяа Хэ  (руск.), адзін з самых паважаных дзяржаўных дзеячаў у гісторыі Кітая і першы прэм’ер-міністр дынастыі Хань
• Імператар У-дзі  (руск.), заснавальнік дынастыі Лян
• Сяа Юй  (руск.), чыноўнік дынастыі Суй і канцлер дынастыі Тан
• Імператрыца Сяа  (англ.), розныя імператрыцы дынастыі Ляо з такім прозвішчам, самай вядомай з якіх з’яўляецца Сяа Чуо
• Сяа Сывень — кітайскі палітык, канцлер і паўночны камісар па ваенных справах дынастыі Ляа

Новы час

• Сяа Гадун — кітайскі прафесійны гулец у снукер
• Сяа Хун  (руск.) — вядомая кітайская пісьменніца і паэтэса
• Сяа Цзэ  (руск.) — кітайскі дзяржаўны дзеяч, намеснік старшыні Пастаяннага камітэта УСНП з 10 сакавіка 2023 года

Зноскі

1. «Xiao Hinggan Ling». Collins English Dictionary.
2. 那些年，我們叫錯的設計師 (нявызн.). Daily Cold (30 ліпеня 2016). — «之所以會跟我們比較熟悉的 Xiao 或是 Hsiao 不同，是因為...廣東裔，所以 Sui 是把蕭的粵語發音直接拼音字母化而來。»  Праверана September 15, 2016.
3. Zhao, Erxun (1928). Draft History of Qing (Qing Shi Gao)(кіт.).
4. Origin of Xiao, Siu, Siew, Seow, Hsiao, yutopian.com. Retrieved 2009-09-23.
5. 新京报 - 好新闻，无止境 (нявызн.).
6. 姓"萧"还是姓"肖"？ Архівавана 7 ліпеня 2011 года. (Simplified Chinese)