Drapacz lekarski

Drapacz lekarski, knikus benedyktyński (Centaurea benedicta (L.) L.) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny astrowatych (Asteraceae). Tradycyjnie do początku XXI wieku zaliczany był do monotypowego rodzaju drapacz (Cnicus)^[4], jednak za sprawą molekularnych badań filogenetycznych odkryto, że takson ten jest zagnieżdżony w obrębie rodzaju chaber Centaurea i został do niego włączony^[5][3]. Występuje w południowej Europie i w zachodniej Azji^[3]. Jako gatunek introdukowany rośnie w zachodniej Europie, północnej i południowej Afryce, w Ameryce Północnej i Południowej oraz w Australii^[3]. W Polsce jest uprawiany^[6].

Drapacz lekarski

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Carduoideae
Rodzaj	chaber
Gatunek	drapacz lekarski
Nazwa systematyczna
Centaurea benedicta (L.) L. Sp. Pl. ed. 2: 1296 (1763)[3]
Synonimy
Calcitrapa benedicta (L.) Sweet Calcitrapa lanuginosa Lam. Carbeni benedicta (L.) Arcang. Cardosanctus officinalis Bubani Cnicus benedictus L.[3]

Gatunek na nowe obszary jest zawlekany, ponieważ jego owoce stanowiły dawniej zanieczyszczenie wełny, a bardziej współcześnie – wchodzą w skład mieszanek nasion do karmienia ptaków^[4]. Poza tym roślina była uprawiana jako lecznicza (od średniowiecza obecna w ogrodach przyklasztornych). Z substancji czynnych zawiera m.in. związki goryczowe i flawonoidy. Roślina stosowana była jako lek w chorobach układu pokarmowego. Nasiona zawierają 30% oleju^[7].

Morfologia

Pokrój

Roślina jednoroczna, o pędach płożących się, gęsto rozgałęzionych, osiągających do 25 cm wysokości^[4], rzadko do 50 cm^[7]. Łodyga kanciasta^[7], często czerwonofioletowo nabiegła^[4]. Pęd pajęczynowato owłosiony^[4].

Liście

Skrętoległe, dolne ogonkowe, skupione w rozetę przyziemną, górne siedzące. Blaszki pierzastowrębne, o zaostrzonych klapach, na brzegu ząbkowane kolczasto, z wierzchu żywozielone, od spodu jaśniejsze z wyraźnymi białymi żyłkami przewodzącymi^[4]. Pierzastolancetowate, pierzastowrębne i kolczaste^[4].

Kwiaty

Zebrane w koszyczki o średnicy od 1,4 do 3 cm średnicy, tworzące się pojedynczo na szczycie pędów, wsparte górnymi liśćmi. Listki okrywy w kilku rzędach, zakończone purpurowym kolcem, pajęczynowato owłosione. Kwiaty rurkowate, z koroną żółtą, głęboko rozciętą na 5 łatek. Zewnętrzne kwiaty krótsze i płonne, wewnętrzne dłuższe i obupłciowe. Dno koszyczka płaskie, pokryte szczecinkowatymi plewinkami^[4].

Owoce

Niełupki walcowato-stopowate, na szczycie z puchem kielichowym w postaci sztywnych włosków wyrastających w dwóch rzędach^[4].