Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Bez
rodzaj roślin Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Bez, dziki bez[4], bzowina[5] (Sambucus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny piżmaczkowatych. Dawniej włączany był do przewiertniowatych (Caprifoliaceae) lub bzowatych. Obejmuje ponad 20 gatunków[5][6], występujących głównie na półkuli północnej w klimacie od umiarkowanego do podzwrotnikowego[7], w strefie równikowej rośliny te rosną w górach, na półkuli południowej w Ameryce Południowej oraz wschodniej Australii[6]. W Polsce rosną dziko trzy gatunki: bez czarny (S. nigra), bez hebd (S. ebulus) i bez koralowy (S. racemosa)[4].
Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, bez czarny jest także rośliną jadalną i wykorzystywaną do aromatyzowania napojów[7]. Niektóre gatunki są trujące. Liczne gatunki (S. nigra, S. canadensis, S. caerulea, S. ebulus) wykorzystywane są jako lecznicze[8].
Remove ads
Morfologia
- Pokrój
- Krzewy, małe drzewa i rośliny zielne. Pędy gładkie, kreskowane lub brodawkowate (pokryte przetchlinkami), wyróżniają się szerokim, gąbczastym rdzeniem[9][10]. Na roślinach obecne są pozakwiatowe miodniki[9][8].
- Liście
- Sezonowe, nakrzyżległe, nieparzystopierzastozłożone[10][9], wsparte przylistkami lub pozbawione przylistków[9]. Listki, których zazwyczaj jest 5–7[10], ułożone są na osi liścia naprzeciwlegle lub skrętolegle, są piłkowane lub wcinane[9].
- Kwiaty
- Niewielkie, zebrane w podbaldachy i wiechy[10][9]. Kwiaty są siedzące lub szypułkowe, zwykle bez podsadek i przysadek, czasem z pojedynczymi. Kwiaty są promieniste, rzadziej grzbieciste[9]. Kielich zrosłodziałkowy, z 3 lub 5 łatkami na szczycie. Korona także zrosłopłatkowa, z 3–5 rozpostartymi łatkami[9], zwykle biała, czasem kremowa[10]. Kwiaty są obupłciowe. Pręcików jest pięć, ich nitki są cienkie i osadzone u nasady płatków. Zalążnia powstaje z 3–5 owocolistków, każdy z pojedynczym zalążkiem. Znamion jest 3–5[9].
- Owoce
- Niewielkie pestkowce, podobne do jagód, koloru czerwonego do czarnego[10], zawierające od trzech do pięciu nasion. Nasiona są trójkanciaste lub elipsoidalne. Zarodek rozciąga się na całej długości nasiona[9].
Remove ads
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Jeden z pięciu rodzajów w rodzinie piżmaczkowatych (Adoxaceae), stanowiącej klad bazalny w obrębie rzędu szczeciowców (Dipsacales)[2]. Tak klasyfikowany jest we współczesnych systemach APG. W dawniejszych ujęciach systematycznych rodzaj zaliczany był do przewiertniowatych (Caprifoliaceae) (np. w systemie Cronquista z 1981 r.) lub do monotypowej rodziny bzowatych (w systemie Reveala z lat 1993–1999).
- Wykaz gatunków[6]
- Sambucus adnata Wall. ex DC.
- Sambucus africana Standl.
- Sambucus australasica (Lindl.) Fritsch
- Sambucus australis Cham. & Schltdl.
- Sambucus canadensis L. – bez kanadyjski
- Sambucus cerulea Raf.
- Sambucus ebulus L. – bez hebd
- Sambucus gaudichaudiana DC.
- Sambucus javanica Reinw. ex Blume
- Sambucus kamtschatica E.L.Wolf
- Sambucus lanceolata R.Br.
- Sambucus mexicana C.Presl ex DC.
- Sambucus nigra L. – bez czarny
- Sambucus palmensis Link
- Sambucus pendula Nakai
- Sambucus peruviana Kunth
- Sambucus racemosa L. – bez koralowy
- Sambucus sibirica Nakai
- Sambucus sieboldiana (Miq.) Graebn.
- Sambucus × strumpfii Gutte
- Sambucus tigranii Troitsky
- Sambucus wightiana Wall. ex Wight & Arn.
- Sambucus williamsii Hance
Remove ads
Nazewnictwo
Łacińska nazwa sambucus znana jest od starożytności. Istnieją przypuszczenia, że ma związek z greckim słowem σαμβύκη oznaczającym sambukę, instrument muzyczny podobny do harfy, który mógł być wytwarzany z bzowego drewna[11]. W potocznym języku polskim nazwa bez stosowana jest również na oznaczenie lilaka[12].
Zobacz też
- lilak pospolity (zwyczajowo często zwany bzem)
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads