Сірыйскі Курдыстан
Гістарычная вобласць Сірыі From Wikipedia, the free encyclopedia
Дэмакратычная Федэрацыя Паўночнай Сірыі (ДФПС), неафіц. Сірыйскі Курдыстан, таксама Рожава, Заходні Курдыстан (курд.: Rojava — літар. «Захад») — самаабвешчанае дэ-факта самакіруемае федэратыўнае ўтварэнне на поўначы Сірыі. Аб стварэнні Федэрацыі Паўночнай Сірыі было абвешчана 17 сакавіка 2016 года[2][3][4], хоць сваю фактычную аўтаномію пад кіраваннем Вышэйшага курдскага савета рэгіён набыў яшчэ ў 2012 годзе, пасля падпісання ў г. Эрбіль (Іракскі Курдыстан) пагаднення паміж двума вядучымі палітычнымі сіламі сірыйскіх курдаў — «Дэмакратычным саюзам» і Курдскім нацыянальным саветам. У цяперашні час у адміністрацыйным дачыненні складаецца з трох рэгіёнаў: Джазіра, Афрын і Еўфрат.
| |||||
.svg) | |||||
| Дзяржаўны гімн Курдыстана | |||||
| Заснавана | 2012 | ||||
| Афіцыйная мова | курманджы, асірыйская мова і арабская мова | ||||
| Сталіца | |||||
| Форма кіравання | дэмакратычная канфедэрацыя | ||||
| Сустаршыні | Хадзія Юсеф Мансур Селех | ||||
| Дзярж. рэлігія | свецкая дзяржава[1] | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2014) | ≈4,6 млн (палова насельніцтва бежанцы) чал. | ||||
| Валюта | сірыйскі фунт | ||||
| Тэлефонны код | +963 | ||||
| Часавыя паясы | UTC+03:00 | ||||
Насельніцтва Паўночнай Сірыі — шматнацыянальнае; тут, акрамя курдаў, пражываюць арабы, асірыйцы і туркмены, а таксама маюцца нешматлікія абшчыны армян, чаркесаў і чачэнцаў.
Афіцыйна Рожава — свецкая палітыя, заснаваная на дэмакратычных канфедэралісцкіх прынцыпах дэмакратычнага сацыялізму, лібертарнага муніцыпалізму, прамой дэмакратыі і гендэрнай роўнасці. Прыхільнікі яе канстытуцыі сцвярджаюць, што не імкнуцца да незалежнасці Курдыстана, прапаноўваючы сваю сістэму як узор для федэралізацыі Сірыі ў цэлым. Найбольш уплывовая палітычная сіла ў рэгіёне — партыя «Дэмакратычны саюз» (PYD).
Сельская гаспадарка — дамінуючая галіна эканомікі. У рэгіёне Еўфрат вырошчваюць пшаніцу і алівы, Джазіра спецыялізуецца толькі на пшаніцы, Афрын — на алівах.
Галоўная перавага Джазіры — здабыча нафты.
Рэсурсы
Нафта і вытворчасць прадуктаў харчавання — аснова эканомікі рэгіёну. На экспарт ідзе нафта і сельскагаспадарчыя прадукты, такія як авечкі, збожжа і бавоўна. Імпарт уключае ў сябе спажывецкія тавары і запчасткі.
Да вайны ў Эль-Хасаке выраблялася каля 40 000 барэляў сырой нафты ў дзень. Падчас вайны нафтаперапрацоўчы завод працаваў толькі на 5% магутнасці з-за адсутнасці хімікатаў для перапрацоўкі нафты.
У ходзе грамадзянскай вайны ў Сірыі курды стварылі некалькі ўзброеных фарміраванняў, такіх як YPG, YPJ, унутраныя войскі Асаіш. Разам з арабскімі апалчэннямі яны склалі падтрыманы ЗША альянс Дэмакратычныя сілы Сірыі (Сірыйскія дэмакратычныя сілы).
З лета 2012 года тэрыторыя Сірыйскага Курдыстана кантралюецца Вышэйшым курдскім саветам і ўзброенымі фармаваннямі (YPG). Пад кантролем урада Башара Асада часткова засталася толькі Хасеке[5].
12 ліпеня 2012 года ў Эрбілі (Іракскі Курдыстан) было падпісана пагадненне паміж вядучымі ваенна-палітычнымі сіламі сірыйскіх курдаў — партыяй «Дэмакратычны саюз» і Курдскім нацыянальным саветам, якімі фактычна быў абвешчаны суверэнітэт Сірыйскага Курдыстана пад кіраваннем Вышэйшага курдскага савета. 19 ліпеня атрады YPG узялі штурмам горад Айн-эль-Араб, неўзабаве пасля чаго ўрадавыя войскі пакінулі гарады Амуда, Афрын і Рас-эль-Айн без якога-небудзь сур’ёзнага супраціву. 22 ліпеня пачаліся баі паміж YPG і ўрадавымі войскамі. 2 жніўня 2012 года Нацыянальны каардынацыйны камітэт за дэмакратычныя перамены абвясціў, што рэжым Асада скінуты ва ўсім Сірыйскай Курдыстане і што ўвесь рэгіён з гэтага часу знаходзіцца пад кантролем курдаў (акрамя горада Эль-Камышлы, дзе ўсё яшчэ заставалася нейкая колькасць урадавых войскаў, якія не ўступалі ў канфлікт з курдамі і дазволілі ім падняць курдскі сцяг над горадам)[6][7].
У студзені 2013 года атрады YPG пачалі аперацыю па ўсталяванні поўнага кантролю над нафтаноснымі раёнамі. Пасля некалькіх дзён баёў урадавыя войскі вымушаны былі адступіць, не дачакаўшыся якой-небудзь дапамогі ад Дамаска[8]. У пачатку сакавіка таго ж года было абвешчана, што ўся нафтаздабываючая індустрыя паўночна-усходняй Сірыі з гэтага часу знаходзіцца пад курдскім кантролем[9].
12 лістапада 2013 года, «Дэмакратычны саюз» — найбуйнейшая курдская партыя Сірыі — абвясціла аб планах па стварэнні пераходнага ўрада ў курдскіх раёнах на паўночным усходзе краіны з адміністрацыйным цэнтрам у горадзе Камышлы. Рэгіён прапанавалі падзяліць на тры вобласці — аль-Джазіра (мухафаз Хасеке), Кабані (Айн-эль-Араб) і Афрын (мухафаз Алепа).
14 лістапада 2013 года «Дэмакратычны саюз» абвясціў аб планах стварэння пераходнага ўрада ў курдскіх раёнах Сірыі[10].
Удзел курдскіх атрадаў народнай самаабароны (YPG) у сірыйскім канфлікце пачаўся са сутыкненняў з урадавымі войскамі ў горадзе Айн-эль-Араб летам 2012 года. 19 ліпеня 2012 года Атрады народнай самаабароны захапілі горад, а на наступны дзень захапілі Амуду, Афрын і суседнія сельскагаспадарчыя раёны. Пачынаючы з мая 2013 года YPG таксама вядуць актыўную барацьбу з баевікамі ССА і ісламістамі, выступаючы ў ролі «трэцяй сілы» ў канфлікце. Для кіравання рэгіёнам курды ствараюць Вышэйшы курдская камітэт (курды. Desteya Bilind a Kurd, DBK). Да 24 ліпеня сірыйскія курды захопліваюць горада Дэрыка-Хемка (Эль-Маліка), Рас-эль-Айн, Дырбесі (Эд-Дарбасія) і Гіркі-Леге (Эль-Мабада). Адзіныя галоўныя курдскія гарады, якія часткова засталіся пад кантролем урадавых сіл, — Хасаке і Камышлы.
21 студзеня 2014 года было абвешчана аб стварэнні аўтаномнага самакіравальнага кантона Джазіра з адміністрацыйным цэнтрам у горадзе Камышлы на паўночным усходзе Сірыі. Прэзідэнтам абраны Экрэм Хеза, прызначаны кабінет міністраў з 22 чалавек. Афіцыйнымі мовамі кантона абвешчаныя курдская, арабская і асірыйская[11].
17 сакавіка 2016 года было абвешчана аб стварэнні аўтаноміі з трох кантонаў[2].
Асноўным органам прыняцця рашэнняў у Сірыйскай Курдыстане з’яўляюцца народныя саветы. Члены саветаў абіраюцца пры захаванні этнічнага балансу. У кожным муніцыпалітэце на трох галоўных пасадах павінна быць па адным прадстаўніку ад курдаў, арабаў і асірыйцаў ці армянаў і як мінімум адна жанчына[12].
Рабочая партыя Курдыстана заявіла пра адмову ад планаў па стварэнні дзяржавы курдаў. Замест гэтага яна, натхніўшыся ідэямі лібертарнага муніцыпалізму, заклікае курдаў да стварэння свабодных, самакіравальнай супольнасцяў, якія функцыянуюць на прынцыпах прамой дэмакратыі, якія затым будуць аб’яднаныя нягледзячы на дзяржаўныя межы[12][13].
Вышэйшы курдскі савет
Вышэйшы курдскі савет (Desteya Bilind a Kurd, DBK) — часовы ўрад Сірыйскага Курдыстана ва ўмовах грамадзянскай вайны ў Сірыі, які складаецца напалову з членаў Дэмакратычнага саюза, напалову — з членаў Курдскага нацыянальнага савета. Рашэнне аб стварэнні DBK было прынята 12 ліпеня 2012 года ў г. Эрбіль пры адабрэнні прэзідэнта Іракскага Курдыстана Масуда Барзані. Штаб-кватэра DBK размяшчаецца ў Айн-эль-Араб. У падначаленні знаходзяцца Атрады народнай самаабароны (АНС), якія забяспечваюць бяспеку ў Сірыйскай Курдыстане.
12 ліпеня 2012 — ствараецца часовы ўрад Сірыйскага Курдыстана (Курдскі вярхоўны камітэт).
Лістапад 2013 — ствараецца Рэгіянальны Урад.
21 студзеня 2014 — абвешчана аб стварэнні аўтаноміі Сірыйскага Курдыстана.
Студзень 2014 — прынятая часовая Канстытуцыя.
Турцыя сцвярджае, што АНС з’яўляецца такой жа тэрарыстычнай арганізацыяй, як РПК.
Іракскі Курдыстан: Існуе ваеннае супрацоўніцтва з Іракскім Курдыстанам і ЗША, хоць няма ніякай афіцыйнай падтрымкі Рожава або АНС.
Расія: Афіцыйнае прадстаўніцтва Сірыйскага Курдыстана ў РФ адкрыта ў Маскве 10 лютага 2016 года[14].
ФРГ: Афіцыйнае прадстаўніцтва Сірыйскага Курдыстана ў Германіі адкрылася ў Берліне 7 мая 2016 года[15].
Францыя: Афіцыйнае прадстаўніцтва Сірыйскага Курдыстана ў Францыі адкрылася 23 мая 2016 года[16].
- "Syria Kurds adopt constitution for federal region". Channel NewsAsia [амерыканская англійская]. Архівавана з арыгінала 2 студзеня 2017. Праверана 2018-02-20.
- Adib Abdulmajid «Armed Kurds Surround Syrian Security Forces in Qamishli». Rudaaw, 22 июля 2012 г. (англ.)
- Kurds take control in Syria’s northeast(недаступная спасылка). Al Jazeera, 12 августа 2012 года. (англ.)
- «Al-Maʿbada: YPG gains control of oil field». KurdWatch, 3 февраля 2013 года. (англ.)
- Wladimir van Wilgenburg «Syrian Kurdish Militia Takes Over Oil Fields». Al-Monitor, 7 марта 2013 года. (англ.)
- Дарья Цилюрик «Сирийский Курдистан шагнул к автономии». Независимая газета, 14.11.2013.
- Hevale: революция в Курдистане. Hevale: революция в Курдистане. Праверана 7 кастрычніка 2015.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
