Loading AI tools
wyodrębnione warianty języka polskiego Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dialekty języka polskiego – regionalne odmiany języka polskiego, używane na terenie Polski i Kresów Wschodnich. Wykazują znaczną odrębność od polszczyzny standardowej (literackiej sensu largo)[1], głównie w zakresie fonetyki i leksyki. Z obiegowymi dialektami polszczyzny związane są cztery podobne do siebie zjawiska fonetyczne: mazurzenie, szadzenie, jabłonkowanie i kaszubienie. Innymi cechami charakterystycznymi niektórych gwar polskich są: bylaczenie (gwary północnokaszubskie) i brak wałczenia (gwary wschodnie Mazowsza i gwary Kresów Wschodnich).
Współcześnie obserwuje się wyraźną tendencję do homogenizowania polszczyzny[2][3] i porzucania dialektów niestandardowych na rzecz odmiany ogólnej języka, cechującej się szerszym zasięgiem terytorialnym i wyższym poważaniem społecznym[1]. Z punktu widzenia lingwistyki język ogólny również można zaliczyć do dialektów języka polskiego[1] – mowa wówczas o tzw. dialekcie standardowym[4] lub kulturalnym[5]. Artykuł ten koncentruje się jednak na formach o podłożu terytorialnym.
Obszar występowania ludowej polszczyzny pokrywa się obecnie mniej więcej z terytoriami dawnej II Rzeczypospolitej, czyli Polski bez Pomorza Zachodniego, ziemi lubuskiej, Łużyc, Dolnego Śląska i północnej części polskich Prus Wschodnich, ale z zachodnimi Białorusią i Ukrainą oraz południowo-wschodnią Litwą (głównie Wileńszczyzną). Na ziemiach odzyskanych używa się odmiany zwanej nieprecyzyjnie nowymi dialektami mieszanymi, czyli dialektu kulturalnego z niewielkimi naleciałościami regionalnymi z dowolnych dialektów, głównie kresowych.
Dialekty języka polskiego dzielą się na dwie grupy:
Dialekty w Polsce:
Dialekty używane poza obecnymi granicami Polski, na Kresach Wschodnich, kolektywnie nazywane polszczyzną kresową:
Historia dialektów języka polskiego sięga czasów przedpiastowskich skupisk plemiennych – Pomorzan (Pomorze), Polan (Wielkopolska), Wiślan (Małopolska), Mazowszan (Mazowsze) i Ślężan (Śląsk)[6].
Rozwój dialektów polskich można podzielić na cztery okresy[7]:
Ludność polska posługuje się powszechnie dialektami ludowymi, ale z czasem wśród inteligencji wykształca się forma tzw. dialektu kulturalnego, będąca początkiem unifikacji i integracji językowej narodu polskiego. W zależności od znaczenia regionów kraju język literacki rozwija się początkowo w Wielkopolsce, później w Małopolsce. Ludność wiejska kontynuuje tradycje posługiwania się rodzimymi gwarami.
Znaczenie języka literackiego zaczyna wzrastać kosztem regionalnych odmian polszczyzny. Język ogólnopolski przejmuje rolę środka komunikacji warstw wykształconych, w tym duchowieństwa, szlachty i mieszczaństwa. Dialekty stają się mową ludności wiejskiej, kształtują się także gwary miejskie.
Procesy scalające języka nasilają się wraz z rozwojem mediów i wykształcania się klas społeczeństwa.
Postępujący zanik dialektów ludowych na rzecz uniwersalnego języka ogólnopolskiego.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.