Msitu wa Amazon

Msitu wa Amazon ni msitu mkubwa uliopo katika bonde la tropiki la Mto Amazon. Una eneo la takribani kilomita za mraba milioni saba, ambazo kati yake tano na nusu zimefunikwa na msitu wa mvua. Msitu huo unajumuisha mataifa tisa: uko ndani ya Brazil kwa asilimia 60, ikifuatiwa na Peru asilimia 13, na Colombia asilimia 10, halafu Venezuela, Ecuador, Bolivia, Guyana, Suriname na Guyana ya Kifaransa kwa kiasi kidogo. Pia ni msitu ambao una wanyama wengi zaidi ya misitu mingine duniani. 3°09′36″S 60°01′48″W

Msitu wa Amazon katika nchi ya Ecuador.

Jiografia

Msitu wa Amazon uko katika Amerika ya Kusini, na unashika sehemu kubwa ya Bonde la Amazon linalovuka zaidi ya nchi tisa, huku takriban asilimia 60 ya msitu huu ukiwa ndani ya Brazili. Mataifa mengine ni pamoja na Peru, Kolombia, Bolivia, Venezuela, Ecuador, Guyana, Suriname, na Guiana ya Kifaransa. Msitu huu unapatikana katika maeneo ya kitropiki karibu na ikweta, hivyo huathiriwa na hali ya hewa yenye unyevu mwingi na mvua za mwaka mzima. Mwinuko wa ardhi kwa ujumla ni wa chini, ukianzia futi chache juu ya usawa wa bahari hadi takriban mita 300, huku ukielekea mashariki kuelekea Bahari ya Atlantiki ambako Mto Amazon humwaga maji yake.

Mfumo wa mito katika msitu huu una umuhimu wa kipekee katika kuunda jiografia ya ndani. Mto Amazon wenyewe ni mojawapo ya mito mirefu na yenye wingi mkubwa wa maji duniani, na huunganishwa na maelfu ya mito midogo ya matawi. Maeneo ya kando ya mito haya huathiriwa na mafuriko ya kila mwaka, na huunda ekolojia ya kipekee inayojulikana kama várzea — misitu inayofurika mara kwa mara. Juu ya maeneo haya ya chini kuna ardhi za terra firme ambazo haziathiriwi moja kwa moja na mafuriko, na ndizo sehemu kubwa ya msitu uliojaa miti mirefu na mizito inayopatikana katika maeneo ya ndani yasiyo na uhamaji mkubwa wa maji.

Licha ya sura yake ya nje kuonekana kuwa tambarare, Amazon pia ina mabadiliko ya kijiografia kadiri inavyokaribia milima ya Andes upande wa magharibi. Huko, mito mingi ya Amazon ina vyanzo vyake, na maeneo haya huwa na mteremko zaidi na mara nyingi husababisha uumbaji wa korongo na mito yenye mkondo mkali. Udongo wa msitu wa Amazon kwa kiasi kikubwa ni tifutifu lakini masikini wa rutuba ya asili, jambo linalofanya kilimo kikubwa kuwa changamoto nje ya maeneo ya mafuriko. Maumbo haya ya kijiografia, pamoja na tofauti za unyevu, mwinuko, na mzunguko wa maji, huchangia katika utofauti mkubwa wa kiasili unaoufanya msitu huu kuwa mojawapo ya mazingira yenye viumbe hai wengi zaidi duniani.

Viungo vya nje

Amazonia travel guide kutoka Wikisafiri

• media kuhusu Amazon Rainforest pa Wikimedia Commons
• Journey Into Amazonia Ilihifadhiwa 5 Novemba 2020 kwenye Wayback Machine.
• The Amazon: The World's Largest Rainforest
• WWF in the Amazon rainforest
• Amazonia.org.br Good daily updated Amazon information database on the web, held by Friends of The Earth – Brazilian Amazon.
• amazonia.org Sustainable Development in the Extractive Reserve of the Baixo Rio Branco – Rio Jauaperi – Brazilian Amazon.
• Amazon Rainforest News Original news updates on the Amazon.
• Amazon-Rainforest.org Information about the Amazon rainforest, its people, places of interest, and how everyone can help.
• Conference: Climate change and the fate of the Amazon. Podcasts of talks given at Oriel College, University of Oxford, March 20–22, 2007.

Makala hii kuhusu maeneo ya Amerika Kusini bado ni mbegu. Je unajua kitu kuhusu Msitu wa Amazon kama historia yake, biashara, taasisi zilizopo, watu au utamaduni? Labda unaona habari katika wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.