Różan
miasto w województwie mazowieckim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Różan – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie makowskim, położone na prawym brzegu Narwi, na Mazowszu. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Różan.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Panorama od strony Narwi | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie |
1378 | ||
| Burmistrz |
Piotr Świderski | ||
| Powierzchnia |
6,66[1] km² | ||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
+48 29 | ||
| Kod pocztowy |
06-230 | ||
| Tablice rejestracyjne |
WMA | ||
Położenie na mapie gminy Różan  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||
Położenie na mapie powiatu makowskiego  | |||
 52°53′20″N 21°23′47″E | |||
| TERC (TERYT) |
1411074 | ||
| SIMC |
0966412 | ||
Urząd miejski pl. Obrońców Różana 406-230 Różan | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Miasto królewskie Korony Królestwa Polskiego w województwie mazowieckim[3]. Miejsce obrad sejmików ziemskich ziemi różańskiej od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku[4]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. ostrołęckiego. Według danych z 31 grudnia 2012 miasto miało 2757 mieszkańców, natomiast gmina miejsko-wiejska Różan liczyła 4548 mieszkańców[5].
W Różanie funkcjonuje jedyne w Polsce Składowisko Odpadów Promieniotwórczych.
- Piramida wieku mieszkańców Różana w 2014 roku[2].
Odnalezione podczas wykopalisk przedmioty wskazują na zasiedlenie obecnego terenu Różana już w epoce brązu[6]. Początkowo (XII-XIII wiek[6]) osada nosiła nazwę Rożan i była wsią książęcą, a być może grodem. Wpływ na rozwój miało położenie nad spławną rzeką. W 1378 książę Janusz I Starszy lokował miasto Różan na prawie chełmińskim[7], a w 1403 nadał miejscowości przywilej na pobieranie opłat z prowadzenia łaźni i wagi miejskiej. W 1526 księżna Anna Mazowiecka nadała Różanowi przywilej budowy mostu na Narwi i poboru opłat za przejazd. Od XV w. miasto było stolicą powiatu różańskiego i ziemi różańskiej, a od XVI w. starostwa grodowego (wiek ten był okresem intensywnego rozwoju miasta). W 1581 ustanowiono tu skład soli dla całego północnego Mazowsza. W Różanie kilkakrotnie przebywała królowa Bona Sforza, która odbudowała nieistniejący już zamek. W 1565 było tu 330 domów i cztery młyny (trzy na Różanicy). Organizowano trzy duże jarmarki rocznie. Pobierano cło wodne od barek. Funkcjonowały cechy, np. tkaczy, krawców, sukienników, czy szewców. Handlowano zbożem i darami lasu z okolicznych puszcz (drewnem, smołą, skórami, miodem i woskiem)[6]. Upadek miasta miał miejsce na przełomie XVII i XVIII w (od 1565 do 1617 ubyły 104 domy). W następstwie zaraz i wojen szwedzkich zabudowa skurczyła się do 65 domostw w 1777.
Ożywienie nastąpiło w drugiej połowie XIX wieku. Powstał browar, garbarnia, a także fabryka miodu. Aktywność przejawiali w rejonie Różana powstańcy styczniowi. W odwecie a to carat pozbawił miejscowość praw miejskich (1869), a generał Aleksiej Kuropatkin urządził tu garnizon wojskowy i wybudował cztery forty na lewym brzegu Narwi (1880). W 1910 miasto liczyło 4500 mieszkańców.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę Różan odzyskał w 1919 prawa miejskie, zaczęła się rozwijać lokalna gospodarka, handel i drobny przemysł. Osiągnięto też najwyższy w historii stan ludności (5800 mieszkańców)[6]. W 1921 roku zabito w miejscowości 17 Żydów za współpracę z bolszewikami[8]. Reszta mieszkańców pochodzenia żydowskiego uciekła do Goworowa. Po ich przymusowym powrocie wojsko i policja rozstrzelały kolejnych kilkunastu Żydów (m. in. dowódcę bolszewickiej milicji)[9].
W okresie międzywojennym blisko połowę mieszkańców miasta stanowili Żydzi. W czasie obrony Różana w 1939 miasto niewiele ucierpiało, skuteczna obrona mostu w dniach 5-8 września została odwołana na skutek sprzecznych rozkazów. Podczas okupacji Niemcy urządzili getto dla Żydów w jednym z porosyjskich fortów (przebywało tam kilkuset osób). Jesienią 1944 podczas walk o uchwycenie przez Armię Czerwoną (generałowie Prokofij Romanienko i Aleksandr Gorbatow) przyczółków na zachodnim brzegu Narwi miasto zostało zniszczone w 95%. Różan, Warka i Maków były najbardziej zniszczonymi wówczas miastami Mazowsza[6]. Po wojnie budynki stopniowo odbudowano. Powstały wówczas niewielkie zakłady produkcyjne i osiedle mieszkaniowe[10]. W 1953 oddano do użytku nowy most na Narwi, w 1955 zbudowano Liceum Pedagogiczne, a później szkołę (tysiąclatkę), stanicę wodną PTTK i ośrodek wypoczynkowy Warszawskiej Fabryki Pomp. W 1964 powstał Zakład Produkcji Drzewnej "Las", a w 1968 zakład spółdzielni pracy "Motortransport" z Warszawy, a potem też Zakłady Systemów Mikrokomputerowych "Mera"[6].
Zabytkami miasta są: neogotycki kościół parafialny św. Anny, pierwotnie gotycki z XVI wieku i kaplica grobowa rodziny Kossakowskich z 1880. Świątynia jest siedzibą parafii św. Anny. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Różan.
W mieście znajdują się forty carskiej twierdzy, wzniesionej w początku XX wieku. W jednym z jej fortów znajduje się Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych. Składowisko mieści się na terenie dawnego fortu o powierzchni 3,045 ha.
W 2007 fort nr 1 jako działka nr 106 o powierzchni 2,6840 ha został wystawiony na sprzedaż przez starostę powiatu makowskiego. Fort został wpisany do rejestru zabytków pod nr 5/78/117 w dniu 20.04.1978.
Różanowi poświęcona jest piosenka Jana Krzysztofa Kelusa pt. Różan.
Rynek
Fragment rynku
Centrum miasta
Kaponiera Fortu I Twierdzy Różan
Pomnik Obrońców Różana 1939
Pomnik Bohaterom Wojska Polskiego poległym w walce z faszyzmem niemieckim za wolność ziemi różańskiej
_(4).jpg)
.jpg)
_(19).jpg)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
