Дзісенскі павет (Расійская імперыя)

Дзі́сенскі паве́т (Дзі́сненскі павет, руск.: Дисненский уезд) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Мінскай, а з 1843 г. — Віленскай губерні Расійскай імперыі.

Дзісненскі павет
Герб
Краіна	Расійская імперыя
Уваходзіць у	Віленская губерня
Адміністрацыйны цэнтр	Дзісна
Дата ўтварэння	1793
Дата скасавання	ліпень 1920
Насельніцтва	204,9 тыс. (1 897)
Плошча	5,8 тыс. км²

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Дзісенскі павет.

Утвораны ў 1793 годзе ў складзе Мінскай губерні, знаходзіўся на самай яе поўначы. Межаваў з Дзвінскім, Дрысенскім, Полацкім, Вілейскім і Завілейскім (Свянцянскім) паветамі. Плошча складала 507,8 вёрст. У 1843 годзе павет быў перададзены ў склад Віленскай губерні.

Дзісенскі павет на фрагменце карты Віленскай губерні

Адміністрацыйны цэнтр — Дзісна.

У 1866 годзе ў склад павета ўваходзілі 2125 населеных пунктаў і 22 воласці, 22 мястэчкі і заштатны горад Друя.

З 18 жніўня 1919 г. да ліпеня 1920 г. Дзісенскі павет у складзе Віцебскай губерні^{[крыніца?]}. У 1920 г. павет адышоў да Польшчы, дзе замест яго быў утвораны новы Дзісенскі павет.

Адміністрацыйны падзел

У склад павета ўваходзілі наступныя воласці^[1]:

• Богінская (з цэнтрам ў вёсцы Богі)
• Варапаншчынская
• Верхненская (з цэнтрам ў вёсцы Верхняе)
• Глыбоцкая
• Друйская (з цэнтрам ў вёсцы Мілашава)
• Ёдская
• Залеская
• Ігуменская (з цэнтрам ў вёсцы Шкунцікі)^[2]
• Лужэцкая
• Лявонпальская
• Мёрская
• Мікалаўская
• Нова-Пагосцкая
• Пастаўская
• Перабродская (з цэнтрам ў вёсцы Лінкоўшчына)
• Пліская
• Празароцкая
• Стафанпольская
• Чарневіцкая (з цэнтрам ў вёсцы Ластаўка)
• Чарэская
• Язненская

Ураднікі павета

• Дзісенскія павятовыя маршалкі

Вядомыя асобы

• Кастусь Акула (1925—2008) — беларускі пісьменнік і грамадскі дзеяч (нарадзіўся ў вёсцы Верацеі)
• Уладзімір Беняшэвіч (1874—1938) — гісторык, даследчык кананічнага права, археограф і візантыст, член-карэспандэнт АН СССР (нарадзіўся ў мястэчку Друя)
• Ігнат Буйніцкі (1861—1917) — беларускі акцёр, рэжысёр, тэатральны дзеяч, стваральнік нацыянальнага прафесійнага тэатра
• Адам Шульга — дудар з трупы Ігната Буйніцкага
• Пётр Бурэц — знакаміты дудар з вёскі Асінаўка
• Язэп Драздовіч (1888—1954) — беларускі мастак, скульптар, этнограф, археолаг, педагог (нарадзіўся ў засценку Пунькі)
• Янка Пачопка (1890—1977) пісьменнік, фалькларыст
• Міхась Машара (1902—1976) — беларускі паэт, празаік, драматург, перакладчык (нарадзіўся на хутары Падсосна)
• Пятро Мятла (1890—1936) — грамадска-палітычны дзеяч Заходняй Беларусі
• Зыгмунт Чаховіч (1831—1907) — адзін з кіраўнікоў паўстання ў Польшчы, Літве і Беларусі 1863—1864, бібліяфіл
• Стэфан Еўзебіуш Грынеўскі (1843—1914) — быў шляхціцам з родавага маёнтка Якубёнкі Дзісенскага павета, у 1863-м сасланы ў Томскую губерню за ўдзел у паўстанні Кастуся Каліноўскага
• Генрых Дмахоўскі (1810 — 1863) — удзельнік нацыянальна-вызваленчага руху на землях Беларусі, Літвы і Польшчы ў 1830 — 1860-я гады. Скульптар.

Цікавыя факты

Са шляхты Дзісненскага павета паходзіў Стэфан Яўсеевіч Грынявіцкі (1843–1914), бацька вядомага пісьменніка-рамантыка Аляксандра Грына, аўтара «Пунсовых ветразей» і «Бліскучага свету». За ўдзел у паўстанні Кастуся Каліноўскага С.Грынявіцкі быў сасланы ў Калывань Томскай губерні, а потым у 1868 г. яму было дазволена перабрацца ў Вяцкую губерню. Там у яго ў шлюбе з Ганнай Сцяпанаўнай Грынявіцкай ў 1880 г. нарадзіўся сын Аляксандр. Прозвішча С. Грынявіцкага было русіфікавана на Грынеўскі^{[3] [4]}.

Зноскі

1. Дзісненскі павет на Radzima.net
2. Артыкул «Фарміраванне тэрыторыі Глыбоцкага раёна»
3. Артыкул пра балет "Асоль" на сайце Беларускага дзяржаўнага музычнага тэатра
4. Артыкул "Беларускія карані "Асоль", газета "Аргументы и факты в Белоруссии". – 2013. – 16 студзеня. – С. 25.