Loading AI tools
rodzaj ssaka Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Makak[28] (Macaca) – rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w rodzinie koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Macaca | |||||
Lacépède, 1799[1] | |||||
Makak czubaty (M. nigra) | |||||
Systematyka | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Typ | |||||
Podtyp | |||||
Gromada | |||||
Podgromada | |||||
Infragromada | |||||
Rząd | |||||
Podrząd | |||||
Nadrodzina | |||||
Rodzina | |||||
Podrodzina | |||||
Plemię | |||||
Rodzaj |
makak | ||||
Typ nomenklatoryczny | |||||
Simia inuus Linnaeus, 1766 (= Simia sylvanus Linnaeus, 1758) | |||||
| |||||
Gatunki | |||||
|
Rodzaj obejmuje gatunki występujące od Afryki Północnej po Japonię. Kolonia makaków berberyjskich (M. sylvanus) żyje na skałach Gibraltaru[29][30][31].
Długość ciała (bez ogona) 31,5–73,8 cm, długość ogona 0,4–71,5 cm; masa ciała 2–18,5 kg; samice są mniejsze i lżejsze od samców[31][32]. Makaki charakteryzują się wydłużonym pyskiem i krótkim lub całkowicie zredukowanym ogonem. Są używane do badań biomedycznych. W trakcie takich badań po raz pierwszy wykryto układ grupowy Rh (zobacz: grupy krwi).
Rodzaj zdefiniował w 1799 roku francuski przyrodnik Bernard Germain de Lacépède w rozdziale pośwqięconym podziałowi systematycznemu ssaków, opublikowanym w publikacji dotyczącej kursu historii naturalnej[1]. Na gatunek typowy Lacépède wyznaczył (oznaczenie monotypowe) makaka berberyjskiego (M. sylvana). Wcześniejsze nazwy – Simia Karola Linneusza z 1758 roku i Pithecus Étienne’a Geoffroya Saint-Hilaire’ego & Frédérica Cuviera z 1795 roku – zastały uznane za nieważne na mocy uprawnień Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej[2].
Do rodzaju należą następujące gatunki[52][32][29]:
Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[28] | Podgatunki[31][29][32] | Rozmieszczenie geograficzne[31][29][32] | Podstawowe wymiary[31][32][uwaga 9] | Status IUCN[53] |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Macaca sylvanus | (Linnaeus, 1758) | makak berberyjski | gatunek monotypowy | góry w Maroku (Rif, Atlas Wysoki i Średni) i Algierii (Kabylia Wielka i Mała); historycznie w zachodniej Tunezji; introdukowany do Gibraltaru | DC: 56–63 cm DO: szczątkowy MC: 9,9–14,5 kg |
EN | |
Macaca silenus | (Linnaeus, 1758) | makak lwi | gatunek monotypowy | Indie (wzgórza Ghatów Zachodnich od Anshi Ghats na północy do wzgórz Kalakkad na południu (Karnataka, Kerala i Tamilnadu)) | DC: 42–61 cm DO: 24–39 cm MC: 2–10 kg |
EN | |
Macaca leonina | (Blyth, 1863) | makak świńskoogonowy | gatunek monotypowy | północno-wschodnie Indie (na południe od rzeki Brahmaputra), wschodni Bangladesz, Mjanma (włącznie z archipelagiem Mergui), południowa Chińska Republika Ludowa (południowo-zachodni Junnan), Tajlandia (na południe od depresji Surat Thani/Krabi), Laos, Wietnam i Kambodża | DC: 40–59 cm DO: 16–25 cm MC: 4,4–9,1 kg |
VU | |
Macaca nemestrina | (Linnaeus, 1766) | makak orientalny | gatunek monotypowy | na południe od depresji Surat Thani/Krabi na Półwyspie Malajskim (włącznie z wyspami Penang, Tioman i Batan), Sumatra, Bangka i Borneo | DC: 43–74 cm DO: 13–25 cm MC: 5,4–13,6 kg |
EN | |
Macaca pagensis | (G.S. Miller, 1903) | makak brunatny | gatunek monotypowy | Indonezja (Wyspy Mentawai (Sipura, Północna i Południowa Pagai, wysepka Sinakak u wschodniego wybrzeża Pagai Południowego) | DC: 43–53 cm DO: 10–16 cm MC: 4,5–9 kg |
CR | |
Macaca siberu | Fuentes & M. Olson, 1995 | makak nadwodny | gatunek monotypowy | Indonezja (Wyspy Mentawai (Siberut)) | DC: 40–48 cm DO: 10–16 cm MC: 4,5–9 kg |
EN | |
Macaca nigra | (Desmarest, 1822) | makak czubaty | gatunek monotypowy | Indonezja (północne Celebes (wschodni kraniec północnej, półwyspowej części wyspy), wyspy Manado Tua i Talisei; introdukowany na Moluki (wyspa Bacan)) | DC: 44–57 cm DO: 1,5–2,5 cm MC: 5,5–13 kg |
CR | |
Macaca nigrescens | (Temminck, 1849) | makak czarnawy | gatunek monotypowy | Indonezja (północne Celebes (na wschód od Gorontalo do rzeki Onggak Dumogar na północnej, półwyspowej części wyspy)) | DC: 50–60 cm DO: około 2,5 cm MC: brak danych |
VU | |
Macaca hecki | (Matschie, 1901) | makak ciemny | gatunek monotypowy | Indonezja (północno-zachodnie Celebes (od przesmyku Palu na północny wschód do miejsca tuż na wschód od Gorontalo, na północnej, półwyspowej części wyspy)) | DC: 50–68 cm DO: 2–3 cm MC: 7–10 kg |
VU | |
Macaca tonkeana | (A.B. Meyer, 1899) | makak sulaweski | gatunek monotypowy | Indonezja (środkowy Celebes (na południe do Latimojong, na południowy zachód do wyżyn zamieszkanych przez Toradżów, na południowy wschód do regionu jezior na południowo-wschodniej, półwyspowej części wyspy, na północny zachód do przesmyku) oraz Wyspy Togian)) | DC: 50–68 cm DO: 3–7 cm MC: 8,6–12 kg |
VU | |
Macaca maura | (Schinz, 1825) | makak czarny | gatunek monotypowy | Indonezja (połiudniowo-zachodni Celebes (od Bontobahari do czubka południowo-zachodniej, półwyspowej części wyspy, na północ do depresji Tempe)) | DC: 46–69 cm DO: 2–7 cm MC: 3,8–10 kg |
EN | |
Macaca ochreata | (Ogilby, 1841) | makak obuty | gatunek monotypowy | Indonezja (południowo-wschodni Celebes, przez cały południowo-wschodnią, półwyspową część wyspy, rozciągając się na północ od regionu jezior) | DC: 40–59 cm DO: 3–6 cm MC: 3–9 kg |
VU | |
Macaca brunnescens | (Matschie, 1901) | makak skromny | gatunek monotypowy | Indonezja (wyspa Muna (gdzie prawdopodobnie został wytępiony), wyspa Buton, być może Pulau Labuan, u wybrzeży południowego Celebes)) | DC: 40–59 cm DO: 3–6 cm MC: 3–9 kg |
VU | |
Macaca arctoides | (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1831) | makak niedźwiedzi | gatunek monotypowy | północno-wschodnie Indie, Bangladesz (być może wytępiony), półudniowo-środkowa Chińska Republika Ludowa, północna Mjanma, Tajlandia, Laos, Wietnam, Kambodża oraz północny Półwysep Malajski; introdukowany do Hongkongu | DC: 48–65 cm DO: 1,7–8 cm MC: 7,5–15,5 kg |
VU | |
Macaca fascicularis | (Raffles, 1821) | makak krabożerny | 9 podgatunków | północny Bangladesz, południowa Mjanma, południowy Laos, południowy Wietnam, Kambodża, Tajlandia, półwyspowa część Tajlandii i Malezji oraz Filipiny; prawdopodobnie introdukowany na wyspy Penida i Timor | DC: 31–63 cm DO: 31–71 cm MC: 2,4–12 kg |
EN | |
Macaca mulatta | (E.A.W. Zimmermann, 1780) | makak królewski | gatunek monotypowy | Azja Południowa i Południowo-Wschodnia od około 36° N (Afganistan, Pakistan, Indie i Chińska Republika Ludowa) na południe do około 15° N (Indie, Tajlandia, Laos i Wietnam), a także Nepal, Bhutan, Mjanma i wyspa Hajnan | DC: 37–66 cm DO: 12,5–31 cm MC: 3–14,1 kg |
LC | |
Macaca fuscata | (Blyth, 1875) | makak japoński | 2 podgatunki | Japonia (na południe od cieśniny Tsugaru (Honsiu, Sikoku, Kiusiu i oraz wyspy Kojima, Kashima, Awaji, Shōdoshima, Kinkasan i Yaku-shima) | DC: 47–65 cm DO: 8–9 cm MC: 4–18,4 kg |
LC | |
Macaca cyclopis | (Swinhoe, 1863) | makak tajwański | gatunek monotypowy | Tajwan (szerko rozpowszechniony we wshodnich górach) | DC: 42–65 cm DO: 35–50 cm MC: 5,5–18,5 kg |
LC | |
Macaca sinica | (Linnaeus, 1771) | makak rozczochrany | 3 podgatunki | Sri Lanka (rozdrobniony zasięg na nizinach w strefach suchych i mokrych oraz na obszarach górskich) | DC: 40–53 cm DO: 46–62 cm MC: 2,3–8,4 kg |
EN | |
Macaca radiata | (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812) | makak czepkowy | 2 podgatunki | Indie (na południe od rzeki Tapti na północy, na południe od rzeki Kryszna na wschodzie; introdukowany na Maskarenach | DC: 34–60 cm DO: 48–69 cm MC: 2,9–11,6 kg |
VU | |
Macaca assamensis | (McClelland, 1840) | makak brodaty | 2 podgatunki | Azja Południowa i Południowo-Wschodnia w Napalu (na wschód od Tipling), północno-wschodnie Indie, Bhutan, południowo-środkowa Chińska Republika Ludowa, północna i wschodnia Mjanma, północna i zachodnia Tajlandia, Laos i Wietnam; odrębny zapis na południowo-zachodnim wybrzeżu Bangladeszu | DC: 43–73 cm DO: 17–36 cm MC: 4,9–16,5 kg |
NT | |
Macaca munzala | Sinha, Datta, Madhusudan & Mishra, 2005 | makak skalny | gatunek monotypowy | północno-wschodnie Indie (zachodni Arunachal Pradesh; niepotwierdzone zapisy z Mouling National Park w środkowym Arunachal Pradesh) i Bhutan; być może Tybet | DC:około 57 cm DO: około 26 cm MC: około 14 kg |
EN | |
Macaca selai | Ghosh, Thakur, Singh, Dutta, Sharma, Chandra & Banerjee, 2022 | gatunek monotypowy | północno-wschodnie Indie (Arunachal Pradesh); być może Bhutan i Chińska Republika Ludowa[54] | DC: brak danych DO: 49–53 cm MC: brak danych[54] |
NE | ||
Macaca leucogenys | Li Cheng, Zhao Chao & Fan Pengfei, 2015 | gatunek monotypowy | południowo-wschodnia Chińska Republika Ludowa (północno-wschodni Tybet w powiecie Mêdog) i północno-wschodnie Indie (Arunachal Pradesh) | brak danych | EN | ||
Macaca thibetana | (Milne-Edwards, 1870) | makak tybetański | gatunek monotypowy | Chińska Republika Ludowa (zachodnia granica w Trzech Przełomyach Jangcy (zachodni i północno-zachodni Syczuan), południowa granica w Kuangsi)); obecność w północno-wschodnich Indiach niepewna | DC: 51–71 cm DO: 4–14 cm MC: 9–18,3 kg |
NT |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Opisano również gatunki wymarłe:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.