Трабы

Тра́бы^[1] (трансліт.: Traby, руск.: Трабы) — аграгарадок у Іўеўскім раёне Гродзенскай вобласці. Адміністрацыйны цэнтр Трабскага сельсавета.

Аграгарадок Трабы Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Іўеўскі Сельсавет Трабскі Каардынаты 54°09′27″ пн. ш. 25°54′21″ у. д.HGЯO Насельніцтва 842 чалавекі (2000) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1595 Паштовы індэкс 231352 Аўтамабільны код 4 Трабы на карце Беларусі ±

Трабы на Вікісховішчы

Геаграфія

Знаходзяцца за 34 км на паўночны ўсход ад горада Іўе, за 185 км ад Гродна, за 11 км ад чыгуначнай станцыі Юрацішкі, на аўтамабільнай дарозе Юрацішкі — Ашмяны, каля ракі Клява^[2].

За 8 км на паўднёвы захад ад Трабаў ляжыць самы высокі пункт Іўеўскага раёна — 243,4 метры.

Гісторыя

Паводле падання, зафіксаванага ў другой рэдакцыі Літоўскай Хронікі, Трабы заснаваныя літоўскім князем Трабусам альбо Трубасам, які пабудаваў тут замак. Вядомыя з XV стагоддзя. Уладанне князёў Гальшанскіх. У 1490—1498 гадах Трабы паступова перайшлі ва ўладанне ваяводы троцкага Альбрэхта Марцінавіча Гаштольда, унука княгіні Марыі Сямёнаўны з Гальшанскіх (дачкі Сямёна Трабскага).

У 1534 годзе быў пабудаваны касцёл, адкрыта прыватная свецкая школа. У 1543 годзе Трабы перайшлі ва ўласнасць вялікага князя Жыгімонта Старога, які падараваў іх свайму сыну Жыгімонту Аўгусту. У Трабах знаходзілася каралеўская рэзідэнцыя, праходзілі з’езды. З 1558 года — цэнтр староства, першы староста Станіслаў Пац. У 1550 годзе — 33 дымы, 7 службаў, у складзе Ашмянскага павета Віленскага ваяводства.

У 1690 годзе належалі Е. Шымковічу, старосту трабскаму. Пазней уладальнікамі мястэчка былі Францковічы, Зяньковічы, з 1774 — Дамінік Нарбут. У 1784 годзе пабудавана драўляная царква. У сярэдзіне XIX — пачатку XX стагоддзя мястэчка, цэнтр воласці Ашмянскага павета Віленскай губерні. У 1-й палове XIX працавалі суконная мануфактура (у 1813 годзе — 156 рабочых) і металаапрацоўчая майстэрня (у 1828 годзе — 5 рабочых). Мясцовыя жыхары акрамя земляробства займаліся ганчарным, суконным і іншымі рамёствамі, дробным гандлем. У 1851 заснавана сельскае вучылішча (у 1861 годзе — 45 вучняў). У 1885 годзе — 57 двароў, 143 жыхары, 14 мяшчан, валасное праўленне, царква, касцёл, капліца, школа, яўрэйская школа, 12 крам, вадзяны млын, двойчы на год праводзіліся кірмашы. У 1897 годзе — 176 двароў, 1083 жыхары, царква, касцёл, капліца, сінагога, яўрэйская школа, народнае вучылішча, 2 хлебазапасныя магазіны, аптэка, вадзяны млын, 5 тытунёвых крам, 15 крам дробнага тавару, 4 піўныя дамы, штотыднёвыя таргі, штогод праводзіліся 4 кірмашы. У народным вучылішчы ў 1897 годзе вучыліся 67 хлопчыкаў і 16 дзяўчынак, у 1903 — 93 хлопчыкі і 7 дзяўчынак. У 1905 годзе — 1080 жыхароў, 1264 дзесяціны зямлі. У 1915—1918 акупіравана войскамі кайзераўскай Германіі.

У 1921—1939 гадах у складзе Польшчы. Мястэчка з’яўлялася цэнтрам гміны Валожынскага павета Навагрудскага ваяводства. У 1921 годзе — 176 двароў, 981 жыхар. З 12 кастрычніка 1940 года мястэчка (275 двароў, 1340 жыхароў) цэнтр сельсавета Юрацішкаўскага раёна. Працавалі млын, ваўначоска, 7-гадовая школа, магазін. У час Вялікай Айчыннай вайны акупіравана з 26 чэрвеня 1941 да 7 ліпеня 1944 года, часткова спалена. З 20 студзеня 1960 года ў Іўеўскім раёне. У сакавіку 1960 года на базе дробных калгасаў быў створаны саўгас «Трабы». У 1970 годзе — 870 жыхароў.

• Даўнія выявы мястэчка
• 
  Агульны выгляд
• 
  Вуліца
• 
  Касцёл

Сучаснасць

Вёска Трабы — цэнтр аднайменнай аграфірмы-калгаса. Працуюць сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, аддзяленне сувязі, бальніца, аптэка, Дом быта, сталовая, ветэрынарная лячэбніца, дзіцячы сад, 5 магазінаў.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1866 год — 499 чал.^[3], з іх 159 праваслаўных, 65 каталікоў, 275 іўдзееў; 1882 год — 1238 чал. (599 муж. і 639 жан.)^[4]; 1897 год — 1083 чал^[5].
• XX стагоддзе: 1905 год — 1080 чал.; 1923 год — 981 чал^[3]; 1940 год — 1340 чал.; 1970 год — 870 чал.; 1999 год — 929 чал.; 2000 год — 842 чал., 148 двароў^[3].
• XXI стагоддзе: 2002 год — 816 жыхароў у 355 дварах^[2].

Славутасці

Царква Святых Пятра і Паўла

• Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі
• Петра-Паўлаўская царква.
• Брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан. —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413Д000308шыфр 413Д000308

Страчаная спадчына

• Сінагога

Вядомыя асобы

• Сямён Аляксандравіч Клінцэвіч — дзеяч рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі, публіцыст^[6]
• Пётр Аляксандравіч Гарбацэвіч-Клінцэвіч (1903—1938) — дзеяч рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі, навуковец.
• Освальд-Ян Лявонавіч Бекіш — вучоны-імунолаг. Доктар біялагічных навук (1973), прафесар (1978).
• Пётр Якаўлевіч Юргелевіч (1894—1973) — беларускі мовазнавец, педагог.

Зноскі

1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
2. БелЭн 2002.
3. ЭГБ 2001.
4. Traby // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XII: Szlurpkiszki — Warłynka (польск.). — Warszawa, 1892. S. 441
5. Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Іўеўскага раёна / рэд. Крэнь І.П. — Мн: БЕЛТА, 2002.
6. Клінцэвіч Сямён Аляксандравіч

Літаратура

• Памяць: Гіст.-дакум хроніка Іўеўскага раёна Гродзенскай вобласці — Мн.: Белта, 2002.
• Traby // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XII: Szlurpkiszki — Warłynka (польск.). — Warszawa, 1892. S. 441
• Марат Батвіннік. Тра́бы // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 517. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
• Батвіннік М. Б. Тра́бы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 495. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Трабы
• Трабы на сайце Глобус Беларусі (руск.)
• Фотаздымкі на Radzima.org