Urocjon wirginijski

Urocjon wirginijski^[30], lis wirginijski (Urocyon cinereoargenteus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny psowatych (Canidae). Żyje samotnie, czasami w wieloletnich związkach. Zamieszkuje własne terytoria, które zaznacza zapachem. Prowadzi przeważnie nocny tryb życia. Często jest mylony z kojotem. Dożywa około 8 lat; w niewoli dożywa 15.

Urocjon wirginijski

Urocyon cinereoargenteus[1]
(Schreber, 1775)
Urocjon wirginijski sfotografowany w Panamie
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	psokształtne
Rodzina	psowate
Rodzaj	urocjon
Gatunek	urocjon wirginijski
Synonimy Canis cinereo argenteus Schreber, 1775[2] Canis virginianus Schreber, 1776[3] Canis argenteus[a]: Schreber, 1778[4] Canis griseus Boddaert, 1785[5] Canis Vulpes δ. Pensylvanicus Boddaert, 1785[5] Canis tricolor É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803[6] Canis nigrirostris Lichtenstein, 1830[7] Urocyon virginianus scottii Mearns, 1891[8] Urocyon cinereoargenteus texensis Mearns, 1897[9] Urocyon parvidens G.S. Miller, 1899[10] Urocyon californicus townsendi Merriam, 1899[11] Urocyon cinereo-argenteus inyoensis Elliot, 1904[12] Urocyon californicus sequoiensis Dixon, 1910[13] Urocyon seminolensis Simpson, 1929[14] Urocyon cinereoargenteus colimensis E.A. Goldman, 1938[15] Urocyon atwaterensis Getz, 1960[16] Urocyon minicephalus Martin, 1974[17]
Podgatunki U. c. cinereoargenteus (Schreber, 1775) U. c. borealis Merriam, 1903[18] U. c. californicus Mearns, 1897[9] U. c. costaricensis G.G. Goodwin, 1938[19] U. c. floridanus Rhoads, 1895[20] U. c. fraterculus Elliot, 1896[21] U. c. furvus G.M. Allen & Barbour, 1923[22] U. c. guatemalae G.S. Miller, 1899[23] U. c. madrensis Burt & Hooper, 1941[24] U. c. nigrirostris (Lichtenstein, 1850) U. c. ocythous Bangs, 1899[25] U. c. orinomus E.A. Goldman, 1938[26] U. c. peninsularis Huey, 1928[27] U. c. scottii Mearns, 1891 U. c. townsendi Merriam, 1899 U. c. venezuelae J.A. Allen, 1911[28]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[29]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1775 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber, nadając mu nazwę Canis cinereo argenteus^[2]. Holotyp pochodził ze wschodniej Ameryki Północnej^[31].

Urocyon cinereoargenteus często łączy się genetycznie z dwoma innymi starożytnymi liniami, Nyctereutes i Otocyon, ale dokładne powiązania między nimi są niejasne^[32]. Urocyon jest obecnie uważany za rodzaj bazalny rodziny psowatych i ma tylko dwóch występujących współcześnie członków, U. cinereoargenteus i U. littoralis^[32]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają szesnaście podgatunków^[32]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe
U. c. borealis	Urocyon cinereoargenteus borealis	Merriam, 1903	Marlboro, 7 mi (11 km) od Monadnock, Hrabstwo Cheshire, New Hampshire, Stany Zjednoczone[33].
U. c. californicus	Urocyon cinereoargenteus californicus	Mearns, 1897	góry San Jacinto, na wysokości 8000 ft (2438 m), Hrabstwo Riverside, Kalifornia, Stany Zjednoczone[34].
U. c. costaricensis	Urocyon cinereoargenteus costaricensis	G.G. Goodwin, 1938	Sabanilla de Pirris, w pobliżu Rio Grande de Pirris, na wysokości 500 ft (152 m), prowincja San José, Kostaryka[35].
U. c. floridanus	Urocyon cinereo-argenteus floridanus	Rhoads, 1895	Tarpon Springs, Hrabstwo Pinellas, Floryda, Stany Zjednoczone[36].
U. c. fraterculus	Urocyon cinereo-argenteus fraterculus	Elliot, 1896	San Felipe, Jucatan, Meksyk[37].
U. c. furvus	Urocyon cinereoargenteus furvus	G.M. Allen & Barbour, 1923	Strefa Kanału Panamskiego, 3 mi (5 km) na zachód od Balboa, Panama[38].
U. c. guatemalae	Urocyon guatemalae	G.S. Miller, 1899	Nenton, na wysokości 3000 ft (914 m), Huehuetenango, Gwatemala[39].
U. c. madrensis	Urocyon cinereoargenteus madrensis	Burt & Hooper, 1941	Carimechi, Rio Mayo, Chihuahua, Meksyk[40].
U. c. nigrirostris	Canis nigrirostris	Lichtenstein, 1830	Real Arriba (Temascaltepec), Meksyk[41].
U. c. ocythous	Urocyon cinereoargenteus ocythous	Bangs, 1899	Platteville, Hrabstwo Grant, Wisconsin, Stany Zjednoczone[42].
U. c. orinomus	Urocyon cinereoargenteus orinomus	E.A. Goldman, 1938	Orizaba, na wysokości 4000 ft (1219 m), Veracruz, Meksyk[43].
U. c. peninsularis	Urocyon cinereoargenteus peninsularis	Huey, 1928	San Ignacio, 27°24′N 112°59′W, Kalifornia Dolma, Meksyk[44].
U. c. scottii	Urocyon virginianus scottii	Mearns, 1891	Hrabstwo Pinal, Arizona, Stany Zjednoczone[45].
U. c. townsendi	Urocyon californicus townsendi	Merriam, 1899	Baird, Hrabstwo Shasta, Kalifornia, Stany Zjednoczone[46].
U. c. venezuelae	Urocyon cinereoargentea venezuelae	J.A. Allen, 1911	El Tocuyo, 175 mi (282 km) na południowy wschód od Valencii, na wysokości 2200 ft (671 m), Lara, Wenezuela[47].

Etymologia

• Urocyon: gr. ουρα oura „ogon”; κυων kuōn, κυνος kunos „pies”^[48].
• cinereoargenteus: łac. cinereus „koloru popiołu”, od cinis, cineris „prochy, popioły”^[49]; łac. argenteus „ze srebra, srebrny”, od argentum, argenti „srebro”^[50].
• borealis: łac. borealis „północny”, od boreas „północny wiatr, północ”, od gr. βορεας boreas „północny wiatr, północ”^[51].
• californicus: Kalifornia^[52].
• costaricensis: Kostaryka^[53].
• floridanus: Floryda, Stany Zjednoczone^[54].
• fraterculus: łac. fraterculus „braciszek” (tj. mniejszy niż, spokrewniony lub sprzymierzony z), od frater brat; przyrostek zdrabniający -ulus^[55].
• furvus: łac. furvus „ciemny, czarny”^[56].
• guatemalae: Gwatemala^[57].
• madrensis: Sierra Madre Zachodnia, Meksyk^[24].
• nigrirostris: łac. niger „czarny”; -rostris „-pyski”, od rostrum „pysk”^[58].
• ocythous: ωκυθοος ōkuthoos „chyżo biegnący”^[25].
• orinomus: gr. ορεινομος oreinomos „żerowanie na wzgórzach”, od ορος oros, ορεος oreos „góra”; -νομος -nomos „-jedzenie”, od νεμω nemō „spożywać”^[59].
• peninsularis: łac. paeninsularis lub peninsularis „półwyspowy, z półwyspu”, od paeninsula lub peninsula „półwysep”, od paene „prawie, blisko”; insula „wyspa”^[60].
• scottii: William Earle Dodge Scott (1852–1910), amerykański ornitolog z Museum Biologii, w Princeton w latach 1876–1910^[8][61].
• townsendi: Charles Haskins Townsend (1859–1944), amerykański przyrodnik, pracownik Komisji Rybołówstwa w 1883 roku, dyrektor New York Aquarium w latach 1902–1937^[11][62][63].
• venezuelae: Wenezuela^[64].

Zasięg występowania

Urocjon wirginijski występuje w Ameryce zamieszkując w zależności od podgatunku^[32]:

• U. cinereoargenteus cinereoargenteus – wschodnie Stany Zjednoczone.
• U. cinereoargenteus borealis południowo-wschodnia Kanada i Stany Zjednoczone (Nowa Anglia).
• U. cinereoargenteus californicus – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (południowa Kalifornia).
• U. cinereoargenteus costaricensis – Kostaryka.
• U. cinereoargenteus floridanus – Zatoka Meksykańska.
• U. cinereoargenteus fraterculus – Meksyk (Jukatan).
• U. cinereoargenteus furvus – Panama.
• U. cinereoargenteus guatemalae – południowy Meksyk na południe do Nikaragui.
• U. cinereoargenteus madrensis – Meksyk (południowa Sonora, południowo-zachodnia Chihuahua i północno-zachodnia Durango).
• U. cinereoargenteus nigrirostris – południowo-wschodni Meksyk.
• U. cinereoargenteus ocythous – Stany Zjednoczone (Central Plains) i przylegająca południowa Kanada.
• U. cinereoargenteus orinomus – południowy Meksyk (przesmyk Tehuantepec).
• U. cinereoargenteus peninsularis – północno-zachodni Meksyk (Kalifornia Dolna).
• U. cinereoargenteus scottii – północny Meksyk i południowo-zachodnie Stany Zjednoczone.
• U. cinereoargenteus townsendi – zachodnie Stany Zjednoczone (Kalifornia i Oregon).
• U. cinereoargenteus venezuelae – Kolumbia i Wenezuela.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 54–57,8 cm, samców 56–66 cm, długość ogona samic 28–40,7 cm, samców 33,3–44,3 cm; masa ciała samic 2–3,9 kg, samców 3,4–5,5 kg^[65]. Jest to średniej wielkości lis o szaro cętkowanym futrze, z jaśniejszą spodnią częścią ciała, z głową w kolorze rdzawym z białymi plamkami; podszerstek ma barwę rdzawoczerwoną. Ma duże uszy, wąski pysk, długi i gęsto owłosiony, puszysty ogon z czarną pręgą na wierzchu. Nogi krótkie i mocne. Posiada pazury ostrzejsze i bardziej zakrzywione od innych psowatych. Wzór zębowy: I ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ C ${\displaystyle {\tfrac {1}{1}}}$ P ${\displaystyle {\tfrac {4}{4}}}$ M ${\displaystyle {\tfrac {2}{3}}}$ = 42^[65].

Ekologia

Często wspina się na drzewa, których korony są dla niego doskonałą kryjówką. Jest on jedynym – obok jenota – gatunkiem psowatych, który potrafi tego dokonywać.

Pożywienie

Jest zwierzęciem wszystkożernym, jednak przeważnie żywi się pokarmem zwierzęcym. Umiejętność wspinaczki po drzewach przydaje mu się podczas zdobywania jagód i innych owoców. Ze zwierząt poluje (zazwyczaj w nocy) na niewielkie ptaki, myszy i inne gryzonie. Z nadmiaru zdobytego pożywienia robi zapasy w postaci podziemnego schowka, który potrafi wyczuć już z odległości 3 metrów. Dzięki wspaniałemu zmysłowi powonienia wyczuje niekiedy zagrzebane w ziemi na kilka centymetrów jaja, które także stanowią część jego diety.

Rozmnażanie

Na kilka dni przed porodem samica wypędza samca z legowiska, jednak powraca on kilka dni po porodzie i dostarcza pożywienia potomstwu i samicy. Okres rozrodu od sierpnia do września, ciąża trwa 53–58 dni, samica rodzi zwykle 3–6 szczeniąt. Młode ważą około 80 g i rodzą się z czarną sierścią. Przez pierwsze dni życia potomstwo jest ślepe i zdane na opiekę osobników dorosłych. Po około sześciu tygodniach młode lisy są już zostawiane same na czas polowania. Opieka nad potomstwem trwa około 5 miesięcy.

Status i ochrona

Gatunek nie jest jeszcze zagrożony, chociaż w latach 1977–1978 liczbę zabitych osobników szacuje się na około 270 tysięcy. Lis wirginijski jest często uciążliwy dla rolników lub ginie w pułapkach przeznaczonych na inne drapieżniki. Niejednokrotnie jest łowiony dla futra.

Uwagi

1. Niepoprawna późniejsza pisownia Canis cinereo argenteus Schreber, 1775.