Дварэц (Дзятлаўскі раён)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Дварэц.

Дварэ́ц — аграгарадок у Беларусі, на рацэ Моўчадзь. Цэнтр сельсавета Дзятлаўскага раёна Гродзенскай вобласці. Насельніцтва 810 чал. (1997). Знаходзіцца за 13 км на паўднёвы ўсход ад Дзятлава, за 5 км ад чыгуначнай станцыі Наваельня.

Аграгарадок Дварэц Касцёл Святога Антонія Падуанскага Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Дзятлаўскі Сельсавет Дварэцкі Каардынаты 53°24′28″ пн. ш. 25°34′07″ у. д.HGЯO Колькасць двароў 302 Насельніцтва 810 чалавек (1997) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1563 Паштовы індэкс 231474 Аўтамабільны код 4 СААТА 4223817031 Дварэц на карце Беларусі ±

Дварэц на Вікісховішчы

Дварэц — даўняе мястэчка гістарычнай Наваградчыны.

Гісторыя

Упершыню Дварэч згадваецца ў XV стагоддзі як уладанне князя Фёдара Даўголдавіча, пазней Свідрыгайлы, з 1451 — канцлера літоўскага Міхала Кезгайлы. У 1516 годзе Мікалай Кезгайла збудаваў тут касцёл, паселішча атрымала статус мястэчка. Мясцовасць уваходзіла ў склад Наваградскага павета Навагрудскага ваяводства.

Стары касцёл, фота пач. XX ст.

У 1554—1555 Дварэц знаходзіўся ва ўладанні Івана Гарнастая, з 1555 да канца XVI стагоддзя — Соф'і Кезгайлаўны. У канцы XVI ст. маёнтак перайшоў да Завішаў. У XVII стагоддзі ў тутэйшым касцёле знаходзіўся цудоўны абраз Маці Боскай.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Дварэц апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, дзе стаў цэнтрам воласці Слонімскага павета. Станам на 1804 у мястэчку было 59 двароў, у 1870-я — 77 двароў, 2 царквы, касцёл, капліца, 2 малітоўныя дамы, школа, багадзельня, 9 крамаў, 3 шынкі, рэгулярна праводзіліся 2 кірмашы.

У Першую сусветную вайну Дварэц занялі нямецкія войскі, пазней бальшавікі. 15 красавіка 1919 згуртаванне польскага войска пад камандаю маёра Лявона Завістоўскага  (польск.) адбіла мястэчка з рук бальшавікоў^[1]. Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Дварэц апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Слонімскім павеце.

У 1939 Дварэц увайшоў у склад БССР, дзе стаў цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. 3 25 снежня 1962 да 6 студзеня 1965 Дварэц уваходзіў у склад Навагрудскага раёна. Станам на 1971 у вёсцы было 222 двары, на 1993 — 311 двароў, на 1997 — 302 двары.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1830 — 296 муж., з іх шляхты 4, духоўнага саслоўя 2, мяшчан-іўдзеяў 143, мяшчан-хрысціян і сялян 145, жабракоў 2^[2]; 1878 — 625 чал, з іх 170 іўдзеяў^[3]
• XX стагоддзе: 1901 — 1373 чал.; 1971 — 609 чал.; 1993 — 850 чал.^[4]; 1997 — 810 чал.

Інфраструктура

У Дварцы працуюць сярэдняя школа, дом культуры, бібліятэка, бальніца, амбулаторыя, аптэка, пошта.

Эканоміка

Ільнозавод, дрэваапрацоўчае прадпрыемства «Палац», сельская гаспадарка.

Турыстычная інфармацыя

Новы касцёл, фота 1918

Славутасці

• Вадзяны млын (канец 19 — пачатак 20 стст.)
• Касцёл Святога Антонія Падуанскага (1904)
• Магіла ахвяр фашызму
• Царква Покрыва Прасвятой Багародзіцы (пачатак 20 ст.)

Страчаная спадчына

• Касцёл

Вядомыя асобы

У вёсцы жыў і пахаваны беларускі грамадскі дзеяч і паэт Віталь Губарэвіч.

Галерэя

• Краявіды Дварца
• 
  Панарама
• 
  Касцёл
• 
  Царква
• 
  Вадзяны млын

Зноскі

1. Lech Wyszczelski  (польск.). Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. T. 1. — Warszawa: Bellona, 2010. S. 52—53.
2. Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 414.
3. Dworzec // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack (польск.). — Warszawa, 1881. S. 236.
4. Валерый Шаблюк. Дварэц // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 527 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. С. 218.

Літаратура

• Шаблюк, В. Дварэц / Валерый Шаблюк // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. / Беларуская Энцыклапедыя; Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — 523 с. — С. 218. — ISBN 985-11-0041-2.
• Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Dworzec // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack (польск.). — Warszawa, 1881. S. 236—237.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6), С. 77.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дварэц (Дзятлаўскі раён)
• г. п. Дварэц на Radzima.org
• Дварэц (Дзятлаўскі раён) на сайце Глобус Беларусі (руск.)